№ Тақырыптың аталымы

7

Аналитикалық журналистика, 

аналитикалық текст

-

1

2

4

8

Комментарий, бағалау, позиция, 

болжам қазіргі баспасөз 

жаңалықтары ретінде

-

-

2

-

9

Шұғыл комментарий беру

-

2

-

-

10

Комментарий – жанрдың түрі

-

2

-

-

11

Комментарий   және   репликамен

жұмыс істеу

-

2

-

-

12

Авторлық ұстаным және авторлық

аргумент

-

2

-

6

13

Журналистік зерттеу

-

2

-

-

14

Комментатор бағамы

-

2

-

-

15

 Қойылымды мақала

-

-

2,5

6

16

Полемикалық дискуссиялық 

мақала

    -

-

3

6

17

Ғылыми-танымдық мақала

-

-

3

6

18

Шолу

-

-

3

6

19

Саяси портрет

-

-

3

6

20

Журналистикадағы   болжаулардың

шегі мен мүмкіндіктері

-

-

2,5

6

21

Публицистикалық болжаулау

-

-

3,5

6

22

Қазіргі аналитикалық 

журналистиканың негізгі 

тақырыптары

-

-

-

9

23

Қазақстандағы   аналитикалық

жанрлардың дамуы

-

-

-

8

24

Қоғамның саяси жүйесіндегі 

аналитикалық журналистика

    -

-

-

9

Барлығы

15

15

22,5

90

6. Дәріс сабақтарының мазмұны.

Дәріс №1 Журналистика жайында ғылыми пікірлер 

Жоспар:

1.Журналистиканың қоғаммен байланысы.

2.Журналистиканың ғылымда алатын орны.

3.Журналистиканың теориялық және практикалық мәні.

Лекция   мақсаты:

 Журналистиканың   ішкі   құрылымы

мәселелері бойынша базалық білім беру.

Лекция   мәтіні. 1.

 Журналистика жайында ғылыми пікірлер 

Журналист мамандығы – қиындығы мен қызығы мол, жан-жақты білімділікті

талап ететін жауапты сала. Өз шығармашылығы арқылы қоғамға да, адамға

да   қызмет   ететін,   ешқашан   қателесуге   болмайтын,   қашанда   жаңаның,

жаңалықтың жақтаушысы, қолдаушысы бола алатын осы бір кәсіп иелерінің

қатары жыл өткен сайын көбейіп келеді. Бұл әрине, қуантарлық жәйт. Ал сіз

журналист   деген   кім   және   оның   алғашқы   ұшқындарының   қалай   пайда

болғандығын білесіз бе? 

Журналист   мамандығы   қызықты   әрі   күтпеген   кездесулермен,   саяхатпен,

ақпараттар теңізімен тығыз байланысты және бұл мамандықтың иесі бәрінен

де бірінші хабардар болуы керек. Журналист болу – мақсаткер, талапшыл әрі

бір   уақытта   тез   тіл   табысқыш,   ықыласты,   бауырмал   болу   деген   сөз.

Қоғамдағы   құбылыстарды   зерттеп-зерделеу   жолында   өзіңнің   күшің   мен

уақытыңды   аямайтын   дәрежеге   жеткенде,   өзіңнің   шын   талантыңмен

оқырманды   баурап   алатын   шабытың   шыңдалғанда   ғана   жақсы   журналист

бола   аласың.   Қаламың   мен   қағазың   арқылы   қорғансызға   пана   болып,

әділеттік тапқанда, біреуге үміт ұялатқан сәтте осы мамандықтың құдіретін

сезінуге   болады.   Журналистиканың   нақты   анықтамасы   жоқ.   Әркім   оған

өзінше анықтама беруге тырысады.

2.  Бүгінгі   қазақ  журналистикасының   жеткен  жетістігі,   бағындырған   белесі

зор деп айтуға болады.  Өйткені жиырма жылдың ішінде телевизия, радио,

баспасөз, интернет-журналистика саласы біраз белесті бағындырды. Жиырма

жылдың   ішінде   журналистерге   еркіндік   берілді.   Ұлт   мәселесі,   мемлекет

мәселесінде журналистер арқаны кеңге салып ойын қағазға түсіріп, радио-

теле бағдарламалар арқылы бүкпесіз жеткізе білді. Былайша айтқанда, қазақ

журналистері   әртүрлі   жанрларда   бағын   сынап,   әр   қилы   материалдар   мен

