Адамзаттың мінезімен ақылының көрнісі-зейнеті

«Ағаш көркі жапырақ, адам көркі шүберек.» «Бөрік-адамға көрік». «Ескі киімді баптағаның жаңа киімді сақтағаның». «Ескісіз жаңа болмас, жаңасыз ескі болмас.» Етігі жаман төрге шыға алмас, жеңі жаман табаққа да кіре алмас.» «Жыртық етік аяқ қажар.» «Киімі жаманды ит қабады, ниеті жаманды құдай табады.» «Орамал тон болмайды жол болады.» «Сөз бергенге ерме, бөз бергенге ер, сөз бейнет болар, бөз көйлек болар.» «Қанжыға тон сақтайды, тон жан сақтайды.» «Тоғыз қабат торқадан тоқтышығым терісі артық.» «Киіміңе қарап қарсы алар, ақылыңға қарап шығарып салар.» Бұл аталарымыздың аманатынан киім хақысы жайында аз ғана белгі болса; «Үмму Халладтың орамал тағып алғанын көрген бір кісі таң қалып; «Халлад өлді ғой! Сен әлі де (шашыңды жаймай) орамалмен жүрсің бе?-деп сұрады. Сонда Халладтың жесірі; «Халладтан айырылғанмен ұятымнан айрылған жоқпын ғой!»депті. Бұл сөзді естіген пайғамбарымыз: «Халад үшін екі шейіттің сауабындай сауап бар» деді.» Бұрынғы ислам дінін қабылдамайтұрған кездегі араптардың салтында әйелдердің күйеуі қайтыс болғанда орамалын шешіп, қазіргі әлем әйелдерінің сәні болған шашын жайып жүру салты болған. Яғни жесір қайғыға түскен деген белгі екен. Пайғамбарымыз мұсылман әйелінің де еркектің де киімінің дұрыс тәнін толық жабуын қатаң ескертіп бұндай надандық қылықтарды дінен аластауға көптеген өсиеттер мен үлгілер қалдырған. Айша Анамыздан; «Пайғамбарымыздың; «Киімін үйінен басқа кез келген жерде шешкен әрбір әйел-Алламен өзі арасындағы пердені жыртқан болады.» дегенін естігенмін.» (4010 термизи) «Ұзақ сапарға шықандықтан үсті басы шаң тозаң,басы ұйпа-тұйпа ашық және қолдарын аспанға көтеріп; «Уа Раббым, Уа Раббым!» деп дұға еткен бір адам туралы; «Бұл адамның ішкен жегені харам, кигені харам, хараммен қоректенгесін дұғасы қалай қабыл болады?» дейді.» (Мүслим 65) «Егер жаннат тұрғындарынан бір әйел жер тұрғындарына қараса аспан мен жердің арасын жарық етіп, иісі жайлап алар еді, ал оның орамалы –дүние мен ондағылардан хайырлы», -деген.» (2796-өсиет) Адам баласының киімінің ақылына және жан тазалығына тәуелді және Алла мен арадағы перде зейнет киімін, азығын жұпар иісін қалыптастыратынын пайғамбарымыз қарапайым ашық түсініктермен ескертіп кетіпті. Құранда да жаратушымыз еркек әйелдің бір-біріңнің киіміңсіңдер-деп ескертіп тән тазалығының некелік, жұбайлық өмірде ерекше орын алатынын астарлап ескерткен.

Бір жұртың бас хакімі бір баймен сөйлесіп тұрғанда, қасынан бір кедей адам өтіп бара жатып, иіліп сәлем береді. Оған қарсы әлгі төре жарлыдан да төменірек бас изеп, сәлемін алады. Қасындағы бай: «Тақсыр, осынша жұрттың үстінен қарап тұрған хакімсіз. Осы бір жаман кедейге неге сонша бас ұрасыз?»-дейді. Сонда хакім: «Ешбір ғылым-білім үйренбеген қара кісі сонша иіліп, әдептілік көрсеткенде, мен одан әдепсізірек болып қалайын ба?»-деп жауап қайтарыпты. Енді бірде Сократ данадан; «Осынша ізетілік пен даналықты кімнен үйрендіңіз?» деп сұрағанда: «Надандармен, әдепсіздерден.»-деп жауап берген екен. Кейде біз жастарымыздың кейбір жақсы қылықтарынан да үлкендердің үйрену керек сияқты;