«Байқоңыр» ғарыш айлағы туралы қызықты деректер

33-сурет – Серіктік байланыс

Техниканың дами түсу арқасында байланыс құралдарының аппаратуралары да жетілдірілуде.

«Байқоңыр» – әлемдегі тұңғыш әрі ең ірі ғарыш айлағы. Халықаралық маңызы бар нысан туралы келесі қызықты деректерді көп адам біле бермейді.

1. 
   1995 жылдан бері Байқоңыр – Ресей Федерациясының құрамындағы федералдық маңызы бар қала.
   
2. 
   Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті кеңестік ракеталардың құпиясын сақтау үшін ғарыш айлағы орналасу жерінің екі сызбасын құрастырды.
   
3. 
   Жасалған келісімшарт бойынша Байқоңырды жалға беру мерзімі 2050 жылы аяқталады.
   
4. 
   1950 жылы Қазақ даласында ғарыш айлағын салу құрылысы басталғанда ықтимал қарсыластарды алдау үшін Қарағанды облысының Байқоңыр кентінде ағаштан тағы да бір ғарыш алаңы салынған. «Восток-1» («Шығыс-1») кемесін ұшырғаннан кейін (кеменің бортында атақты Гагарин болған) осы кенттен 300 шақырым жерде орналасқан басқа ғарыш айлағына «Байқоңыр» атауы берілді.
   
5. 
   Жер шарын алғаш рет айналып шыққан «Восток-1» кемесінің ұшу мерзімі – 108 минут.
   
6. 
   «Байқоңыр» ғарыш айлағының астанасы – Байқоңыр қаласы. Қала 1955 жылдан бері салына бастаған. Құрылыс ғарыш айлағының маңызды нысандарын салумен бірге жүргізілген.
   
7. 
   130-дан астам отандық және шетелдік ғарыш «Байқоңыр» ғарыш айлағынан орбитаға ұшып шықты.
   
8. 
   «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылған «Восток-1» кемесі белгіленген орбита бойынша 28 000 км/сағ жылдамдықпен қозғалды.
   
9. 
   50 жылдың ішінде «Байқоңыр» ғарыш айлағынан 1500-ден астам әртүрлі мақсаттағы ғарыш аппараты, 100-ден астам континентаралық баллистикалық ракета, негізгі ракеталардың 38 түрі, сондай-ақ, 80-нен астам ғарыш аппараты және оның модификациялары ғарышқа ұшырылды.
   
10. 
    2000 жылы Қазақстан Республикасының тұңғыш ғарышкері – Тоқтар Әубәкіров «Жыл адамы» деп танылды.
    
11. 
    Көптеген адамдар біле бермейді, бірақ 1998 жылы ғарышқа екінші рет ұшқан Талғат Мұсабаев «Мир» орбиталық станциясын құтқарды.
    
12. 
    2001 жылы Талғат Мұсабаев америкалық турист Денис Титомен бірге (әлемдік біріншілік) ғарышқа ұшты.
    
13. 
    Юрий Гагаринді «ғарышкер» емес, «астронавт» деп атаған. Мұны Франция, Ұлыбритания, АҚШ басшылығы Мәскеуге жолдаған құттықтаулар дәлелдейді.
    
14. 
    Байқоңыр қаласы бұрын «Ленинск» атауына ие болған.
    

1-сұрақ.

1. 
   Мәтінді зейін қойып оқып шығыңыз.
   
2. 
   Мәтіннің тақырыбына зейін аударыңыз.
   
3. 
   Кіріспедегі «тұңғыш әрі ең ірі» деген сөздер тіркесіне назар аударыңыз.
   
4. 
   Бір сөйлеммен жауап беріңіз.
   

2-тапсырма

1. 
   Мәтінді көз жүгіртіп қарап шығыңыз.
   
2. 
   Мәтіннен санға қатысты мәліметтерге назар аударыңыз.
   
3. 
   Әлемдік біріншілік туралы мәліметке мән беріңіз?
   
4. 
   Реттік нөмірін жазыңыз.
   

3-тапсырма

1. 
   Тапсырманы мұқият оқыңыз.
   
2. 
   Мәтіннен 2 және 5-мәліметтерді тағы бір оқып шығыңыз.
   
3. 
   2 және 4-мәліметтердегі микротақырыптарды белгілеңіз.
   
4. 
   Жауабыңызды бір сөйлеммен өз сөзіңізбен жазыңыз.
   

4-тапсырма

1. 
   Суретті мұқият қараңыз.
   
2. 
   Оның детальдарына назар аударыңыз.
   
3. 
   Оқылған мәтін мен суреттің қандай байланысы бар екенін ойланыңыз.
   
4. 
   Мәліметтің нөмірін жазыңыз.
   

1. 
   Жауапта кем дегенде келесілердің біреуі ескерілген:
   

• 
  әлемдегі тұңғыш ғарыш айлағы;
  
• 
  халықаралық маңызы бар нысан.
  

2. 
   12-мәлімет.
   
3. 
   Дұрыс жауапта айтылатын мағына: құпиясын сақтау үшін.
   
4. 
   Оныншы мәлімет.