бағдарламаларды дүниеге әкелді. Әсіресе, жас тележурналистердің есімін ел

біле бастады. Сондай-ақ журналистика тарихында интернет-журналистикасы

сияқты жаңа жанр, жаңа формат, коммуникативтік құралдар көпшілікке жол

тартты. Осы тұрғыдан алған кезде жиырма жылда технология, коммуникация,

ауқым, масштаб тұрғысынан алғанда үлкен жетістіктерге жеттік деп айтуға

болады. Қазақ журналистикасының, қазақтілді ақпарат құралдарының бірден-

бір   жеткен   жетістігі   -   жиырма   жылда   ұлт,   діл,   дін   мәселесін   өзгетілді

журналистикамен   салыстырғанда,   жоғары   деңгейде   көтере   білдік.   Ұлттық

мүдде, ұлттық идеология мәселесі  әрбір газет-журналдың, радио-телевиде-

ниенің   күн   тәртібінен   түскен   емес.   Бұл   -   қазақ   халқының   ұлт   ретінде

қалыптасуына,   ХХІ   ғасырдағы   ұлттық   құндылықтың   қалыптасуына   ықпал

еткен бірден-бір фактор болды. Меніңше, Қазақстандағы ақпарат құралдары

жиырма жылдың ішінде ұлттық мәселені жеткізудегі негізгі бағыттаушысына

айналған   сияқты.   Ал   кемшілігіне   келер   болсақ,   әлі   де   болса   қазақтілді

ақпарат құралдарының көп жағдайда заман талабына, нарықтың талаптарына

икемделе   алмай   келе   жатқанын   мойындауымыз   керек.   Кез   келген   ақпарат

құралдарының өтімді болуы, жарнама арқылы тартымды болуы, оның пиар-

қолдауы мәселесінде азды-кем кемшіліктер бар. Бұл - бір. Екіншіден, біздің

елімізде   маңызды   мәселелерге   тоқталған   кезде   қазақтілді   журналистердің

пікірі бір жақтан шығады да, өзгетілді ақпарат құралдары өкілдерінің пікірі

жан-жаққа   тарап   кетеді.   Меніңше,   мемлекеттік,   ұлттық   мәселеге   қатысты

дүниелерге келген кезде, ой бір жақтан шығып, ұстанымымыз бірдей болу

керек.   Шетелдік   журналистикаға   зер   салсақ,   мемлекеттік,   ұлттық

мәселелерде шетел журналистерінің ойлары бір жерге жұмылдырылып, бір

арнаға тоғысады. Бізге де осыны үйрену керек. Әлі де болса ХХІ ғасырдың

талаптарына,   иіріміне   ілесе   алмай   жатқан   ақпарат   құралдары   баршылық,

өкінішке қарай. 

3.  Бүгінгі   заманда   жылдам   әрі   ой   жүйріктігі   сияқты   қасиеттер   жағынан

әлемдік журналистикаға ілесе алдық деу қиын екенін мойындауымыз керек.

Бірақ   бүгінгі   қазақ   журналистикасының   бір   қуантарлығы,   жас   буынның

көптеп  келуінде.   Бұқаралық   ақпарат   құралдарының  қай  саласында  болсын

жастар   басым.   Ал   жас   буын   жаңа   заманның   құндылықтарына   жақын

болатынын   ескерсек,   жоғарыда   аталған   кемшіліктер   жойылатынына   кәміл

сенеміз.

 

-   Бізде   «Қазақстан»,   «Хабар»   сияқты   өзіндік   тарихы   қалыптасқан

телеарналар   бар.   Бірақ   бұдан   бөлек   жекеменшік   телеарна   да   жетерлік.

Өкінішке  қарай,  бірқатар  телеарналардың   техникамен   жабдықталуы,  хабар

таратуы   бүгінгі   заманның   талаптарына   сай   деп   айта   алмаймыз.   Мұның

қаржының   жетіспеушілігі,   техникалық   базаның   әлсіздігі   сияқты   бірнеше

себебі бар. Екіншіден, көп телеарналар әсіресе, жеке телеарналар тек қана

жаңалықтар   жасаумен   айналысып,   бағдарламалар   дайындауды,   фильм,

телехикая дайындауды ұмыт қалдырады. Бірақ бүгінгі телевидениенің жан-

жақты ақпарат құралы екендігі, оның әртарапты ақпарат тарату керектігі әрі

көңіл-көтеруші функциясы бар екендігін ұмытпауымыз керек. Осы тұрғыдан

алғанда,   біраз   телеарналар   осы   көшке   ілесе   алмай   отыр.   Меніңше,

публицистикалық-сараптамалық   бағдарламалар,   қоғамдық   ток-шоулар,

елімізде болып жатқан өзекті дүниелерді тереңірек талдап, таразылап, жан-

жақты ұстаныммен жеткізу  бізде  жетіспейді.  Өкінішке  қарай, көп арналар

шоу-бизнеске, гламурға, сенсацияға негізделген ақпараттарға жақын болып

барады. Көрерменге қызық, рейтинг берер дүние көп болуы керек. Телевизия

қанша жерден көңіл көтеруші құрал болғанмен де, оның патриоттық тәрбие

беру,   қоғамды   тәрбиелеуші   функциясын   да   ұмытпау   керек.

 

-   Әріптестеріме   айтар   тілегім,   журналистикасыз   бүгінгі   қазақ   қоғамын

елестету мүмкін емес болды. Бұл бізге жауапкершілік артады. Ендеше, қо-

лына  қалам,   микрофон  ұстаған   әрбір  журналист   елдің,   ұлттың   алдындағы

міндетін   ұмыптаса   екен.   Жауапкершілік   арқылы   өз   салмағымызды,

беделімізді арттыра аламыз. Журналистика  - қызығы  мен қиындығы қатар

жүретін   сала.   Ең   бастысы,   журналистер   өзі   қаузаған   тақырыпқа   деген

қызығушылығынан айырылмасын. Әр журналиске шығармашылық һәм мате-

риалдық табыс тілеймін. Бұл екеуі қатар жүрмесе, шығармашылық өрлеу бол-

майды.   Баспанасы   жоқ   әрбір   әріптесіміз   келер   жылы   осы   мерекеге   дейін

баспаналы болсын деп тілеймін.

-   Қазақ   журналистикасының   артықшылығы   -   ұлтты   сүйе   білетіндігінде.

Ұлттық   мәселеде   қазақ   журналистері   шенеуніктер   корпусының   оппоненті.

Аудандық   газеттен   республикалық   телеарналарға   дейінгі   журналистер

қауымы қазақтың тіл, діл, мемлекет мәселелерінде жанын салады. Басты кем-

шілігіміз - қорқақтығымыз. Облыстағы тілшілер әкімге, Астанадағы тілшілер

министрлерге   жалтақтайды.   Кәсіби   тұрғыдағы   кемшілігіміз   -   Батыс

журналистикасы   осыдан   30-40   жыл   бұрын   өтіп   кеткен   мектептерді   әлі

меңгере алмай жүрміз.

-   Бүгінгі   қазақ   телевизиясына   қоғамдық   мәселелерді   ашық   талқылауға

салатын   бағдарламалар   жетіспейді.   Оны   қазақ   журналистері   жасар-ақ   еді,

билік жасатпай отыр. Бүгінгі қазақ телевизиясына әуезді тіл, көркем бейне

жетіспейді. Телевизияға киноның, драманың, сурет өнерінің жетістіктерін ба-

тыл кіргізетін кәсіби журналистер жетіспейді. Бүгінгі қазақ телевизиясына

Қасым

 

Аманжолұлы

 

мен

 

Дархан

 

Әбдік

 

жетіспейді.

 

-   Журналистикадағы   ұстазым   Жұмабай   Шаштайұлы   алғашқы

мақалаларымызды жазып жүргенде, «Ән айтсаң да, жаныңды жеп айтасың»,

мақаланы   жандарыңды   салып   отырып   жазыңдар»   деп   жиі   айтатын.   Әріп-

тестерімізге айтар тілегіміз де сол - не жазсаңыз да, жаныңыз ауырып, нағыз

шығармашылыққа тән дүние жазыңыздар.

 

Қос   бірдей   журналистің   пікірінен   ұққанымыз,   бүгінгі   қазақ   журналисі   өз

ұлтының   шынайы   жанашыры.   Әрбір   оқырманның,   көрерменнің,

тыңдарманның   жүрегіне   салмақты   ой,   қанатты   сөзімен   жол   салған

журналистер   қауымының   мерекесі   құтты   болсын.   Қаламымыз   қарымды,

ойымыз   орамды,   сөзіміз   жүйрік   болғай...   Қазақ   журналистикасы   заман

талабынан, әлем дамуынан қалмай, тек қана алға жылжысын.

жүктеу/скачать 477,85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: