(уй шаруашылығының) қаржысы

Ќаржы жүйесінің ерекше бµлігі болып табылады. Халық (азаматтар) µзінің ақша қаражаттарымен жалпымемлекеттік қаржы жүйесімен және меншіктің барлық нысандарының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің µндірістік және өндірістік емес сфералармен қарым-қатынас жасайды. Бұл сан алуан қатынастар халыққа еңбекке ақы төлеумен, жинақтаушы зейнетақы жүйесінен ақша қаражаттарын төлеумен, материалдық және материалдық емес игіліктерді алумен байланысты; басқа жағынан, халық өзінің ақшалай табысынан салық төлейді, өндірістік және өндірістік емес сфералардың мемлекеттік және басқа мекемелер мен ±йымдардың қызметін төлейді. Мұндай қатынастар айырбасқа жататын сауда органдарында, рыноктарда, халыққа қызмет көрсететін кәсіпорындар мен ұйымдарда (кµлік, байланыс, тұрмыстық сектор жене т.б.) тұтыну тауарлары мен қызметтерді сатып алуға байланысты болатын ақша қатынастарын қоспағанда, қаржы қатынастары болып табылады.

50. 
    Үй шаруашылықтарының кірісіне тұжырымдама беріңіз
    

Үй шаруашылықтарының мүшелері өздерінің қаражаттарын жұмсай отырып, сан алуан қажеттіліктерді қанағаттандырады. Бұл екі жолмен мүмкін болады:

• 
  1) ақшалай табыстарды тауарлар мен қызметтерді сатып алуға пайдаланумен;
  
• 
  2) шаруашылықтың жекелеген мүшелерінің өздерінің еңбек қызметі есебінен болып жататын натуралдық өзін-өзі қамтамасыз етумен.
  

51. 
    Үй шаруашылығының шығындарын тізбектеңіз және мағанасына мән беріңіз
    

• тұтыну шығыстары;

• салықтар, алымдар, сақтық және өзге төлемдер;

• борыштарды, алименттерді төлеу, айыппұлдар, кредитті өтеу, туысқандарға көмек;

• жылжымайтын мүлікті бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу;

• отбасының өндірістік қызметімен байланысты шығыстары (бизнесті жүргізу үшін шикізат, материалдар отын, электр қуаты тұқым, мал, жем-шөп және т.б. сатып алу) және тұтынумен байланысты емес басқадай шығыстар.

Үй шаруашылығының ақшалай шығыстарын әр түрлі белгілер бойынша сыныптауға болады:

• 1) тұрақтылық дәрежесі бойынша:

o тұрақты-шығыстар (тамаққа; киім-кешекке, көлікке, коммуналдық қызметтерге және басқаларға);

o бір жолғы шығыстар (емделуге, ұзақ пайдаланатын тауарларға).

• 2) қажеттік дәрежесі бойынша:

o тамаққа, киім-кешекке жұмсалатын бірінші кезектегі (қажетті) шығыстар;

o медицинаға;

o екінші кезектегі (қажет) шығыстар (білім алуға, сақтық жарналары және т.с.с.);

o басқадай шығыстар (қалғандары);

• 3) пайдалану мақсаттары бойынша:

o тұтыну шығыстары (тауарлар сатып алуға және қызметтерді төлеуге);

o салықтар мен басқа міндетті төлемдерді төлеу;

o салымдардағы және бағалы қағаздардағы қорланымдар мен жинақ ақшалар;

o шетел валютасын сатып алу;

o халықтың қолдарындағы ақшалардың өсімі.

52. 
    Мемлекеттік кредиттің мәні мен маңызына тоқталыңыз
    

53. 
    Мемлекеттік кредиттің нысандары мен әдістері айқындаңыз
    

• 2. Несие капиталының рыноктары бойынша мемлекеттік қарыздар: сыртқы мемлекеттік қарыздар; ішкі мемлекеттік қарыздар болып бөлінеді.

• 3. Қарыз алу нысаны бойынша мемлекеттік қарыздар: мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар шығару; қарыз келісімшарттарын жасасу болып бөлінеді.

• 4. Мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар қолданылу мерзімі бойынша: айналыс мерзімі 1 жылға дейін, қысқа мерзімді; айналыс мерзімі 1 жылдан 5 жылға дейін, орта мерзімді; айналыс мерзімі 5 жылдан артық, ұзақ мерзімді болып бөлінеді.

5. Мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар шығару мақсаттары бойынша: бюджет тапшылығын қаржыландыру мақсатында шығарылатын; борыштық құралдардың ішкі рыногын дамытуға жәрдемдесу мақсатында шығарылатын болып бөлінеді.
Мемлекеттік қазынашылық міндеттемелерде мыналар әдістер болып табылады:

• дисконттың мөлшері,

• кесіп тастау бағасы,

• көрсетулі құны бойынша МҚМ- ды өтеу,

• өтеу мерзімі,

• аукциондарды өткізудің тәртібі (реті).

54. 
    Инфляция іс-әрекетінің факторларын атаңыз
    

Қазіргі инфляция мынадай факторларға байланысты:

1. Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз көп ақшаның эмиссиялануы есебінен айналыс аясының артық ақша массасына толып кетуі; халық шаруашылығының артық несиеге толуы.

2. Ақшалай емес факторларға: қоғамдык өндірістегі теңсіздікке, шарушылықтың шығындық тетігіне, мемлекеттің экономикалық саясаты, оның ішінде салық саясаты, баға саясаты, сыртқы экономикалық саясатына байланысты факторлар жатады.

Сұраныс инфляциясы төмендегідей факторлардың әсерінен туындайды:

• әскери шығыстардың өсуі, яғни әскери техникалардың азаматтық салаларда пайдалану қажеттігінен, нәтижесінде ақша баламасы айналыс үшін артық болып қалады;

• мемлекеттік бюджет тапшылығы және ішкі қарыздардың өсуі, яғни мемлекеттің қысқа және орта мерзімді міндеттемелерін шығару есебінен бюджет тапшылығын жабу нәтижесінде мемлекеттің ішкі қарызы артады;

• несиелік экспанциялау, яғни елдің орталық банкінің коммерциялық банктер мен үкіметке несие беретін несиелер көлемінің ұлғаюын сипаттайды;

• импортталған инфляция, яғни шетел валюталарын сатып алу барысында тауар айналымына қажеттіліктің үстіне ұлттық валютанын, эмиссиялануы;

• ауыр өнеркәсіп саласына өте көп мөлшерде инвестация жұмсау.

Шығын (ұсыныс) инфляциясы — бұл баға белгілеу үдерісіне әсер ететін мынадай факторлардың болуымен сипатталады:

• еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы;

• көрсетілетін қызметтің маңызының артуы;

• бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе жалақының өсуі;

• энергетикалық дағдарыс.

Инфляция жағдайында қағаз ақшалар мыналарға қатысты құнсызданады:

• алтынға;

• тауар;

55. 
    Инфляция және қаржының өзара байланысы мен іс- әрекеттеріне айқындаңыз
    

Инфляция қаржы қатынастарын да өзгерістерге ұшыратады. Біріншіден, инфляция тауарлар мен қызметтерге бағаның өсуі салдарынан мемлекет шығыстарының өсуін жандандырады.

Екіншіден, инфляция қаржы ресурстарын құнсыздандырады және салық түсімдерін арттырудың қажеттігін тудырады.

Үшіншіден, инфляциялық процесс мемлекеттің берешегі проблемаларын шиеленістіреді.