Бағдарламасына «жыл бойғы мерекелер»
жүктеу/скачать 0,81 Mb.
|
| Балалардың вокалды-хор дағдыларын қалыптастырудың әдістері мен тәсілдері, тапсырманы шешуде оларды қолдану тиімділігі.
Баланың алты жасындағы жалпы дамуы, жоғары жүйке жүйесі үдерістерінің жетілдірілуі оның дауыс аппаратының қалыптасуына және «есту белсенділігін» дамытуға оң әсер етеді. Алайда дауыс аппараты нәзіктігімен ерекшеленеді. Дауыс желбезегі бар көмей жеткілікті дамымаған. Желбезек қысқа. Дыбыс өте әлсіз. Ол резонатормен күшейеді. Кеуде (төмен) резонатор бас (жоғары) қарағанда әлсіз дамыған, сондықтан 6 жасар баланың дауысы әлсіз, кейде ұяң болады. Дыбысты тездетудің қажет жоқ, себебі балалардың дабысты жылдамдату кезінде төмен, оларға тән емес дыбыс дамитын болады. Бұл жастағы балалар біршама кеңірек диапазонда ән айта алады (ре 1 октавалар – ре 2 октавалар). Төмен дыбыстар біршама қиындықпен шығады, сондықтан балалармен жұмыс жасауда қолайлы тесситуралы әндерді, яғни жоғары дыбыстар жиірек кездесетін, ал төмендері өткінші болып келетін әндерді пайдалану керек. 6 жастағы балалар үшін қолайлы (примарлы) дыбыстарға көбіне (ми) фа – си 1 октавалар жатады. Дәл осы диапазонда дыбысталу біршама жеңіл, табиғи болып келеді, бірінші октаваға дейінгі дыбыс ауыр, қиын естіледі, сондықтан оны айналып өту керек. Бес жасында балалардың музыкалық дамуының белгілі бір іргетасы болуы керек, олар музыка сабақтарында белсенділік көрсетіп, өзіндік музыкалық қызметінде бастама көрсете білулері қажет. Хормен ән салу – ұжымдық орындаушылық түрлерінің бірі. Ол балалардың ән салу мәдениетінің дамуына, олардың жалпы және музыкалық дамуына, рухани әлемінің дамуына, олардың дүниетанымының қалыптасуына, болашақ тұлғасының қалыптасуына жағдай жасайды. Музыкалық тәрбие міндеттерін шешу балалардың музыкалық шығармаларды көркем орындауына қол жеткізу шартында ғана мүмкін. Шығармаларды көркем орындау сезімге толы болуы керек, мұнда музыкалық білімді тереңінен түсіну сезілуі керек. Сондықтан көркем орындау вокалдық, хорлық қабілеттер мен дарынды талап етеді. Әнмен жұмыс жасау – зеріктіретін жаттау және тәрбиешіге механикалық еліктеу емес, бұл биікке шығудың тұрақты және сатылы қызықты үдерісі. Тәрбиеші балалардың санасына әрбір, тіпті, ең қарапайым әнмен де көп жұмыс жасау керектігін жеткізеді. Хормен ән салу – мектепке дейінгі балалардың ең қолжетімді ән салу түрі. Жас ерекшеліктері мен дауыстың қалыптасу заңдылықтарын есепке ала отырып, дұрыс ән салуды дамыту, дауыс аппаратының дұрыс қалыптасуына жағдай жасайды. Мектепке дейінгі балаларды ән салуға баулу олардың музыкалық мәдениетінің қалыптасуының маңызды шарты екендігін айта кету керек. Жұмыстың табыстылығы тәрбиешінің қабілетіне, бала дауысының жас ерекшеліктерін білуі мен есепке алуына, балалардың ән салу қабілеттерін қалыптастыру кезінде әртүрлі тәсілдерді пайдалануына, музыкалық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға тәуелді болады. Хор музыкасы сөзбен тығыз байланысты, бұл музыкалық шығармалардың мазмұнын нақты түсінуге жол ашады. Хор музыкасы әрқашан жарқын бағдарламаларға толы. Оның мазмұны сөз арқылы, ақындық мәтін мен музыкалық интонация, саз арқылы ашылады. Сондықтан, хор музыкасының идеялық-эмоционалдық мәні екі еселенеді. Хормен ән салудың ұжымдық сипатын айта кету керек. Хормен ән салу бастапқы музыкалық сезімдерді қамтамасыз етеді, «музыкалық сөзді» иемденуге жағдай жасайды, бұл музыкалық қабілеттерді нақты және терең анықтауға мүмкіндік береді. Сәйкесінше, ән салу сабақтарында тәрбиелеу тәсілдері жалпылық, демократизм, өнер қағидаларын көрсетуі керек. Балалардың музыка тыңдау және ән салу, шығармашылық қызметтері музыкалық-танымдық қызметтермен байланысты. Музыкалық қабылдаудың көптеген нысандары ноталық сауаттылықты білуге баулиды, музыкалық тілді игеру заңдылықтарына, музыканы сезіну және орындауға үйретеді. Мұның барлығы оқушылардың таным өрісін кеңейтіп, орындаушылығының көкжиегін кеңейтеді, орындаушылық қабілетінің деңгейін елеулі түрде арттыруға, балалардың музыкалық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Музыкалық аспаптарда ойнауға үйрету жеке сипатта жүзеге асады. Балалармен жұмыс жасауда түрлі музыкалық аспаптар пайдаланылады. Олардың түрлі қондырғылары болады, олардың анық мүмкіндіктері дыбысты алу тәсілдеріне тәуелді болады. Қандай да бір аспапта ойнауды үйретуді жеке қарастырмастан, жалпы аспаптарда ойнауды талқыласақ. Әрбір музыкалық аспап үшін осы аспапта ойнау әдістемесі және басқалары жасалынғаны түсінікті. Музыкалық орындаушылықтың осы түрі балалардың музыкалық сезімдерін байытады, олардың музыкалық қабілеттерін дамытады: лад сезім, музыкалық-есту түсініктері мен ритмді сезіну. Ең бастысы, музыкалық аспапта ойнау арқылы бала өзін-өзі көрсетіп, таниды. Бірақ қызметтің мұндай түрі қажетті орындаушылық, техникалық қабілеттерді дамыту үшін төзімділік, зейінділікті талап етеді. Сәйкесінше, музыкалық аспаптарда ойнау еріктілік, мақсатқа жетуге ұмтылу, сана-сезімді жетілдіреді. Музыкалық аспаптарда ойнаудың екі тәсілі бар: нота бойынша және есту бойынша. Аспапта ойнауға үйрету музыкалық сауаттылықты игерумен қатар жүруі керек. Үйретудің ең дамытушы әсері есту бойынша қол жеткізіледі. Бұл тәсіл терең есту даярлығын талап етеді. Есту бойынша іріктеу үшін бастапқы сатысында тек жақсы таныс саз әуендері қолданылады. Саз қозғалысының бағытын жақсырақ түсінуге көмектеседі, әуенді айтудың музыкалық-есту түсініктерін дамытады. Ән айтумен қатар, аспапта ойнау дауыстың аспап дыбысына біртіндеп лайықталуына әсер етеді. Бірге пайда болатын унисонды сезіну баламен жақсы қабылданады. Есту − вокалдық үйлесім қалыптастырылып, бекітіледі. Бала аспаптың анық мүмкіндіктерін сезініп, оның тембрлік бояуларының түрлілігін қолдануға үйренуі маңызды. Музыкалық аспаптарда ойнауға үйрету музыкалық шығармаларды ансамбльде, оркестрмен орындау үшін негізгі болып табылады. Ритмика музыкалық-теориялық дисциплинасының оқу пәндерінің бірі ретінде ерекше орынға ие. Музыкалық-теориялық білімді игеру шығарманы қабылдау үдерісінде жүреді, ал оның эмоционалдық-бейнелік мазмұны балалар қозғалысында тікелей көрініс табады. Басқаша айтқанда, қозғалыс музыкалық қабылдауды белсендірудің, музыкаға эмоциялық сезімталдықтың дамуының тәсілі ретінде пайдаланылады. Ритмиканың тағы бір маңызды сипатына музыканың сипатын көрсететін қозғалыс жатады. Барлық қозғалыстарға ортақ нәрсе анықтылық пен ритмикалық болуы керек. Ритмика балалардық қозғалысқа қажеттілігін қанағаттандырып ғана қоймай, музыканы эмоционалды қабылдауды да дамытады. Т.С. Бабаджан ритмика сабақтарын «музыкалық тірек» ретінде, қозғалысты «музыкалық бейнемен байланысты эмоцияны анықтау» ретінде қарастырады. Сонымен, ритмика сабақтарында басты роль музыкаға, екінші дәрежелік роль қозғалысқа беріледі, бірақ тек музыкамен қозғалыстың органикалық байланысы ғана балаларды толыққанды музыкалық-ритмикалық тәрбиеленуін қамтамасыз етеді. жүктеу/скачать 0,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|