4-ші тақырыптың (ҚР еңбек құқығының негіздері) бақылау сұрақтарына жауап беріңіз.
4 тақырып: ҚР еңбек құқығының негіздері.
Бақылау сұрақтар: Еңбек шартын жасасу үшін қандай құжаттар қажет? жеке куәлік немесе төлқұжат (он алты жасқа толмаған тұлғалар үшін туу туралы куәлік)
азаматтығы жоқ тұлғаның ықтияр хаты немесе куәлігі (ҚР территориясында үнемі тұрып жатқан шетелдіктер үшін және азаматтығы жоқ тұлғаларға қатысты)
тиісті білімдерді, ептілікті және икемділікті талап ететін жұмысқа орналасу кезінде білім, мамандық, арнайы білім немесе кәсіби дайындықты растайтын құжат
еңбек қызметін дәлелдейтін құжат (еңбек өтілі бар тұлғаларға)
әскери есептің құжаты (әскери міндеттілерге және әскери қызметке шақырыліға тиісті тұлғаларға)
алдын ала дәрігерлік куәландырудан өту туралы құжат (Қазақстан Республикасының осы күнгі Кодексі және заңнамасына сәйкес бұндай куәландырудан өтуге міндетті тұлғаларға)
2.Еңбек шарты қандай мерзімге жасалуы мүмкін? Жеке еңбек шартын жасасудың мынадай мерзімдері болады:
істелетін жұмыстың аз уақытта атқарылуына немесе орындау жағдайына, сондай-ақ жұмыста жоқ қызметкердің орнын ауыстыруға байланысты бір жылдан аспайтын белгілі бір мерзімге
Сынақ мерзімі еңбек өтіліне қосылады ма?
Сынақ мерзімі еңбек шартының қолданылуы басталған кезден басталады. Сынақ мерзімі жұмыскердің жұмыс өтіліне қосылады және үш айдан аспауға тиіс. Ұйымдардың басшылары және олардың орынбасарлары, бас бухгалтерлер мен олардың орынбасарлары, филиалдар, ұйымдар өкілдіктерінің басшылары үшін сынақ мерзімі алты айға дейін ұзартылуы мүмкін.
Жұмысқа қабылдау кезінде қандай адамдарға сынақ мерзімі белгіленбейді?
Жұмысқа қабылдау кезінде сынақ мерзімі мына адамдарға белгіленбейді:
тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша жұмысқа қабылданғандарға
орта жəне жоғары кəсіптік білім беру мекемелерін бітірген жəне алған мамандығы бойынша жұмысқа алғаш кіретіндерге
мүгедектерге
маусымдық жұмыстарға алынғандарға. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкерлерге
5. Сіз еңбек шартын тоқтатудың қандай негіздерін білесіз? 1) тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу;
2) еңбек шарты мерзімінің аяқталуы;
3) жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
4) жұмыскердің басқа жұмыс берушіге ауысуына байланысты;
5) жұмыскердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
6) тараптардың еркінен тыс мән-жайлар;
7) жұмыскердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайлардан басқа, жұмыскердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкіндігін жоққа шығаратын лауазымға тағайындалуы;
9) еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы болып табылады.
Кейс тапсырмалары:
№ 1 тапсырма Қазақстан азаматы шетелге тұрақты тұрғылықты жеріне барып, сол жерде қазақстандық ұйымның шетелдік филиалымен Еңбек шартын жасасты. Осы азаматқа қандай еңбек заңнамасы қолданылады? Егер ұйым заңды тұлға ретінде тіркелген болса.Қазақстан Республикасындағы адам, демек, оның шетелдік филиалында Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі қолданылады. азаматқа ҚР Еңбек кодексі қолданылады
№ 2 тапсырма Теміржол көлігіне қызмет көрсету ұйымына кірер алдында стендте денсаулық жағдайы туралы анықтамасы бар, кәсіби іріктеуден өтуге келіскен және мемлекеттік тілді меңгерген ер адамдарды жұмысқа шақыру туралы хабарландыру ілінді. Өз ұстанымыңызды анықтаңыз және бұл талаптар еңбек бостандығы принципіне және кемсітушілікке тыйым салуға сәйкес келетінін түсіндіріңіз? Олардың мазмұнын ашыңыз. Бұл еңбек бостандығына мүлдем кедергі келтірмейді, өйткені біріншіден, жұмыс беруші жұмысшыларды кәсіби жарамдылық критерийлері бойынша таңдауға құқылы, екіншіден, жұмысшылардың еңбекке медициналық қарсы көрсетілімдері болмауы керек.
№ 3 тапсырма 15 жасында тоғызыншы сынып оқушысы Айқын девиантты мінез-құлқы бар жасөспірім болды. Жасөспірімнің анасы өзі жұмыс істеген ұйымның директорынан ұлын жұмысқа қабылдауды сұрады. Бірақ директор оған Қазақстанның еңбек заңнамасына сәйкес оны жұмысқа қабылдауға құқығы жоқ екенін айтты. Директор жасөспірімді жұмысқа қабылдаудан бас тартуға құқылы ма? Жеке тұлға қай жаста еңбек субъектісіне ие болады? ҚР Еңбек кодексінің 31-бабына сәйкес он алты жасқа толған адамдармен еңбек шартын жасасуға жол беріледі.
Негізгі жалпы білім алған немесе жалпы білім беретін мекеменің Заңына сәйкес қалдырылған жағдайда, 15 жасқа толған адамдар еңбек шартын жасай алады.
Сонымен қатар, ата-аналардың бірінің және қорғаншылық және қамқоршылық органының келісімімен еңбек шарты 14 жасқа толған оқушымен олардың денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін бұзбайтын оқудан бос уақытта Жеңіл еңбекті орындау үшін жасалуы мүмкін.
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, директордың жұмысқа қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ.