Бала миының дамуы үшін оның өмірінің алғашқы жылдары неліктен өте маңызды?

жүктеу/скачать 190,27 Kb.

бет	12/12
Дата	10.10.2022
өлшемі	190,27 Kb.
	#152512

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Байланысты:
эссе 2 бөлім

Педагогикалық шеберлік негізі неде

Педагогикалық шеберлік
Педагогикалық шеберлік үнемі жетіліп отыруды қажет ететін балаларды оқыту мен тәрбиелеу өнері. Ол өнерге балаларды сүйетін және өз қалауымен жұмыс істейтін әр педагогтің қолы жетуі мүмкін. Педагог — өз ісінің шебері, жоғары мәдениетті, өз пәнін терең меңгерген, ғылым мен өнердің тиісті салаларынан хабардар, жалпы, әсіресе балалар психологиясының мәселелеріне қанық, оқыту мен тәрбиенің әдістемесін жетік игерген маман.
Педагогикалық шеберлік негізі неде?
Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты дамыған маман — уақыт талабы. Кеше ғана көк туын желбіретіп шаңырақ көтерген егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мәңгілік іргетасын қалаушы- ұстаз тұрады. «Мұғалімдер- қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», — деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. Ал педагогикалық шеберліктің негізі неде?
Шебер педагог білімді, тәжірибесі мол, жан-жақты бола отырып, оқушыларды жеке тұлға етіп қалыптастыру мақсатында білім мен тәрбиені ұштастыра алуы қажет. Әр оқушының дарындылығын айқындау, олардың дамуына қолайлы жағдайлар жасау, мектеп, жанұя, мұғалімнің ролін анықтау, студенттер мен мұғалімдер ұжымын қалыптастыру — педагогикалық шеберлікті жетілдіруге негізделеді деп есептейміз.
«Тәуелсіз елге — білікті маман» демекші, педагогикалық шеберліктің негізі, өткен пікірімізде айтып кеткеніміздей, білім мен тәрбиені ұштастырумен қатар – педагогтардың жаңа технологияны меңгере білуінде және оны өз тәжірибесінде қолдана алуында. Педагогикалық көзқарас бойынша, «технология » ұғымы – дәстүрлі оқыту әдістерінен басқа, ерекше үлгіде ұйымдастырылған «педагогикалық өндіріс» деген пікір өз уақытында педагог-ғалымдар тарапынан сынға алынғаны белгілі. Осы сыннан соң бірте-бірте «педагогикалық технологияны» оқыту үрдісінің құрамдас бөлігі ретінде сипаттап, оны дидактикалық үрдістер мен оқыту құралдарымен жабдықтауда жаңа ақпараттық технологияға негіздеу туралы мәселе қозғалады.
Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі – мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет.
Біздің ойымызша, инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймыз.
Адам қажырлы еңбегімен табиғатты өзгертсе мұғалім жалпы жасампаз еңбегімен жаңа адамды қалыптастырып, дамытып, жетілдіріп өмірге дайындайды. Оқушыларын тек біліммен қаруландырып қана қоймай, назарын, білгендерін жадында сақтауға, қабілетін, ойлауын, тіл шеберлігін ұштауға, дүниеге деген құштарлығын, өмірге деген көзқарасын дұрыс қалыптастырып, ықыласын, сенімін, төзімділігін, іскерлігін, ізденімпаздығын тағы басқадай танымдық қасиеттерін жетілдіріп, адамгершілігі мол азамат етіп тәрбиелеуді өзінің өмірлік мақсаты, ізгілік мұраты деп санайды.
«Талант» деген сөзді әркім әр түрлі ұғынуы мүмкін. Талант көбіне, ақын – жазушылырда, әртістерде, өнер адамдарда кездеседі. Ал, «мұғалім болу – талант па, ол әркімнің қолынан келе бермей ме?» — деген сұрақ туады. Ұстаздың барлығы талант болып тумайды. Егер кез келген мұғалім ынта – ықылас қойып, табандылық танытатын болса, өз бетімен көп еңбектенсе, идеялық жағынан сенімді, саяси жағынан есейген азамат болса, өз пәнін жақсы білсе, оқытудың әдістемесін меңгеріп, бала психологиясын жете білсе, педагогикалық техниканы қалыптастыра алса, педагогикалық шеберлікке жету қасиеттеріне ие бола отырып, педагогикалық кәсіпті меңгерсе, педагогикалық әдепті бойына сіңірсе, онда талантты, шебер ұстаз бола алады.
Педагогикалық шеберлік – ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: «Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр – сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін», — айтады.
Педагогикалық шеберлік – тек қана мұғалімнің жалпы, жан – жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол – әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Ұстаздық шеберлік: 1) мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген адам екендігі; 2) пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойында әдеп, әдет, дағды сияқты моральдық нормаларды сіңіре білгендігі; 3) оқыту мен тәрбиелеудің әдіс – тәсілдерін меңгерген, білгенін қызықты да, тартымды өткізе алатын, педагогикалық әдеп пен талантын ұштастырған адам ғана шеберлікке ие болады. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс – тұрысы, қозғалысы, отырып – тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.
Педагогикалық шеберліктің негізі – балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу – тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудың формаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.

76
Қазіргі мектептің басты міндеті-жеке тұлғаны тәрбиелеу және қоғамның жаңа шарттары мен қажеттіліктеріне сәйкес келетін көркем білім беру. Жеке тұлғаның әлеуетті мүмкіндіктерін қалыптастыру және дамыту үшін студенттерге сабаққа пассивті түрде қатысып қана қоймай, мұғалімнің пікірлерін тыңдау ғана емес, сонымен бірге өз бетінше білім алу, ақпаратпен жұмыс істеу, сыни ойлау және талдау, сондай - ақ коммуникативті болу және өзгермелі әлемде бейімделуге қабілетті болу қажет. Осыған сүйене отырып, мұғалімнің міндеті - жеке тұлғаны қалыптастыру, студенттерді белсенді оқу-танымдық процеске, ынтымақтастыққа тарту үшін жағдай жасау. Осыған байланысты оқытудың белсенді және интерактивті әдістері ерекше өзектілікке ие. Оқытудың интерактивті әдістері

оқу процесінде оқушылардың өзара әрекеттесуі. Бұл әр оқушыға жаңа білім алуға және бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Тиімді оқыту технологияларының бірі, біз пікірталасты қарастырамыз. Е. О. Галицкийдің жазбаларында пікірталас - бұл қарым - қатынасты оқытудың бір түрі, Әдебиеттермен және дереккөздермен өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын үйрету, пікірталас жүргізу дағдыларын дамыту және қарама-қарсы ұстанымның да бар екенін ескере отырып, өз көзқарасын қорғау мақсатында мектеп оқушыларының тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдісі.өмір сүруге құқығы бар.
С. А. Пуйман, В.В. Чечет пікірталасты пікірталас, кез-келген жиналыста, отырыста пікір алмасу ретінде анықтайды. Пікірсайыс - бұл нақты құрылымдалған және нақты тақырыптар бойынша екі тарап арасында арнайы ұйымдастырылған қоғамдық пікір алмасу. Қоғамдық талқылаудың бұл түрі пікірталасқа қатысушылардың бір-бірін емес, үшінші тарапты дұрыс екендігіне сендіруге бағытталған. Сондықтан пікірталасқа қатысушылар қолданатын ауызша және ауызша емес құралдар аудиторияда мәселе бойынша белгілі бір пікір қалыптастыруға бағытталған. Пікірсайыс-бұл ең алдымен коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруға ықпал ететін еркін қарым-қатынас. Д. КаР-неги былай деп жазды:"мұны айта білу-даңққа жетудің ең қысқа жолы...". Бұл интерактивті әдіс, онда студенттер бір - бірін өз жағдайларын айтуға үйретеді. Мұғалім оқу процесін ұйымдастырушы және үйлестіруші ретінде әрекет етеді. Барлық қатысушылардың ынтымақтастығы нәтижеге қол жеткізген кезде студенттердің өзара әрекеттестігі процестің ең маңыздысы болады.
Қазіргі әлемде пікірталас әдеттегі өмірлік ортаға айналды. Жеке тұлғаға бағытталған оқытудың тиімді білім беру технологиясы ретінде пікірталас қарама-қайшылықтың бір түрі болып табылады және мектептегі тарих және әлеуметтік зерттеулер сабақтарында қолданылады және сыныптан тыс жұмыстарға қатысты. Барлық елдерде пікірталас саяси өмірге енді. Г. К. Селевконың айтуы бойынша "дебаттар" технологиясының бірнеше әдістері бар: үлкен аудиттердегі еркін пікірталастар (пікірталастар), панельдік пікірталастар (Panel Debate), симпозиум, "экспресс - дебаттар", "модифицирленген дебаттар", дөңгелек үстел, "аквариум", пікірталасты санау.
"Пікірсайыс" білім беру технологиясы екі бөлімнен тұрады: ойынның өзі
"Пікірталас" және оны сабақтарда және балалардың сабақтан тыс іс-әрекеттерінде қолдану [2]. Студенттер үшін бұл көпшілік алдында сөйлеу және коммунистік қабілеттерді дамыту және өз ойларын білдіру қабілеті.
К. Поппердің классикалық пікірталастары біздің 6А сыныпта "декембристік көтеріліс"тақырыбындағы тарих сабағында өтті. Біріншіден, мұғалім тақырыпты анықтап, оқушылармен келіскен. Оқушыларға осы тақырып бойынша дайындыққа уақыт берілді. Мұнда оқушылардың зерттеу жұмыстарына деген қызығушылығы ескерілді. Пікірсайыс тақырыбы келесідей тұжырымдалды: "декембристік көтеріліс", бірінші ко - манда декембристер жеңіліске ұшырады деп мәлімдеді, ал екінші ко - манда олардың ойларын жоққа шығарды. Мақсат көзқарасты қорғауды, басқалардың пікірін ескеруді, толерантты болуды және пікірталасты тыныш жүргізуді үйрену болды. Біз үшін келесі кезең анықтамалық әдебиеттерді, интернет - сайттарды, энциклопедияларды және тақырып бойынша әртүрлі дереккөздерді қолдана отырып, осы тақырып бойынша ақпаратты іздеу болды. Әр команданың құрамына үш адам кірді. Команданың әр мүшесі спикер болды және өзінің міндеті, рөлі болды. Спикерлер санайтын команда айтқан өз дәлелдемесін көндіру үшін, төрешілер әділдік бекітілген тақырыптар "Декабристы болды ұшырайды бойынша - ражение". Бас тартушы команданың спикерлері мәлімдеуші команданың позициясы дұрыс емес деп негіздеді. Ойын барысында спикерлер кезекпен сөз сөйледі. Коттедж бір-бірін емес, судьялар тобын сендірді. Біздің ойын ережелерін сақтау үшін таймкипер, мұғалім және жоғары сынып оқушылары қарады, олар қойылымның соңына дейін қанша уақыт қалғанын көрсетті. Төрешілердің көп дауысын жинаған Команда жеңіске жетті. 7-сынып командасы пікірталаста жеңіске жетті, бұл олардың позициясы дұрыс дегенді білдірмейді. Жеңіс команданың шеберлігіне байланысты: командалық жұмыс, спикерлердің шеберлігі және ойыншылардың ойын тәжірибесі. Әрине, бұл ұжымдық ойын, мұнда бәрі командадағы үйлесімділікке байланысты.
Осылайша, пікірталас бізге командада жұмыс істеуге және мақсатқа жетуге, сыни жағдайларда ойлана білуге және көптеген түрлі ақпаратпен жұмыс істеуге үйретті. Біздің әрқайсымыз пікірсайысқа қатысамыз
өзара іс-қимыл және бірлескен жұмыс тәжірибесі, командаларда бір-бірін қолдау және Тарих бойынша көкжиегін кеңейтті.
77
Бейбітшілік пен келісім – адамзаттың асыл құндылықтарының бірі. Адамзат өмір бойы үнемі тыныштықта, мәңгілік бейбіт өмір сүруді армандап келеді. Бірақ нақты өмірде оған ешқашан толық қол жеткізген емес. Зерттеушілердің деректеріне қарағанда, соңғы 5 мың жылда жер бетінде небары 292 жыл ғана бейбітшілік «билік» құрыпты. Қалған уақыттың бәрінде мемлекеттер «Тыныштық керек болса – соғысқа дайындал» деген қағидамен өмір сүрген көрінеді. Осы аралықта жер бетінде 15 мыңнан астам қантөгіс шайқастар өтіпті. Екінші дүниежүзілік соғыстан бері жер бетінде бейбіт өмір орнады десек те, әлемнің түрлі аймақтарында ірілі-ұсақты соғыстар, қарулы қақтығыстар, лаңкестік әрекеттер жиі кездесуде. Батыстың бір ғалымының есептеуіне қарағанда, өткен ХХ ғасырдың соңғы 45 жылында әлемде бар-жоғы 12 ғана «бейбіт» күн болыпты. Кейінгі 40 жылдың ішінде ғана дүниежүзінде 250 соғыс болып, 354 млн адам қаза тауыпты. Иә, жоғарыда келтірілген бұл деректер өте қорқынышты!..

Соғысты болдырмау үшін, әлемдегі одақтар мен мемлекеттердің, ұлттар мен ұлыстардың бейбітшілікте күн кешуі үшін олардың өзара келісімі болуы керек. Бұл идея сонау 90-жылдары ескерілгенмен, бүгінде мұны әлемдік саясатта мәселе ретінде көтеріп, іс жүзінде бейбітшілік пен келісімнің туын тіккен ел – Қазақстан. Жаһандағы мемлекеттердің өзара бейбітшілігі мен келісімін нығайтуда Қазақстанның, жалпы осы мемлекеттің атынан әлемдік саяси аренаға шығып жүрген президент Н.Назарбаевтың үлесі орасан зор. Мәселен, бір ғана Қазақстан Республикасының дін жөніндегі саясаты дінаралық және конфессияаралық келісімге негізделіп жүргізілуде. Осы орайда діни үнқатысу алаңына айналған Астана қаласында үш жыл сайын әлемдік және дәстүрлі дін лидерлерінің съезі өткізіліп келеді. Қазақстанның бұл бастамасы әлемдік қауымдастық пен одақтар тарапынан жоғары бағаланып үлгерді және Қазақстан жаһандық дінаралық диалог мекеніне айналды. Діннің негізгі мақсаты адамдарды адамдықтан ажыратпау екенін ескерсек, Қазақстанда өтіп тұратын Дін Съездері адамзатты бейбітшілік пен келісімге бастайтын айқын әрекет.

Бейбітшілікке, бейбіт тыныш өмір сүруге ұмтылу – қазақ халқының қанына сіңген асыл қасиеттерінің бірі екенін тарихтан белгілі. «Сырт көз – сыншы» деген ғой, арғы-бергі заманда қазақ жерінде болған саяхатшылар, ғалымдар, елшілер қазақ ұлтының меймандос, сабырлы, момын, ешкімге жамандық, қаскөйлік жасамайтын халық екенін, қазақ елі ежелден бейбітшілік сүйгіш ел, өз бетінше ешкімге ұрынбаған, соғыс ашпаған ел екенін сүйсіне жазған. Тәуелсіздікке қол жеткен тұста да, елбасымыздың және елдің бетке ұстар азаматтарының қажырлы, табанды еңбегінің арқасында біз осы асыл қасиетімізді тағы да бір дәлелдеп, оны әлемге паш ете білдік. Мәселен, сонау тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Семей ядролық полигонын жабу еліміздің өмірінде ғана емес, әлемдегі айтулы оқиғаның бірі болды. Ядролық қару пайда болғалы ешбір ел ядролық полигонды өз еркімен жауып көрмеген болатын. Біздің еліміздің дүниежүзінде бірінші болып ядролық полигонды жабу жөніндегі осы қадамына БҰҰ мен дүниежүзілік қауымдастық үлкен баға берді. Дәл сол тұстан бастап әлем Қазақстанды бейбітсүйгіш ел екенін тани бастады.

Діндер, өркениеттер, мемлекеттер арасындағы ынтымаққа, бейбітшілік пен келісімге үндейтін диалог алаңы ретінде халықаралық қауымдастықпен мойындалып үлгерген Қазақстан бастамаларының ауқымы мен маңызы жыл сайын артып келеді. Діндер Съезі алғаш рет қазақ даласында туын тіккенде оған қатысушылар саны 17 елден 17 делегатты ғана құраған еді. Ал, соңғы Съезде әлемнің 50 мемлекетінен 100-ге жуық делегация жиналды. Қазақстанның беделінің өскені шығар, делегация құрамында әлемдегі ықпалды дін басшылары болды. Атап айтсақ, Дүниежүзілік ислам лигасының Бас Хатшысы Шейх Абдалла бен Абдель Мұхсин ат-Түрки, Мәскеу және бүкіл Ресейдің Патриархы Кирилл, Папаның Киелі Тағының делегация басшысы кардинал Джованни Лайоло, Ислам мазхабтарын жақындастырудың дүниежүзілік ассамблеясының Бас хатшысы аятолла Мұхаммад Али Тасхири, Израильдің бас раввиндері Йона Мецгер және Шломо Амар және т.б. Елбасы айтпақшы, бұл процестер Съездің жаһандық маңызының жыл сайын артып, салмағының сапалы түрде өсіп келе жатқанын дәлелдейді.

ХХІ ғасырдың ең басты заңы – татулық. Президентіміз бұл заңдылықтың құдіретін ерекше түсінетін әлемдегі көреген басшылардың бірі. Бейбітшілік пен келісімсіз әлемнің құрдымға кетуін, адамдардың қырылып кетуін, табиғат анамыздың экологиялық проблемаларға ұшырау мүмкіндігін біздің еліміз бен елбасымыз өте жақсы біледі. Мемлекеттердің тәуелсіздігінен айырылу қаупі туралы елбасымыз Н.Назарбаев «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты биылғы жолдауында: «Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі оны ұстап тұру әлдеқайда қиын. Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Тіршілік тезіне төтеп бере алмай, жер бетінен ұлт ретінде жойылып кеткен елдер қаншама» – дейді де, жалпы әлемдегі мемлекеттердің мемлекет болып қалу кепілдігі «бейбітшілік пен келісімде» жатқанын тілге тиек етеді.

Жалпы, елбасымыз бүгінгі әлемнің жаңа тарихында бұрынғы халифалар мен сұлтандардай бір басшы, бір жолбасшы ретінде дінаралық және ұлтаралық татулық пен үндестік идеологиясын жүргізіп, әлемге бейбітшілік шаңырағын тұрғызуға қадам жасауы – біздің еліміздің бейбітсүйгіштік қасиетін үлкен айғағы. Мемлекетіміздің көптеген азаматтары Қазақстан халқының діни және этносаралық татулықты ту еткен асыл қасиеттерін әрдайым мақтан тұтады. Бұл жетістіктеріміз әлем жұртшылығына үлгі екені де мәлім. Жаңа мыңжылдықта толастамай отырған әлемнің әр бұрышындағы діни текетірестер мен ұлттық қақтығыстардың алдын алуға ықпал ету үшін еліміз көптеген іс-шараларды қолға алуда. Астанадағы әлемдік Діндер Съезді – еліміздің осындай табанды ұстанымының бір көрінісі. Сондықтан, әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының әр үш жылда бір рет өтіп тұратын съезі дүние жүзінде дінаралық келісімнің өркен жайып, өркениеттердің өзара үндестік табуы ісінде айтарлықтай маңызға ие.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев: «Қазақстан – бұл ортақ мекен, ортақ ұлт пен діннің тоғысқан жері. Барлық қазақстандықтарды ұлтаралық және дінаралық келісімдерді сақтауға шақырамын. Бұл біздің мәңгі құндылығымыз. Бұл біздің мәңгі еліміз бен Астанамыздың мақтанышы» – дегені бар. Басқа елдерге үлгі болып жүрген мемлекетіміз бейбітшілік пен өзара келісім ішінде 140 ұлт пен 40 конфессия өмір сүруде. Республикамыз көпұлтты және көпдінді қоғамнан тұрады. Біздің ішкі саясатымыздың өзі бейбітшілік пен келісімді ту етіп, басқалар құра алмаған қоғам бізде орнағанын нық көрсетеді.

Қазақстан Республикасның Конституциясына сай, еліміз құқықтық, зайырлы және демократиялы ел. Ел басына күн туған қилы замандарда да халқымызды ұлт ретінде сақтап қалған ынтымағы мен бірлігі екені бізге мәлім. Достық пен ынтымақ бар жерде береке мен ырыс мол болары айдан анық. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасы Конституциясының 15 жылдығына арналған «Конституция – мемлекеттің демократиялық дамуының негізі» атты ғылыми-тәжірибелік конференцияда сөйлеген сөзінде былай деген болаын: «Конституция бойынша, заң бойынша өмір сүру – жай ғана қажеттілік пен азаматтық міндеттілік емес. Бұл – азат адамдардың артықшылығы. Өз құқықтарының бағасын біліп, басқалардың да осындай құқықтарын мойындайтын адамдардың артықшылығы. Осындай жағдайда ғана біз – жеке азаматтар емес, Қазақстан халқымыз, тұрғындар емес, қоғамбыз, азаматтық қоғамбыз. Географиялық кеңістік емес, бізді біріктіретін – еліміз». Әрине, әрбір азамат өз ортасы мен қоғамының бейбітшілігі мен келісімін құрметтей алуы тиіс. «Ауылына қарап, азаматын таны» деген қазақтың даналық сөзі бүгінде «Мемлекетіне қарап, азаматын таны» дегеннің кері боп тұр. Мемлекетіміз қайтсе «мәңгілік ел» болады? Бұл – замандастарымыздың өз міндетіне деген жауапкершілікті түсінуіне, әділдік пен адалдықты, бейбітшілік пен келісімді басты ұстаным ретінде алуына тікелей байланысты. Бір ғана мысал, президентіміз ЕЭО-ны құрудағы тағы бір мақсат – бұл әлемдегі бейбітшілік пен келісімді сақтаудың төте жолы. Осы одақ арқылы адамзаттың татулығын сақтау үшін көптеген мүмкіндіктер ашылады.

Бірлік бар жерде – тірлік барын ұққан халықпыз. Ауызбірлік пен түсіністік, қарапайым сыйластық, бейбітшілік пен келісім үстемдік құрған жерлерге қашанда нәтижелі істердің үйір болатынын еліміздің соңғы жылдардағы тәжірибесі дәлелдеп берді. Біздің елімізде қалыптасқан ұлттар тұтастығы мен халықтар достығының арқасында бүгінде мемлекетіміз өркендеп, әлемдік беделі қалыптасып, ілгері басып келеді. Қазақстанның көпұлтты халқының татулығы, ынтымақтастығы, бейбітшілігі біздің еліміздің ең басты байлығы және бұл жер бетінде қырғи-қабақ боп жатқан басқа елдерге үлгі. «Халқымыздың, еліміздегі ұлттар мен ұлыстардың бейбітшілігі мен келісімін көздің қарашығындай сақтауға тырысуымыз керек» деген президентіміздің сөзі әрбір Қазақстандықтың жүрегінде нық орнаулы. Біз әлемдік кеңістікте күллі адамзаттың бейбітшілігі мен келісімін сақтау жолында еңбек етіп жүрген президентімізді бір жұдырықтай қолдауымыз қажет. Бейбітшілік пен келісімнің туы құламауы үшін де Қазақстан алдағы уақытта тек Дін Съездерін ғана емес, ұлттар съезін, бейбітшілікті насихаттаған мемлекеттер съезін өткізіп тұруы тиіс. Біз әлемге осылайша нұрымызды шаша береміз!..

78
Республикамыз қазір ТІМSS зерттеулеріне қатысатынын білеміз. Халықаралық ТІМSS зерттеуі - бастауыш сыныптар бойынша 4 сынып оқушыларының математика мен жаратылыстанудан білім сапасын бағалайтын төрт жылдық мерзіммен өткізіледі. Зерттеуге 63 елден аса әлем елдері қатысады. Бағдарламаны оқушылардың білім жетістіктерін бағалау бойынша Халықаралық Қауымдастығы (IEA) үйлестіреді.

1995 жылдан бері бастау алатын TIMSS (Trends in Mathematics and Science Study) зерттеуінің негізгі мақсаты 4 сынып оқушыларының математика мен жаратылыстану пәндері бойынша оқу жетістіктерін бағалау және басты мектепішілік және мектептен тыс білім детерминанттарын анықтау болып табылады.
Қазақстанның аталмыш жобаға қатысуы білім сапасын дамытуда стратегиялық маңызға ие, әсіресе елімізде Халықаралық білім берудің көпшілікпен мақұлданған принциптеріне негізделіп құрылып жатқан 12 жылдық білім беруді енгізу аясында бағыт береді. Зерттеу нәтижесінде алған мәліметтер білім сапасы мен әлемдік білім беру жүйесіндегі орны жөнінде ой өрбітуге мүмкіндік береді.
Ал, енді осы зерттеулердегі еліміздің орынына тоқталайық. 2007 жылы TIMSS зерттеуіне еліміздің 141 мектебі қатысты. Оның ішінде 89 қала , 52 ауыл мектептері еді. Жалпы зерттеуге 3 990 бастауыш сынып оқушылары қатысты. Соның ішінде 2 394 қазақ тілінде, 1596 – орыс тілінде білім алушылар.
Зерттеуге қатысушы 36 мемлекет ішінде қазақстандық оқушылардың білім жетістігі жоғары және халықаралық орташа көрсеткіштен айтарлықтай жоғары деп бағаланды. Оқушыларымыздың математикадан орташа көрсеткіші 549 ұпай, бұл көрсеткіш 36 ел ішінде 5 орынға лайық болса, ал жаратылыстанудан орташа көрсеткіші - 533 ұпай, аталмыш көрсеткіш 36 қатысушы елдер ішінде 11 орынды көрсетеді. Жалпы алғанда осы сынақта еліміз 7 орынды иеленді.
Араға үш жыл салып, осы көрсеткішті көрсете алмадық. 2011 жылғы зерттеу кезінде елімізден 154 білім беру ұйымы қатысты. 78 – қала, 76 – ауыл мектептері. Жалпы зерттеуге 4 385 бастауыш сынып оқушылары қатысты. Соның ішінде 2 660 - қазақ тілінде, 1 725 - орыс тілінде білім алушылар. Нәтижесінде орташа көрсеткіш төмен екені анықталды. Қазақстандық 4 сынып оқушыларының математикадан орташа көрсеткіші 501 ұпай, 27 орынғасәйкес, ал жаратылыстану пәнінен – 495 ұпай, 32 орын. Сөйтіп сарапшылар еліміздің оқушыларының деңгейін 28 орынға қойды. Бұл қалай сонда? 3 жыл ішінде білім деңгейіміз соншалықты құлдырап кеткені ме?
Елбасы Н. Ә. Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды.
Функционалдық сауаттылық дегеніміз не? Бұл сұраққа мынандай деректер келтіруге болады. Ресми дерек бойынша, мектеп жасындағы балалардың 40 пайызы әдеби мәтінді түсінуге қиналатындығы дәлелденген. Бұлар мектептен білім алса да, қызмет жасауға келгенде қарапайым жазу үлгісін білмейтіндігін көрсеткен. Тіпті олар әр түрлі жағдайда кездескен бланкіні толтыра алмай, ондағы ақпараттың мәнісін түсіне алмапты. Бір қызығы,олар теледидарда не айтылып жатқанын, жалпы айтқанда, күнделікті өмірдің есебін білмейтін болып шыққан. Соның салдарынан жұмыссыздық, өндірістегі апат, жазатайым оқиғалар, жарақат алулар көбейіп кеткен. Жалпы, барлық зерттеушілердің болжамы бойынша адамдардың сауатсыздық деңгейінің төмендеуі, оларға дұрыс білім беріп, тиянақты оқытпаудан, оқырман болуға үйретпеуден болған көрінеді. Сақтанбау, ұқыпсыздық, байқаусыздық, апаттар: мұның бәрі ережені дұрыс оқымағандықтан, түсінбегендіктен, санаға сіңірмегендіктен орын алып отыр.
Қазақ маманы С. Раевтың ойынша, сауатсыздық дерті адамға кішкентай кезінен бастап жұғады екен. Әсіресе бүлдіршінді жазу мен оқуға баули бастаған 1-ден 3-сыныпқа дейінгі аралықта пайда болады. Яғни, үшінші сынып оқушысы ешқашан кітапханаға бармаса, оқулықтан басқа ешқандай кітап оқымас тағы бір ертеңгі сауатсыздың дүниеге келгені. Ғалымдардың айтуынша, 8-сыныптан бастап оқушылардың 60 пайызының өз бетімен жазып-оқуға деген ынтасы жоғалады екен. Тіпті түлектердің үштен бірінің оқуға мүлдем құлқы болмайтын көрінеді. Елбасы дұрыс айтады, «білім беру тек қана оқытумен ғана шектелмей, оны керiсiнше, әлеуметтiк адаптация процесіне бейiмдеу қажет».
Сонымен, функционалдық сауаттылық дегеніміз не? Функционалдық сауаттылығы дегеніміз - адамдардың әлеуметтік , мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсене араласуы, яғни бүгінгі жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы, адамның мамандығына , жасына қарамай үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Ондағы басты мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның әлемде әлеуметтік бейімделуі болып табылады. Мұндағы басшылыққа алынатын сапалар: белсенділік, шығармашылық тұрғыда ойлау, шешім қабылдай алу, өз кәсібін дұрыс таңдай алу, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады.
Бұл функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында қалыптасады. Функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары 2011-2020 жылының мемлекеттік бағдарламасында айқын көрсетілген.
Және де Елбасы 2012 жылғы 27 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту мақсатында бес жылдық ұлттық жоспар қабылданғаны баршамызға белгілі. Ұлттық жоспардың мақсаты - Қазақстанда білім сапасын жетілдірудегі, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі атқарылатын іс-шаралардың жүйелілігі мен тұтастығын қамтамассыз ету болып табылады. Осыған орай, Ұлттық жоспарда функционалдық сауаттылықтың төрт негізгі механизмін бөліп көрсетеді.
Оның бірінші механизмі - оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі жаңарту / МЖБС -мемлекеттік стандарт/ . Ол үшін мұғалім оқушының бойына әлеуметтік ортаға бейімделуіне, алған білімін практиакалық жағдайда тиімді пайдалана алатындай негізгі құзыреттіліктерді сіңіруі керек. Олар:
1. Басқарушылық /проблеманы шешу қабілеті/;
2. Ақпараттық /өз бетінше ақпараттар көздері арқылы үнемі білімін көтеріп отыруы, сол арқылы танымдық қабілетін ұштау/;
3. Коммуникативтік /қазақ, орыс, ағылшын тілінде ауызша, жазбаша қарым-қатынас жасау;
4. Әлеуметтік /қоғамда, өз өмір сүрген ортада іс-әрекет жасай алу қабілеті/;
5. Тұлғалық / өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыруға, қажетті білім, білік, дағдыларды игеру, болашақта өзі таңдаған кәсібін өзі анықтау, оның қиыншылығы мен күрделілігіне төзімді болу/;
6. Азаматтық /қазақ халқының салт-дәстүрі,тарихы, мәдениеті, діні мен тілін терең меңгеріп, Қазақстанның өсіп өркендеуі жолындағы азаматтық парызын түсінуі/ технологиялық / ақпараттық технологияларды, білім беру технологияларды сауатты пайдалану/;
7. Оқушы осы аталған негізгі құзыреттіліктермен қатар пәндік құзыреттіліктерді /әр пәннің мазмұны арқылы/ меңгеруі тиіс.
Елбасы Н. Назарбаев оқулық мәселесіне де ерекше тоқталған болатын. Оқулықтың мақсаты, міндеті, мазмұны, құрылымы функционалдық сауаттылықтың құзыреттілігіне сай жазылуы тиіс.
Ұлттық жоспарда көрсетілген функционалдық сауаттылықтың екінші механизмі - оқу нәтижелерінің бағалау жүйесін өзгерту. /Қазіргі біз қолданып отырған жүйеде 5, 4 және 3 деген бағаларды не үшін қоюға болатыны нақты анықталмаған / Бағалау жүйесі функционалдық сауаттылықта сырттай бағалау және іштей бағалау болып бөлінеді. Іштей бағалау- оқу пәні бойынша оқыту сапасын диагностикалау. Ал сырттай бағалау- әрбір деңгейді аяқтау бойынша білім алушының оқу жетістіктерінің нәтижелері /ҰБТ,ОЖСБ/. Сондай-ақ халықаралық /TIMSS , PISA және PIRLS/ зерттеулерге қатысуы . Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі жетілдіру үшін, жеке жетістіктерін бағалау арқылы жүзеге асырылады. Критериялық бағалау жүйесі енгізілетін болады.
Функционалдық сауаттылықтың үшінші механизмі - ата-аналардың балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Ата-ананың борышы бала бойына жас кезінен адами құндылықтарын дарытып, саналы өмір сүруге баулу. Ата-ана баласының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін мұғалімдерімен тығыз байланыс жасау керек. Ата-ана баласының ерекше қасиетін тану, түсініп қол үшін беру, олардың қабілетін дамыту, бойына рухани құндылықтарды қалыптастыру, жағымсыз мінез - құлық, әдеттрден арылтуға көмек беруі керек. Ата-ананың бойында да фукционалдық сауаттылық болуы тиіс. Бұл үшін мемлекет жаңа әдістемені әзірлеуге кірісті. Осы әдістеменің негізінде ата-аналарға арналған семинарлар мен тренингтер өткізіледі. Аталған жұмысқа Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) және азаматтық қауымдастықтың басқа да секторлары белсенді тартылады.
Төртінші механизм - қосымша білім беру жүйесін дамыту. Ұлттық жоспарда оқушылар сарайы, музыка мектептері, жас техниктер мен натуралистер станциялары жұмыстарын түбегейлі өзгерту қарастырылған. Қазақстанның тарихында алғаш рет аталған ұйымдардың материалдық техникалық базасы жаңартылатын болады. Оқытудың жаңа технологиялары мен интерактивтік, инновациялық формалары енгізілетін болады. Олар: балалар интерактивті парктері (ғылыми қалалар), технопарктер, балалар мұражайлары, ғылыми үйірмелер және т.б Бұл – шығармашылық пен инновацияға деген қызығушылықты арттырады. Мұндай оқыту жүйесі баланың санасына әлеуметтік тұрмысына, төңіректегі әлемге терең көзбен қарап үйреніп, жолығатын қиын мәселелерді оңай шешетін болады. Бұрынғыдай мектептен шыққан соң бала үйренген білімін ұмытып қалмайды, қайта өмірде пайдаланатын болады.
Бастысы бізге білімді тек жаттау емес, оны өмірде пайдалану керек. Ұлы ғұлама Сағди айтпақшы: «Білімді игеріп, оны өмірге қолданбаған адам жерін айдап, дәнін сеппеген дихан секілді». Білімді көкірегіне тоқып, миына сақтап ғана үйренген, оны өмір тәжірибесінде қолданбаған адамнан не пайда, не қайыр? «Көзі танып тұрғанмен, қолы етпесе іс бітпес» дегендей «жаттанды» оқушыларды қашанғы дайындай береміз. Мұнымыз тас құдыққа су құйып, ағытылғалы тұрған бұлақтың көзін ашпаудан аумайтын іс екенін талайлар айтып та жүр. Сондықтан оқушының жаттап айтқан сабағына ғана қарап емес, жанбай жатқан жалынына қарап бағалап, оны өмірге бейімдеу керек. Сол арқылы бала білімін дамытып, оны өмірінде қолданған дұрыс. «Шымшық сойса да қасапшы сойсын» дегендей біз мектептегі баланың өзін үлкен өмірге дайындауымыз керек. Яғни, білім берілумен ғана маңызды емес, оның өмірде қолданылуы, қайтарылуы, шексіз пайда әкелуімен маңызды. Бұл біз айтып жүрген дамыған елдердің ұстанымы.

79
Мектеп өзін-өзі басқару - бұл әр мектепте бар ескі жүйе. Ол кеңес дәуірінде дүниеге келген. Дегенмен, кеңес мектебінің өзін-өзі басқару жұмысы қазіргі заманнан айтарлықтай ерекшеленді.

Бұл айырмашылық неде? Кеңес уақытында биліктің қатаң орталықтандыруы сияқты мұндай құбылыс кең тараған. Мұғалімдер, оқушылар мен ата-аналар мектеп басшысының қызметіне әсер ете алмады. Демек, мектептің өзін-өзі басқаруы қатаң құрылымға ие болды, толықтай және толығымен режиссерге бағынады, тек оның бұйрықтарын орындады. Мектеп өзін-өзі басқарудың негізгі мақсаты студенттер арасында қатаң тәртіпті орнату және жоғарыда көрсетілген тапсырмаларды орындау болды. Тиісінше, мұндай өзін-өзі басқарудың тиімділігі нөлге тең.
Қазір жағдай түбегейлі өзгерді. Біздің билік ресми түрде демократиялық болды, яғни барлық оқушылар мектептің жұмысына дауыс беруге және өз үлестерін қосуға құқылы екенін білдіреді. Мұғалімдер мен ата-аналар мектеп әкімшілігінің саясатымен келіспеушіліктерді айтуға және мәселені шешудің жолдарын ұсынуға құқылы. Мектеп өзін-өзі басқару - бұл мектеп директорына мойынсұнудың ғана емес, сонымен қатар мектептегі жұмысын ұйымдастыруға әсер етуі мүмкін жүйе. Мектеп өзін-өзі басқару міндеті - мектепке қызықты және әдемі болу, студенттердің қызметін бақылау және дамыту, үйлестірілген жүйені ұйымдастыру.

Мектеп өзін-өзі басқаруға түрлі органдар кіреді. Мәселен, мектепте оқушылар мен тәртіптерге жауапты орган бар. Оның міндеті - студенттердің көрінісін тексеру, мектеп алаңдарын тазалауды ұйымдастыру және басқа да іс-шаралар. Іс-шараларды ұйымдастыруға жауапты орган, түрлі мерекелерді, жарыстарды жоспарлайды және өмірде ойластырылған нәрсені бейнелейді. Спорттық шаралар спорттық шараларға жауап береді. Редакциялық кеңес мектеп ғимараттарын жобалау мен жобалауға жауап береді. Баспасөз орталығы мектеп газетін шығарады, мектепте болып жатқан жаңалықтар мен қызықты ақпаратты жинайды.

Мектеп басшылығының басшылары айына бір рет кем дегенде өз органдары мен сыныптық активтерінің басшыларына кеңес өткізеді. Кеңес мектеп өзін-өзі басқарудың одан әрі жұмысын үйлестіреді, нәтижелерді қорытындылайды, мектептің өзекті мәселелерін анықтайды және оларды шешудің жолдарын ойластырады.
Сонымен қатар, мұндай кеңестер мектеп өзін-өзі басқарудың жұмыс жоспарын талқылайды. Әдетте мұндай жоспар бастапқы және соңғы кездесулерді жылдың соңында және жыл басында, іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуді, аумақты тазалауды және аумақты тазалауды, студенттердің пайда болуын тексеруді қамтиды.
Әрине, мектептегі өзін-өзі басқару, дәлірек айтқанда, оған кіретін органдарда өздерінің бірегей атаулары болуы керек. Осылайша, Кеңестің жұмысы өздігінен басқаруды қызықты әрі қызықты етіп жасайтын оқушылардың көптігін қамтиды және мектеп өзін-өзі басқарудың түпнұсқалық жүйесі бар мектеп ерекше және ерекше!

80
Біз білетін сауатты адам әріп танып, қолына қалам ұстай алады. Әріп таныған адам мәтін оқып, оның мағынасын түсіне біледі. Оқыған адам өзі шимақтап, біртіндеп жазуды үйренеді. Бұл – мектеп табалдырығын аттаған кез келген бала машықтанатын қабілеттер. Баршаға аян нәрсені неге тәптіштеп айтып отыр дерсіздер? Сол оқып отырған мәтіннің түрі мен түпкі мағынасын түсіну қаншалықты қиын болуы мүмкін? Бір қарағанда, оп-оңай.

Ал мақаламызға арқау болған медиа сауаттылық тұрғысынан келгенде әріден бастауға тура келеді. Ең алдымен «медианың» не екенін анықтап алайық. Бірден газет-журнал, радио, телевизия, интернет дерсіз. Қолыңыздағы кітап пен смартфон, көше бойындағы жарнама тақтайшалары, дүкеннің маңдайшасы, фильм, көне ескерткіштер, видео ойындар, музыка, аңыз-ертегілер мен ауызекі сөзге дейін медиаға жатады дегенге не дейсіз? Медиа – ағылшынша medium сөзінің көпше түрі, ақпарат жеткізетін кез келген коммуникация құралын осылай атауға болады. Енді технологияның қарыштап дамуымен енген медиасауаттылық ұғымы нені білдіреді?

Біз жоғарыда айтқан ақпарат құралдары арқылы адам күніне қанша ақпарат алатынын білу үшін, 2020 жылы орташа есеппен күн сайын қанша дерек пайда болғанын қарап көрейік. Бұл сан күніне 2,5 квинтиллион байтты құраған. Квинтиллион деген сан мөлшерін бірінші рет көріп тұрсаңыз, жалғыз емессіз. Салыстырып көру үшін 18 нөлі бар екенін айта кетейік. Әрине, осы секілді адам күніне, секундына қанша ақпарат өңдейтінін көрсететін толып жатқан өзге де статистиканы келтіре беруге болады.
Десе де, үй мен жұмыстың арасының өзінде қанша нәрсе көріп, қанша ақпарат оқитыныңызды өзіңіз де біліп отырсыз. Ол мәліметтің барлығына зер салып қарау міндетті емес, миыңыз өзі қабылдап өңдей береді, ал жадыңыз сақтай береді. Бұл ақпараттарға ортақ бір нәрсе бар, ол – авторының болуы. Кез келген ақпаратты таратарда белгілі бір себептің болатынын есте ұстау керек. Ал сол себепті түсіне білу – медиасауаттылықтың негізі.
Бізді қоршаған дижитал заманда ақпараттың қайдан, қандай мақсатпен шыққанын, қаншалықты сенімді екенін анықтау одан сайын қиындай түсті. Дегенмен, мойындағымыз келсе де, келмесе де, бұл бүгінгі күннің ең маңызды қабілеттерінің біріне айналды. Қоршаған ортаны енді танып-біліп, дүниетанымы қалыптасып келе жатқан, болашақта толығымен технология дәуірінде өмір сүретін балаларға бұл, тіпті, өзекті. Медиасауаттылықты балаларды ақпараттан қорғау деп түсінуге әсте болмайды. «Баланың миын улайтын контент көрсетпеймін» деген желеумен теледидарды өшіріп, интернетті шектейтін ата-ананың әрекетімен ақпаратты айыра алатын ұрпақ тәрбиелеудің арасы жер мен көктей.
Медиасауаттылық анықтамаларында бірінші мән беретін нәрсе – адамның сыни ойлай білу қабілеті. Бұл шетінен барлығын сынау емес. Сыни ойлай білетін адам біржақты пікірден аулақ болады, кез келген ақпаратты түрлі ракурстан талдай біледі. Бұл – негізі мектеп жасында қалыптасатын машық. Батыс елдерінде білім алған отандастарымыз біздің білім беру бағдарламамыз осы жерде ақсайтынын жиі алға тартады. Ата-ананың, ұстаздың, не өзінен жасы үлкен адамның айтқанын өздігінен саралап, жеке пікірін білдіру – бұрыс не тәрбиесіздік емес. Кішкентайынан кез келген айтылған нәрсені сұраққа алып, шамасы келгенше талдай білетін балалардың уақыт өте келе сыни ойлау қабілеті қалыптасады. Міне, осы машықты бойына сіңірген бала медиасауаттылықтың негізін меңгерген десек артық емес.
Ақпарат көбейген сайын оның ақиқат не жалған екенін анықтау қиындап кетті. Оған пандемия кезінде толық көз жеткіздік. Коронавирус туралы бұрмаланған ақпараттар әр отбасында талқыланды. Бұған шүбә келтірмейтініміз анық. Вакцина салған жерді магнитпен тексерген талайды көрдік, әлі көретінімізге сенімдімін. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы қолданысқа пандемиядан қаупі кем емес «инфодемия» терминін енгізді.
Жалған ақпараттың кең тарағаны соншалық, медиа және коммуникация саласында фактчекиң бағыты пайда болды. Ол бойынша деректерді тексеріп, хабарлардың рас-өтірігі анықталады. Былтыр пандемия кезінде індетпен қатар, ақпараттық вирустың кең тарағаны соншалық, Қазақстан үкіметі арнайы stopfake.kz жобасын іске қосуға мәжбүр болды. Бұл салада жалған ақпарат мәселесінің кезек күттірмейтінін көрсетті.
Қоғамда медиасауаттылықтың деңгейін көтермесек, салдары қандай болатыны туралы журналист, фактчекер, Factcheck.kz онлайн басылымының редакторы Павел Банниковпен әңгімелестік. Ол бұл мәселенің салдарын қазірдің өзінде байқауға болатынын айтады.
– Қоғамда медисауаттылықтың төмендігі үрейге, сенімсіздікке, денсаулық саласындағы жобалардың сәтсіз болуына, әлеуметтік поляризацияға, жек көрушілікке алып келетінін былтырдың өзінде анық көрдік. Бәрімізге айқын күнделікті көріністің бірі – халық алаяқтардың алдында қорғансыз қалады. Былтырғы статистиканың өзінен алаяқтардың арбауына түскен адамдардың қаншалықты көп екенін көруге болады. Алаяқтар келтірген залал 2019 жылмен салыстырғанда 180 млрд теңгеге артқан. Бұл құқық қорғау органдарына шағымданғандардың үлесі ғана, ақшаға алданғанын айтқысы келмейтіні қаншама. Қоғамда медиасауаттылықтың төмендігінен туындайтын ең қарапайым мысал осы. Ал болашақта ең қорқыныштысы – қоғамдағы поляризация дер едім. Халықтың біртұтастығы бұзылғанда, медиасауатсыз қоғамда үлкен ақпарат ағынын радикалды топтардың теріс ойлары оңай жаулап алады. Бұл – Қазақстан үшін де ең қауіпті мәселе, – дейді сарапшы.
Расымен, интернет алаяқтарды айыра алмау – қауіпсіздік саласындағы үлкен мәселелердің бірі. Жауапкершілік құқық қорғау органдарының мойнына артылғанмен, бұл да медиасауаттылыққа келіп тіреліп тұр. Осы секілді ақпаратты саралай алмай опық жеген жан қаншама. Бұл, әсіресе, әлеуметтік желі мен интернеттен оқыған кез келген мәліметке сене кететін орта жастан асқан адамдар арасында жиі кездеседі.
Мәселенің өзектілігін анықтадық. Оны шешу үшін не істей аламыз? Дамыған елдердің мысалына зер салсақ, бұл мәселе өткен ғасырдың соңында көтеріле бастаған. Сонда зерттеушілер мен сарапшылар медианың қоғамға теріс әсерін саралай келе, күнделікті тұтынатын ақпараттың қайдан, қалай, қандай мақсатпен тарағанын ажырата білу керек деген тоқтамға келген. Осылайша медиасауаттылық деп аталатын пән Батыста мектеп бағдарламасында оқытылатын болған. Қазір әлемдегі басқа да елдер бұл мәселенің өзекті екенін айтып, көбірек көңіл бөле бастаған. Осында бір қуанышты жаңалықты айтпай кетпеуге болмас. Жақында Қазақстандағы медиасауаттылық бойынша алғашқы оқу құралын мемлекеттік комиссия мақұлдап, білім беру мекемелерінде пайдалануға ұсынды. MediaNet халықаралық журналистика орталығы дайындаған оқу-әдістемелік кешенді еліміздегі оқу орындарында қосымша сабақ ретінде өтуге болады деген сөз. Су жаңа оқулық туралы жоба жетекшісі Алена Кошкинадан сұрастырып білдік.
– Біз алдымен сынап көру үшін оқулықты 2019 жылы орыс тілінде басып шығардық. Оқу құралы Қазақстанның төрт мектебінде, тіпті бір университетте сынақтан өтті. Сонымен қатар, Алматы мен Қарағандыда медиасауаттылық курсының бағдарламасы қабылданды. Мектеп және колледж мұғалімдеріне арналған медиа және ақпараттық сауаттылық бойынша тренингтер 2019 жылы басталып, әлі де өтіп жатыр. Енді Қазақстанның барлық өңірлеріндегі мұғалімдерді оқу құралына негізделген бағдарлама бойынша оқытуды жоспарлап отырмыз. Оқуға тартылған мектептердің толық тізімі жақын арада келісілетін болады, – деді А.Кошкина.
Мақалаға арқау болған мәселенің осылайша іс жүзінде шешім тауып жатқаны қуантады. Енді тек мектеп басшылары бүгін білімді жас ұрпақ тәрбиелеуде олардың медиасауаттылығын көтеру қаншалықты маңызды екенін бірден түсінсе дейміз. Шетелден келген тағы бір «сәндегі» сөздердің бірі ғана деп қабылданбаса екен.
Жалпы, оқулық жоғары сынып оқушылары мен ересектерге де арналған. Бұл туралы жобаның қазақ тіліндегі редакторы Жұлдыз Әбділда айтып берді. Ол елімізде медиасауат деңгейі төмен екенін, тіпті әріптестерінің арасында кездесетінін алға тартты.
– Өкінішке қарай, бізде медиасауаттылық өте төмен деңгейде. Басқаны айтпағанда, әріптестеріміздің өзі ақпаратты тексеруді, оның рас-өтірігіне көз жеткізіп алмай тұрып жариялауға болмайтынын, оған қоса медиа этиканың бар екенін түсіне бермейді, – дейді Жұлдыз Әбділда. Маманның айтуынша, оқулық ақпарат алу, ақпаратпен жұмыс істеу, киберқауіпсіздік, әлеуметтік желілердің біздің өмірімізге ықпалы, қаупі, кибербуллинг бойынша жан-жақты ақпарат береді.
Балалардың сауатын арттыру мәселесі сәл де болса түсінікті болды. Ал дүниетанымы, белгілі бір көзқарасы қалыптасып қалған, өзгерісті оңай қабылдай қоймайтын, көбіне жалған ақпараттың қармағына ілінетін орта жастан асқан азаматтарға қалай көмектесуге болады. Дәл осы сұрақты журналист, фактчекер, Павел Банниковке қойдық. Ол балалардан гөрі ересек адамдарды үйретудің расында қиын екенін айта келе, жауапкершіліктің бір ұшын БАҚ-қа әкеліп тіреді.
– Адам жасы ұлғайған сайын қосымша білім алуға құштар бола бермейді. Сондықтан БАҚ пен басқа медианың міндеті медиа және ақпараттық сауаттылық туралы жиі айтып, қоғамда медиа сауатты адамның жағымды тұлғасын қалыптастыруы керек. Шешімдердің біреуі осы делік. Одан бөлек ойын түрінде немесе кәсіби тегін курстар ұйымдастыруға болады. Десе де, бұл Қазақстанды ғана емес, бүкіл әлемді алаңдататын сауал, – дейді П.Банников.
Адамзатты басқа тіршілік иесінен ерекшелеп тұратын ақылы мен санасы десек, сол екеуінің ортақ жемісі – сөзге келіп түйіседі. «Ақпаратқа кім ие болса, сол әлемді билейді» деген қанатты сөздің бүгінгі шындыққа қаншалықты сай екеніне күнделікті өмірде көз жеткізіп келеміз. Ендеше осы тұрғыдан келгенде медиасауаттылықты арттыру заманның басты талабы екені сөзсіз.

81
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінде берген тапсырмасына сәйкес БҒМ «Оқуға құштар мектеп» жобасын бекіткен болатын. «Оқуға құштар мектеп» жобасыны аясында көркем әдебиеттер тiзiмi 4 бағыт бойынша жүзеге аспақ. Яғни олардың қатарына еліміздің үздік классиктернің кітаптары, ана тіліне аударылған шетелдік әлем әдебиетінің жауһарлар, сонымен бірге қазіргі заманғы ақын-жазушылардың кітаптары енетін болады. Білім берудегі кітап оқуға үйрету мәселелері әрдайым маңызды болғанымен, оқу сауаттылығын дамыту тапсырмасы ҚР-ның мемлекеттік білім беру стандартын жүзеге асыратын заманауи мектеп үшін жаңа сала болып табылады. Оқу сауаттылығы қазіргі қоғамдағы өмірге дайындық үшін ең маңызды көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Оқу мәдениеті оқушылардың нақты және жаратылыстану ғылымдарын, еңбекке үйрету және дене шынықтыру, сондай-ақ басқа да пәндерді табысты оқып білу үшін міндетті ме? Жауабы анық. Әрине, иә. «Оқу мәдениеті - өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын қалыптастыру факторы» деген түйін сөз бекер айтылмайды. Оқуды дамытуда әдістемелік әдістерді жүйелі және мақсатты түрде қолданған жағдайда оқушының дербес оқуын қалыптастыруға үлес қосады.

Сондықтан бүгінгі таңда оқушылардың кітап оқу құзыреттілігін қалыптастыру өте маңызды міндет болды.
Оқушының әдеби салада қандай құзыреті болуы керек?
1. Жалпы мәдени-әдеби құзыреттілік - ұлттық мәдениеттің ажырамас бөлігі ретінде әдебиетті қабылдау.
2. Әлемдік құндылықтар құзыреттілігі - әдебиетте бейнеленген осы құндылықтарға деген көзқарастарын анықтау және нақтылау мүмкіндігі құндылықтарды түсіну.
3. Оқырман құзыреттілігі - шығармашылық, «автор-оқырман» диалогына қосыла білуі, кейіпкерлермен толғана білу, көркем туындысының тіл ерекшеліктерін түсіну.
4. Сөйлеу құзіреттілігі - қазақ әдеби тілінің нормаларын білу; сөйлеу қызметінің негізгі түрлерін меңгеру.
5. Әртүрлі жанрда әдеби шығармашылық жұмыстар жаза білу қабілеті.
Жаңа стандарттарда бастауыштағы оқушының оқу құзыретін қалыптастыру үшін әдеби оқу үйрену басымдық болып табылады. Әрине, адамның кітапқа деген қатынасы бастауыш мектеп жасында қалыптасады. Оңтайлы оқуға үйретудің біршама тиімді резервтерін атап айтуға болады.
1. Ұзақтығы емес, жаттығу жұмыстарының жиілігі маңызды.
Бірінші сынып оқушысын кітапты ұзақ уақыт бойы соңына дейін оқуға отырғызып қоюға болмайды. Біріншіден, баланы шаршатып жалықтырады, екіншіден, оның оқуға деген ынтасын жояды. Онан да 5 минуттан бірнеше бөліп оқытса, әлдеқайда тиімді. Осындай жаттығулардың тиімділігі бір сағаттық жаттығуларға қарағанда әлдеқайда жоғары.
2. Ызыңдап оқу. Ызыңдап оқу дегеніміз – бұл бір мезгілде дауыстап сыныптастарына кедергі келтірмес үшін күбірлеп, әрқайсысы өз жылдамдығымен біреуі жылдам, біреуі баяу барлық оқушылардың оқуы. Әрбір баламен 2 минуттай жұмыс жасай алады.
3. Әр сабақ сайын бес минуттық оқу.
Әр сабақтағы бес минуттық оқуды қарастырып көрейік. Мысалы, Әр сабақта бес минут, әр күні 4 сабақ, аптасына 5 күн бар. Бір апталық жаттығу 100 минут көлемінде болады. Дәстүрлі әдістермен 2-3 минутты салыңыз. Жаттығу уақытынын 50 есеге артқаны көрініп тұр. Мұның бәрі де әдістемелік айласыз жүзеге асады.
4. Ұйықтар алдындағы оқу. Бұл жақсы нәтиже береді. Өйткені соңғы оқиғалар эмоционалды есте сақталып қалады, яғни адам ұйықтағанда, 8 сағат бойы сол әсерде болады.
5. Аялауыш тәртіптегі оқу (егер бала оқуды ұнатпаса).
Жеткіншек бір-екі жолды оқиды және содан кейін қысқа мерзімге демалады. Балалары оқып-үйренуді қаламайтын ата-аналарға осы тренингті ұсыныс жасауға болады.
Оқушылардың оқырмандық іс-әрекетін жүйелі үш кезеңде ұйымдастыру ұсынылады:
1 кезең – сапалы оқу дағдысына жұмыс. (жүгіртіп оқуға тұрақты жаттығу, оқыған шығарманың көлемі мен саны ұлғайту). Оқушыға жүгіртіп оқуға дағдыланбай тұрып басқа барлық пәндер мен бастауыш сыныпта МЖМБС-ты меңгеру қиын болады. Көркем әдеби шығарманың мәтінін меңгеру және одан қажетті ақпаратты алу мүмкіндігін дамыту;
2 кезең –құндылық бағдарларын дамытудағы оқушының іс-әрекеті, танымдық-коммуникативті қабылдау, эмоциялық жауаптылық, толғану, оқылған шығарма бойынша оқырманның пікірі;
3 кезең – кітап оқу мәдениетіне тәрбиелеу, өз бетінше оқуға дағдылану әрекеті.
Оқырман белсенділігін қалыптастыру үдерісі мектепте заманауи тиімді технологиялар мен оқыту әдістері қолданылған жағдайда тиімді болады. Мектеп оқушысының кітап оқу іс – әрекетін дамыту Қазақстандағы білімді жаңғыртуда басым бағыттардың бірі болып табылады. Ұлттың рухани және интеллектуалды ілгерілеуінің құралы ретіндегі оқылым іс-әрекетіне балаларды және жастарды тарту мақсатында «Оқуға құштар мектеп» жобасының үлесі маңызды болмақ. Кітап оқу - білім мен рухани құндылықтарды беру мен меңгерудің бір түрі ретінде, тұлғаны тәрбиелеу және білім беру адамның қоғамда табысты болуына және бәсекеге қабілеттілігінің жалпы деңгейіне әсер ететіні айқын.

82
Буллинг термині ағылшынның “bully” сөзінен шыққан, қазақша ол “бұзақылық”, “зорлаушы”, “қорқыту” деген мағынаны береді. Басқаша айтқанда, булинг- адамды қорлау. Буллинг қоғамымыздың әр түрлі топтарында, тек мектептерде ғана емес, сонымен қатар жұмыс орындарында, интернет желісінде де көрініс табуы әбден мүмкін. Буллингтің физикалық, психологиялық, экономикалық, жыныстық зорлық-зомбылық тәрізді түрлері болады. Қорлаудың осы түрлерінің бәрін біріктіретін бір қасиет бар, бұл- агрессиялық іс-әрекеттің әлсіз, қорғансыз адамға бағытталуы, жәбірлеуі. Әдетте агрессор (қорлаушы) немесе агрессорлар тобының іс-әрекеттері асқақтық сезімі мен аз да болса биліктің дәмін сезінуге бағытталған.

Буллингке адамдар үш тараптан қатысады: жәбірленуші, агрессор немесе куәгер ретінде. Бұл істің ең ауыр психологиялық зардаптарын бірінші кезекте жәбірленуші шегетінін айтпасақ-та белгілі шығар. Алайда, зерттеулер нәтижесі бойынша, қорлаудың теріс салдарлары куәгерлерге де, түптің түбінде тіпті агрессордың өзіне де келіп тиеді екен. Жәбірленуші үшін буллингің қаупі орасан зор, оның дәлелі ретінде әр түрлі деңгейдегі психологиялық және психосоматикалық аурулардың пайда болуы мен суицидтық ойларды келтіре аламыз. Буллинг жасөспірімдер арасында көптеп кездеседі. Статистикалық мәліметтердің хабарлауынша, 7 мен 15 жас аралығындағы мектеп оқушыларының 44 пайызы “буллинг-агресситі” болып келеді. Мектептегі қорлаудың жарқын мысалы ретінде Кеңес дәуірінде жарық көрген “Чучело” атты фильмді келтіре аламыз.

Буллингтің жасөспірімдер мен балаларға деген әсері қоғамда қауіпті нәрсе ретінде бағаланбайды, байқалмайды. Мектептегі мұғалімдер буллингті екі жас арасындағы ерегіс, қақтығыс ретінде ғана қабылдайды. Бірақ ерегіс дегеніміз- мүдделері келіспей қалған, дәрежелері тең адамдардың антагонизмі (бәсекелестігі). Ал буллинг- бұл күштінің әлсізге жасаған әлімжеттігі. Кейде ұстаздар оқушылар тарапынан пайда болатын агрессияға көз жұма қарайды және тек физикалық қорлауды ғана ажыратып, тани алады. Әдетте қорлауды болдырмас үшін агрессормен тәрбиелік әңгіме жүргізу және агрессордан жәбірленушіге кешірім сұрату жеткілікті деп саналады. Алайда бұл қате тәсіл агрессордың жәбірленушіге деген ызасы мен көрсететін қысымын арттыруы мүмкін. Оның үстіне, жәбірленушінің жан жарасын агрессордың мәжбүрлі түрде айтылған бос сөзімен жазып, емдей алмайсың.

Не себепті сіздің бауырыңыз, балаңыз немесе жақын адамыңыз буллингке тап бола алады? Бұл сұрақтың нақты жауабы жоқ, себебі көп. Тым толық, тым арық, тым ұялшақ, тым кедей, тым “нашар” киінеді, тым “әдемі”/”ұсқынсыз”, тым ақылды немесе ақымақ, ерекше мінез-құлық, физикалық ерекшеліктер және т.б. Жасөспірімдер кез-келген нәрсе үшін жәбірлеп, қорлық көрсете алады. Осы жерде барлығымыз жәбірленушінің жасалған әрекеттерде ешбір кінәсы жоқ екендігін ұғынуымыз қажет.

Буллигті қалай тануға болады және онымен күресу тәсілдері қандай?

Қорлану кезіндегі жәбірленушіден мынадай белгілерді байқауға болады: киімнің жыртылуы, зақымдануы, денедегі жарақаттар (дененің көгеруі), қымбат заттарының “жоғалуы”, тәбеттің төмендеуі, қорқынышты түстер, серуендеу кезіндегі мазасыздық, сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсуден бас тарту, т.с.с. Буллинг құрбанына көмектесу үшін оны кінәламай, қолдау көрсетіп, демеу болу қажет. Жәбірленушіге оның жалғыз емес екендігін барынша көрсеткен дұрыс. Оны мазақ етіп, айтқан сөздерін елемеуге мүлдем болмайды. Сондай-ақ, жәбірленушіден көрген қорлығы мен тәжірибесі жайлы қайта-қайта сұрай беруге тыйым салынады. Жәбірленушіге агрессорлар өздерінің алдында өз құндылықтарын біреуді қорлау арқылы ғана арттыра алатындығын, сол себепті жазықсызға шүйлігетіндігі жайлы түсіндіру керек. Жәбірленушінің өзін мықты тұлға ретінде көрсетіп, күш қолдана алуы буллингті тоқтатуы мүмкін. Бірақ, өкінішке орай, көп жағдайда жәбірленуші бұндай әрекеттерге дайын емес, сондықтан көмекке мұқтаж болып келеді. Егер сізде сіздің жақыныңыз буллингтің құрбаны болуы мүмкін деген күдік пайда болса, дереу онымен осы жайтты талқылаңыз және әңгіме желісіне байланысты әрекет етіңіз. Мәселенің барлық маңыздылығын ескере отырып, жәбірленушінің сізге сенуге деген дайындығын байқаңыз. Жәбірленушіге көмектесу үшін мектеп әкімшілігіне хабарласыңыз, болған жайтты талқылау үшін агрессор мен ата-анасын шақыртыңыз. Осылайша сіз өз жақыныңызды қорғау үшін бәріне баратыныңызды көрсетіңіз. Егер бұл көмектеспесе, баспасөз бен құқық қорғау органдарына жүгінуіңізге болады. Сақтықта қорлық жоқ екенін естен шығармаңыз, жақындарыңызға жанашыр болыңыз!

79
Жаһандық сын-қатерлер мен тәуекелдер кезеңінде өмір сүретін жас ұрпақ белсенділіктің жоғарылауымен және әртүрлі мүдделермен сипатталады. Сондықтан мемлекет пен азаматтық қоғамның шынымен біртұтас балалар мен жасөспірімдер мен жастар қозғалысын құрудағы күш-жігерін біріктіру-жаңа уақыт мемлекетінің стратегиясы.
Соңғы онжылдықта республиканың қоғамдық-саяси өмірінде болып жатқан өзгерістер балалар мен жастар ортасындағы адамгершілік-рухани бағдарлар мен мұраттардың өзгеруіне алып келді. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жастарды (балаларды, жасөспірімдерді, жастарды) тәрбиелеудің қолданыстағы моделі трансформацияны және жаңа идеологиялық негізді талап етеді.

Бүгінгі таңда білім беру ұйымының жұмыс істеуінің қазіргі жағдайында білім беру ұйымын демократиялық басқаруға жағдай жасауға байланысты сұрақтар туындайды, бұл кезде тек басшы мен педагогикалық кеңес қана емес, сонымен қатар мектеп оқушылары, студенттер мен ата-аналар білім беру процесінің толық субъектілері ретінде білім беру ұйымы ұсынатын қызметтердің сапасына әсер етеді.

Қазіргі уақытта мемлекет пен азаматтық қоғам балалар мен жастардың құқықтық мүмкіндіктерін іске асыру проблемасын белсенді түрде көтеруде. Осыған байланысты қазақстандық мектептердің, колледждер мен жоғары оқу орындарының алдында құқықтық мемлекет жағдайында Шығармашылық, бастамашыл, өзі және қоғам үшін пайдалы әрекет ете алатын еркін, жауапты тұлғаны, мәдениет адамын тәрбиелеу міндеті тұрды.

Бүгінгі таңда республикада балалар мен жастардың өз құқықтарын іс жүзінде пайдалану мен қорғауды оқытатын оңтайлы тетік жоқ, бұл білім алушылар мен студенттердің әлеуметтік маңызы бар қызметке уәждемелік дайындығын төмендетуге әкеп соғады. Білім беру ұйымының қабырғасынан шыққан білім алушылар көбінесе нақты өмірде мүлдем дәрменсіз болып қалады.

Қазақстан Республикасының балалар-жасөспірімдер және жастар қоғамдық қозғалысы шеңберіндегі мектеп және студенттік кеңестердің, старостаттардың, жоғары сынып оқушылары кеңестерінің, мектеп әкімдіктерінің, студенттік комитеттер мен аймақтардың және т.б. орнына мектеп және студенттер парламенттері(бұдан әрі –Парламент) түріндегі бірыңғай құрылымдық үлгі бола алады.

Қазақстан Республикасының Білім беру ұйымдарында білім алушылардың өзін – өзі басқару органдарын дамытудың "мектеп / Студенттік парламент" тұжырымдамасы "білім туралы", "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы" Қазақстан Республикасының заңдары, 2020 жылға дейінгі "Қазақстан 2020: болашаққа жол" мемлекеттік жастар саясатының тұжырымдамасы (екінші кезең-2016-2020 жылдар) негізінде әзірленді. Жастар жылын өткізу бойынша жол картасы.

Парламент-оқу-тәрбие процесінің проблемаларын шешуде мектеп, колледж, жоғары оқу орны әкімшілігінің таптырмас көмекшісі.

Парламентте оқушылар, студенттер мен педагогтер бірге жұмыс істейді, маңызды мәселелерді шешуде толық серіктес болады.

Парламент-бұл білім алушылардың білім беру ұйымын бірлесіп басқаруға, оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру кезіндегі мәселелерді шешуге қатысу нысаны.

Парламент мақсаты: білім алушылардың бойында азаматтық белсенділік, әлеуметтік құзыреттілік, азаматтық жауапкершілік дағдыларын дамыту, әлеуметтік шығармашылыққа қабілетті, өз тұлғасын, қоғам мен мемлекетті жетілдіру мүддесінде әрекет ете алатын жоғары мәдениетті, гуманистік бағыттағы азаматты тәрбиелеу.

Парламенттің Міндеттері:

- білім алушылардың қабілеттері мен қызығушылықтарын дамыту үшін жағдай жасау,мектепте, колледжде, ЖОО-да бірыңғай құқықтық кеңістік, білім беру ұйымын басқаруға қатысуға нақты мүмкіндік беру;

- ұжымдық өмір нормаларына, мемлекет заңдарына, адамдарға пайда әкелгісі келетіндігіне, достары мен құрдастарына қиындықтарды жеңуге көмектесуге оң көзқарас қалыптастыру;

- әрбір білім алушыны білім беру ұйымының қоғамдық өміріне тарту;

- өзіндік ойлау мен өзіндік сана-сезімді,көшбасшылық мінез-құлық дағдыларын, ұйымдастырушылық білімді, іскерлікті, ұжымдық және басшылық қызмет дағдыларын дамыту.

Парламент өзара көмек және сенім, дамуға ұмтылу, барлық білім алушылардың тең құқылығы, шешімдер қабылдаудың ұжымшылдығы, білім алушылардың құқықтары мен мүдделерінің басымдығы, әрбір жеке тұлғаға қатысты ізгілік, ашықтық, еріктілік, адалдық және әріптестерді құрметтеу қағидаттарына құрылады.

Парламент құрылымы 8 фракциядан тұрады:

Құқық және тәртіп фракциясы.

Ақпарат фракциясы.
Спорт және салауатты өмір салты фракциясы.
Өзін-өзі тану және бақыт фракциясы (психология).
Қамқорлық фракциясы (еріктілік).
Мәдениет және өнер фракциясы (музыкалық, көркем шығармашылық).
Пікірсайыс қозғалысының фракциясы.
Экология және еңбек фракциясы.
Парламенттің жоғарғы органы – фракциялар көшбасшыларының жалпы жиналысы.

Парламенттің мектептегі қызметін директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, колледжде және ЖОО – да Жастар ісі жөніндегі комитеттің (бұдан әрі – ЖІК) төрағасы үйлестіреді.

Білім беру ұйымының әрбір сыныбында, әрбір тобында барлық 8 фракцияның депутаттары сайланады.

Парламент Президенті қажет болған жағдайда білім беру ұйымының түрлі алқалы органдарының отырыстарына қатысады.

Парламентті басқарудың негізгі нысаны-жобалық менеджмент тетіктерді тиімді басқарудың әмбебап технологиясы ретінде.

Парламент депутаттары мектеп оқушылары, колледждер мен жоғары оқу орындарының студенттері бола алады.

Парламенттің жобалық қызметінің бағыттары: экологиялық, волонтерлік, өлкетану, туристік, зияткерлік, экономикалық, спорттық,дебаттық, этномәдени, көркем-эстетикалық, музыкалық және басқа да шығармашылық жобалар.

Парламенттердің жобалау қызметін жүзеге асыру үшін мектептер, колледждер базасында жобалау офистері (бұдан әрі – жобалау офистері) құрылады.

Жобалық кеңселер үйлестіреді:

- жыл бойы парламент фракциясының жобалық қызметі;

- Мектеп, Колледж, ЖОО Президентін сайлау және өзін-өзі басқару күндері;

- алқалы органдардың жұмысына қатысу.

Әр жобаға түрлі іс-шаралар, жарыстар, акциялар, флеш-мобтар, экскурсиялар, жорықтар, турнирлер және т. б. кіреді.

Парламент Президентін сайлау жылына 1 рет қыркүйек айында өткізіледі.

Парламент мүшелерін, мектеп және студенттік өзін-өзі басқару көшбасшыларын ынталандыру үшін көтермелеудің мынадай түрлері мүмкін: грамоталар, дипломдар,"мектеп Парламентінің көшбасшысы", "Студенттік Парламенттің көшбасшысы" медальдары, Стипендиялар, табысты жобаны "Платиналық идеялар" әлеуметтік бастамаларының ұлттық базасына енгізу, Қазақстан бойынша сапарлар, "Балдәурен" ЖБО-ны сауықтыру және басқа да Балаларды сауықтыру лагерьлерінде.

Мектеп және студенттік жобалық кеңселердің жобалар рейтингтері, Парламент туралы толық ақпарат мектептердің, колледждер мен жоғары оқу орындарының сайттарында орналастырылады.

Жыл сайын Қазақстан Республикасы Білім беру ұйымдарының мектеп және студенттік парламенттері көшбасшыларының республикалық слеті – балалар мен жастар қозғалысы көшбасшыларының азаматтық қоғамды дамыту және жас ұрпақтың Отанды нығайту мен өркендетудегі рөлі мәселелері бойынша бірегей республикалық диалог алаңы өткізіледі.

Күтілетін нәтижелер:

- адал, мейірімді және белсенді тұлғалардың тәрбиелі жас ұрпағы;

- қоғамдық (балалар мен жастар) сананы трансформациялау мен жаңғыртуда студенттік және студенттік өзін-өзі басқару органдарының мәртебесі мен рөлін арттыру;

- білім алушыларды қызығушылықтары бойынша жобалық қызметке тарту;

- барлық деңгейдегі бюджеттерден тұрақты және жүйелі қаржыландыру.

80
Қазіргі уақытта алдыңғы ақпараттан кең және қарапайым ақпарат беру оның әсері, мағынасы және күнделікті өмірде қолданылуы туралы маңызды сұрақтар туғызады. Электрондық ақпарат біздің күнделікті қажеттілігіміздің ажырамас бөлігіне айналды. Қарым-қатынас медиа негізінде жүзеге асырылады, қарым-қатынас формаларын дамыту біздің қарым-қатынасымызды өзгертіп қана қоймай, өзімізге тәуелді болады. Әсіресе, медианы қолданудың жоғары деңгейі бар жасөспірімдердің уақтылы жұмыс істеуі және олардың бұқаралық ақпарат құралдарындағы насихатқа физикалық, эмоционалды және әлеуметтік әсері мұғалімдерді бұрыннан алаңдатады.

Медиа қалыптастыру термині туралы белгілі бір ұғым әлі қалыптаспаған және жалпы ұғым әр түрлі көзқарастарға байланысты қолданылмаған. Бұл көзқарасты үшке бөлуге болады:

Кәсіби журналист, сценарист, режиссер, оператор және актерлерді оқыту және т. б.;

Жоғары оқу орындарында" медиабілім " мамандарын даярлау;
Медиа-білім беруді жоғары және орта білім беру пәндеріне қосымша немесе жеке пән ретінде енгізу (таңдамалы дәріс, курстық пән және т.б.).
Медиа-білім ұғымының кең қолданылуына байланысты "медиа-білім" терминімен синонимде "медиа сауаттылық", "ақпараттық сауаттылық", "мультимедиялық сауаттылық", "медиа-білім беру қабілеті"терминдері де қолданылады. Медиа-білім атауы Ұлыбританияда, испан және француз тілдерінде сөйлейтін елдерде жиі қолданылады. Бұл айырмашылықтың себебі - " сауаттылық "(әдеби) термині сөзбе-сөз аударылмаған, сондықтан" медиа-Білім "және" медиа-сауаттылық " әлі де бір-бірімен алмастырылып қолданылады. Қазақстанда терминдердің қолданылу аясына келетін болсақ, "медиабілім" (media education) қазақ тіліне сөзбе-сөз аударылған. Алайда, "медиасауаттылық "номинациясын оқушылардың" медиасауаттылығын" (media literate) арттыру кезінде, яғни бұқаралық ақпарат құралдарының мүмкіндіктерін дұрыс пайдалану, әртүрлі ақпаратты қабылдау және түсіну кезінде медиасауаттылықты беру кезінде қолданылатын термин ретінде енгізген дұрыс.

Медиа-білім дегеніміз не және ол не үшін қажет? сұрақтарға оның маңыздылығын көрсететін көптеген жауаптар мен анықтамалар берілді.

"( ... ) Шығармашылыққа сын көзбен қарау және ақпаратты түсіну қабілетін дамытады. Медиа білім беру, оқыту және медиа оқыту. Медиаобразование шатыстырмау медиаобразованием""

Басқа анықтамада "Медиа-білім," медиа-Білім "және" медиа-сауат" терминдерінің жалпы түсінігі бір-бірін алмастыра алады. Медиа-білім: тілдік пәндерде, тарихта немесе географияда немесе Жаратылыстану пәндерінде қолдануға болатын ұғым".

Жоғарыда келтірілген анықтамалар мұғалімдердің медиа-Білім және медиа-білім туралы пікірлерінің сәйкес еместігін көрсетеді. Алайда, медиа-білім-бұл мемлекет білім беру жүйесі, ұлттың, жергілікті халықтың, жеке тұлғалардың немесе ұйымдардың қажеттіліктері негізінде білім алатын педагогикалық бағыт. Сонымен қатар, медиа-білімді оқу бағдарламасына енгізу үшін екі негізгі шарт қажет: технологиялық жабдық және осы алаңдағы мұғалімдердің біліктілігі және осы шарттардың орындалуы мемлекеттің экономикалық, мәдени және әлеуметтік болмысына байланысты.

Басқа елдердегі медиабілім

Мысалы, 1960 жылдан бастап медиа-білім беру алғаш рет АҚШ, Канада, Ұлыбритания, Австралия және Францияда шоғырланған. Содан бері медиа-білім жасөспірімдерді медиа саласындағы әлемдік мәдениетті білуге, медиа тілін үйренуге және бұқаралық ақпарат құралдарының мүмкіндіктерін түсінуге үйретудің мақсаты болды. Бұл мемлекеттерде медиа-Білім жеке пән ретінде де, басқа пәндермен оқыту әдісі де енгізілді.

Әлемнің көптеген мемлекеттерінде (50-ден астам) медиа білім 1930 жылдардан бері бар, бірақ соңғы отыз жыл ішінде дамыған елдерде көп көңіл бөлінді. Осыны ескере отырып, Түркияда медиабілім берудің жаңа енгізілгенін атап өтуге болады. Медиа-білімге алғашқы қадам 2005 жылы Мармара университетінің Жоғары радио және теледидар құрылымы, Білім Министрлігі және коммуникациялар факультеті дайындаған конференцияда жасалды. Осылайша, енгізу 2004 жылы Түркияда басталды одан әрі даму бағдарламасын құру үшін арнайы комиссия ұйымдастырылды. Осы бағдарлама бойынша алғаш рет 2006-2007 оқу жылында Адана, Анкара, Ерзурум, Ыстамбұл және Измирдің кейбір мектептері сынамаға алынды, сондай-ақ гуманитарлық пәндердің 30 мұғалімін арнайы даярлау семинарлары өткізілді. Бағдарламаның үшінші деңгейі 2007-2008 оқу жылында 81 елді мекеннің 35 мың мектебінде (6,7,8 сыныптар) медиабілім "таңдаулы пән" ретінде оқытыла бастады. 2008-2009 оқу жылында медиабілім "таңдамалы пән" ретінде жалғасын тауып, Ыстамбұлда 600 және Анкарада мектептің 6,7,8 сыныптарында 400 мыңнан астам оқушы пәнді таңдады.

Негізінде, медиа-білім беруді енгізу "қорғаныс" мақсатында құрылған ауқымды іс-шара ғана емес, сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдарын дұрыс пайдалануды үйретудің маңызды әдісі болып табылады. Теледидар бағдарламалары, компьютерлік ойындар және жаңалықтар, тіпті қазіргі уақытта кеңінен таралған мультфильмдер, әрине, жасөспірімдердің санасына, тәрбиесіне теріс әсер етеді. Осылайша, бұл тез әрекет етуді қажет ететін мәселе. Жоғарыда көрсетілгендей, мемлекеттердің экономикалық даму барысын ескере отырып, дамыған мемлекеттер медиа-білім беруді оқытуда алда келеді.

Қазақстандағы медиабілім

Біздің жетістіктерімізге қарамастан, Қазақстанда білім беру жүйесіне толық енгізілмейді, басқа пәндермен де, жеке пән ретінде де оқытылмайды. Әр адам күн сайын теледидар көріп, медиа-технологияларды үнемі қолдана отырып, шамамен 3-4 сағат өткізетінін ескере отырып, адам медиа-білімді оқу орнында емес, сырттан алады. Сонымен бірге, Қазақстанда бұқаралық ақпарат құру шетелден келіп түсетін ақпаратқа қарағанда әлдеқайда аз таралған және онымен бірге келетін мәдениеттің әсерінен өзінің әдет-ғұрыптарын айтарлықтай жеңілдетеді. БАҚ-тағы зорлық-зомбылық пен қатыгездіктің көрінісі жасөспірімдердің әрекеттерінде де көрінеді.
81
Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұлттық қоғамдық сенім кеңесі берген тапсырмасына сәйкес БҒМ "оқуға құштар мектеп"жобасын бекітті. "Оқу мектебі" жобасы аясында Көркем әдебиет тізімі 4 бағыт бойынша жүзеге асырылады. Олардың қатарына еліміздің үздік классиктерінің кітаптары, ана тіліне аударылған шетелдік әлем әдебиетінің жауһарлары, сондай-ақ қазіргі ақындар мен жазушылардың кітаптары кіреді. Білім беруде оқуды оқыту мәселелері әрдайым өзекті болғанына қарамастан, оқу сауаттылығын дамыту міндеті ҚР Мемлекеттік білім беру стандартын іске асыратын заманауи мектеп үшін жаңа сала болып табылады. Оқу сауаттылығы қазіргі қоғамдағы өмірге дайындықтың маңызды көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Оқу мәдениеті студенттердің нақты және жаратылыстану ғылымдарын, еңбекке баулу мен дене шынықтыруды, сондай-ақ басқа пәндерді сәтті оқуы үшін қажет пе? Жауап анық. Әрине, иә. "Оқу мәдениеті - өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын қалыптастыру факторы" деген сөз бекер айтылмаған. Оқуды дамытуда әдістемелік тәсілдерді жүйелі және мақсатты қолдана отырып, оқушының өзіндік оқуын қалыптастыруға ықпал етеді.
Сондықтан бүгінгі таңда оқушылардың оқу құзыреттілігін қалыптастыру өте маңызды міндетке айналды.
Оқушы әдебиет саласында қандай құзыреттерге ие болуы керек?
1. жалпы мәдени-әдеби құзыреттілік-әдебиетті ұлттық мәдениеттің ажырамас бөлігі ретінде қабылдау.
2.әлемдік құндылықтардың құзыреттілігі-бұл құндылықтарға деген көзқарасын анықтау және нақтылау, әдебиетте көрсетілген құндылықтарды түсіну.
3. оқырман құзыреттілігі-шығармашылық, "автор-оқырман" диалогына қатысу, кейіпкерлерге жанашырлық таныту, көркем шығарманың тілдік ерекшеліктерін түсіну.
4. сөйлеу құзыреттілігі-қазақ әдеби тілінің нормаларын білу; сөйлеу әрекетінің негізгі түрлерін меңгеру.
5. әр түрлі жанрдағы әдеби шығармашылық жұмыстарды жаза білу.
Жаңа стандарттарда оқушының білім беру құзіреттілігін қалыптастыру үшін әдеби оқуды зерттеу басымдық болып табылады. Әрине, адамның кітапқа деген көзқарасы бастауыш мектеп жасында қалыптасады. Оңтайлы оқытуды оқытудың бірнеше тиімді резервтерін бөлуге болады.
1. ұзақтығы маңызды емес, бірақ жаттығу жиілігі.
Бірінші сынып оқушысы ұзақ уақыт бойы кітапты соңына дейін оқи алмайды. Біріншіден, баланы шаршатады, екіншіден, оның оқуға деген ықыласын жояды. Егер сіз оны бірнеше минуттан 5 минутқа үйретсеңіз, әлдеқайда тиімді. Мұндай жаттығулардың тиімділігі сағаттық жаттығуларға қарағанда әлдеқайда жоғары.
2.ызылдау. Дауыстап оқу дегеніміз - сыныптастарына кедергі келтірмеу үшін бір уақытта дауыстап оқу, олардың әрқайсысы бір жылдамдықпен, біреуі барлық оқушыларға қарағанда баяу. Әр баламен 2 минут жұмыс істеуге болады.
3. әр сабақты бес минуттық оқу.
Әр сабақта бес минуттық оқуды қарастырайық. Мысалы, әр сабақта бес минут, күніне 4 сабақ, аптасына 5 күн болады. Апталық жаттығу 100 минутқа созылады. Біз дәстүрлі әдістермен 2-3 минут қоямыз. Жаттығу уақыты 50 есеге артты. Мұның бәрі әдістемелік амалсыз болады.
4. ұйықтар алдында оқу. Бұл жақсы нәтиже береді. Өйткені, соңғы оқиғалар эмоционалды түрде есте қалады, яғни адам ұйықтап жатқанда, ол 8 сағат бойы бірдей әсер қалдырады.
5. жұмсақ режимде оқыту (егер бала оқуды ұнатпаса).

Жасөспірім бір-екі жолды оқиды, содан кейін қысқа уақыт ішінде демалады. Балалары оқығысы келмейтін ата-аналарға бұл жаттығуды ұсынуға болады.

Оқушылардың оқу іс-әрекетін үш кезеңде жүйелі түрде ұйымдастыру ұсынылады:
1 кезең-сапалы оқу дағдыларымен жұмыс. (үнемі жүгіру жаттығуы, оқылған жұмыстардың көлемі мен санын көбейту). Көркем шығарманың мәтінін меңгеру қабілетін дамыту және одан қажетті ақпаратты алу;
2 кезең - құндылық бағдарларын дамытудағы оқушының іс-әрекеті, танымдық-коммуникативті қабылдау, эмоционалды жауаптылық, толықтық, оқылған шығарма бойынша оқырманның пікірі;
3 кезең-Кітап оқу мәдениетін тәрбиелеу, өз бетінше оқу дағдыларын қалыптастыру әрекеті.
Оқу белсенділігін қалыптастыру процесі мектепте оқытудың заманауи тиімді технологиялары мен әдістерін қолданған жағдайда тиімді болады. Оқушының оқу қызметін дамыту Қазақстандағы білім беруді жаңғыртудың басым бағыттарының бірі болып табылады. Балалар мен жастарды ұлттың рухани және зияткерлік прогресінің құралы ретінде оқырман қызметіне тарту мақсатында "оқуды аңсайтын мектеп" жобасының үлесі де маңызды болмақ. Кітапты оқу білім мен рухани құндылықтарды беру мен игерудің бір түрі ретінде, жеке тұлғаны тәрбиелеу мен тәрбиелеу адамның қоғамдағы жетістігі мен бәсекеге қабілеттілігінің жалпы деңгейіне әсер ететіні анық.

88
Бұл ынтымақтастықтың жалпыға бірдей танылған анықтамасы белгілі бір саладағы екі немесе одан да көп адамдардың немесе ұйымдардың бірлескен іс-әрекеті болып саналады. Сонымен қатар, олардың арасында ортақ мақсатқа жету процесінде тәжірибе мен білім алмасу жүреді. Терминнің өзі француз тілінен шыққан және сөзбе-сөз аударғанда "біреумен бірлесіп жұмыс жасау"дегенді білдіреді.

Алайда, өткен ғасырдың ортасында ынтымақтастық деп аталады-бұл теріс стигма болды. Барлық бұл солай именовали коварное жәрдемдесу дұшпанға, қасақана сатқындық меншікті мемлекет. Бұл құбылыс фашистерге ықпал еткен вичи Үкіметінің Француз саясатының арқасында таралды. Терминнің бейтарап анықтамасы осы күнге дейін сақталды және үнемі қолданылады.

ынтымақтастық дегеніміз не

Ынтымақтастық не үшін қажет?
Бұл ынтымақтастық екенін түсініп, мұндай ынтымақтастықтың міндеттерін атап өткен жөн. Мұндай бірлескен қызметтің маңызды сәті-адамдардың немесе компаниялардың ортақ мақсаттарына жету үшін өзара тиімді жұмыс жасау фактісі. Ынтымақтастық нәтижесі көрсетілуі мүмкін:

Брендке, өнімге немесе белгілі бір проблемаға назар аудару.

Нарықтың белгілі бір тауашасында бірлесіп жылжыту.
Байланысты салаларда клиенттердің ағынын тарту.
Кәсіби мамандар арасында тәжірибе мен білім алмасу.
Жаңа ақпарат алу және қатысушылардың біліктілік деңгейін арттыру.
Жаңа жобаны, өнімді немесе сапалы жаңа деңгейдегі қызметті құру, оған қатысушылардың әрқайсысы өз бетінше шыға алмайды.
Ынтымақтастық мысалдары
Бұл ынтымақтастықтың нені білдіретінін және мұндай бірлескен жұмыстың қандай мақсаттарға қызмет ететінін біле отырып, табысты әріптестіктің мысалдарын бөлек келтірген жөн. Қазіргі әлемдегі мұндай ынтымақтастық бұрын-соңды болмаған қарқын алып келеді және қоғам өмірінің әртүрлі салаларында көрінеді:

Әлеуметтік желілерде блогерлер арасында. Әсіресе, олар YouTube пен Instagram-да "атылады".

Сонымен қатар, шығармашылық адамдар жиі ынтымақтастық жасайды: суретшілер, фотографтар, режиссерлер. Осындай іс-әрекеттің нәтижесінде нағыз өнер туындылары алынады.
Әр түрлі брендтер мен дизайнерлер бірлескен жобалар жасайтын сән әлеміндегі бірлескен қызметті бөлек атап өтуге болады.
Бірлескен жобалар музыкада да байқалады.
Брендтер мен спортшылардың ынтымақтастық мысалдары жиі кездеседі.
Белгілі бір мәселе мен міндет бойынша бірлесіп жұмыс істеу үшін ғалымдар біріктіріледі.
Қазіргі бизнес сонымен қатар компаниялардың өзара тиімді өзара әрекеттесуінің сәтті мысалдарына толы.
Коллаборацияға педагогтар да бірігеді, өз қызметінде әріптестерінің үздік жетістіктерін қолданады.
Instagram-дағы ынтымақтастық
Instagram әлеуметтік желісі блогерлер мен брендтерді, брендтерді, тауарлар мен қызметтер дүкендерін жарнамалауға арналған өте танымал алаң болып табылады, сондықтан ынтымақтастық өте жиі кездеседі:

Блогерлердің ынтымақтастығы қатысушыларға сапалы жаңа мазмұн жасауға, олардың таспаларын әртараптандыруға көмектеседі. Сонымен қатар, бірнеше танымал блогерлердің ынтымақтастығы аудиториямен алмасуға, ізбасарлардың көбеюіне, көріністерге, ұнатуларға және пікірлерге әкеледі. Бұл әлеуметтік желідегі жарнаманың танымал түрлерінің бірі. Мысалы, челленджи Валерия Чекалина мен Надин Серовски.

Блогер мен брендтің ынтымақтастығы кәсіби инстаграммерлердің негізгі табыс көздерінің бірі болып саналады. Мысалы, фитнес-модель спортпит өндіретін компаниямен келісімшарт жасайды. Ол осы өнімдерді белсенді түрде жарнамалайды, ол үшін ол ақша немесе бартерлік тауар алмасу түрінде сыйақы алады. Мысал: Adidas бренді мен Kanye West өзара әрекеттесуі.
Instagram-дағы ынтымақтастық
Коллаборация на Ютуб
Ұқсас әлеуметтік желісі Instagram түсіндіруге болады және бұл осындай коллаборация на Ютубе. Жалғыз ерекшелігі-блогерлер бір-бірімен біріктіріледі немесе бейне мазмұнын жасау арқылы компаниялармен ынтымақтастық жасайды. Бұл қысқа ойын-сауық бейнелері немесе өткір тақырыптағы ұзын Фильмдер болуы мүмкін.

Бұл Ютубтағы ынтымақтастықтың негізгі мысалдарын атауға болады:

Екі блогердің жазылушылары арасындағы Конкурс. Бұл жағдайда жеңімпаз белгілі бір құнды жүлдені алуы керек.

Әріптесіңіздің бейнесінде немесе оның арнасына сілтеме.
Челендж немесе бәсекелестік: кім жақсы ән айтады, билейді, снежинкаларды кесіп тастайды және т.б.
Белгілі бір брендпен бірлескен жарнамалық жоба.

Арт-коллаборация

Өнердегі ынтымақтастық өте кең таралған. Мұнда оны екі суретшінің бірлескен қызметі ретінде қарастыруға болады, мысалы, Иван Шишкин мен Константин Савицкий "қарағайлы ормандағы таң"жұмысында. Көбінесе өнер қайраткерлері ірі сауда корпорацияларымен ынтымақтасады:

Мысалы, Бренд аумағында Cadillac, Vans немесе Red Bull сияқты өнер әлемінің ірі оқиғалары өтеді.

Жоғары технологиялар көмегімен өз жұмыстарын құру кезінде. Мысалы, Samsung Electronics брендінің жарықдиодты модульдері арқылы кореялық суретші Иль Хун Ро Saepio инсталляциясы.
Танымал брендтер үшін бейнелер, мобильді қосымшалар және өнер тақырыптарын жасаңыз. Мысалы, BMW жаңа автокөлігін кеңейтілген шындықты қолдана отырып таныстыру.
арт-коллаборация
Музыкадағы ынтымақтастық
Шығармашылық формаларды жасауға бірлесіп қатысу музыканттар арасында өте танымал. Бұл салада әрбір бастаушы әнші мен музыкант ынтымақтастықтың нені білдіретінін және оның қандай пайдасы бар екенін жақсы біледі. Музыкалық шығармашылық ынтымақтастық ұсынылуы мүмкін:

Бір топтың концертте немесе фестивальде екінші топтың шоуы немесе қатысуы. Осы принцип бойынша танымал орындаушылар әріптестерін жеке концерттерге шақырады.

Бірлескен жазу немесе ән жазу. Мысалы, Филип Киркоровтың Егор Кридпен, Тиматимен және басқалармен шығармашылық жұмыстары.
Танымал тректердің мұқаба нұсқаларын жасау.
Егор Крид пен Тиматидің жұмысы сияқты басқа музыканттардың әндерін шығару.
Белгілі тректердің ремикстерін жазу. Көбінесе әйгілі ди-джейлер мұны жасайды.
музыкадағы ынтымақтастық
Сәнде ынтымақтастық
Көптеген заманауи адамдар бұл сән брендтерінің ынтымақтастығы арқасында ынтымақтастық ұғымы екенін білді. Сән индустриясында мұндай одақтар ұзақ тарихы бар сәнді үйлерге де, нарыққа жаңадан келгендерге де өте танымал және пайдалы болды. 2000 жылдардың ортасынан бастап әйгілі сәнді сән үйлерінің жаппай маркет брендтерімен және спорт брендтерімен өзара әрекеттесуінің нақты қарқыны байқалды. Louis Vuitton және Supreme, JW Anderson және Converse, Burberry және Гоша Рубчинский, Off-White және Nike, Донателла Версаче және H&M брендтерінің сәтті ынтымақтастығы болды.

Мұндай одақтар барлық қатысушылар үшін өзара тиімді:

Олар жаңадан бастаушыларға және нарықтың күрделі қатысушыларына жаңа ақпараттық себептер жасайды.

Бренд аудиториясын кеңейтіңіз.
Компания басшылығының жылдам өзгеруі кезінде тұрақтылық сезімін тудырады.
Бар қаржы жетістік тұтынушыларда.
сәнде ынтымақтастық
Спорттық ынтымақтастық
Бірлескен ынтымақтастықтың тағы бір танымал түрі-спорттық киім, тамақ және жабдықтар шығаратын компанияның танымал спортшылармен өзара әрекеттесуі. Бұл бірегей өнімді құрып қана қоймай, оны нарыққа шығарғаннан кейін қуатты жарнама компаниясын ашады. Компания да, спортшы да, команда да бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен жарияланады, бұл сатылымның өсуіне әкелетін маркетингтік тактикада қолмен ойнайды.

Бұл спорттық ынтымақтастықтың көптеген түрлерінің ішінде, мысалы, теннисші Мария Шарапова мен Nike компаниясының ынтымақтастығын бөліп көрсетуге болады. Олардың бірлескен жұмысының арқасында la Cortez шектеулі әйелдер кроссовкаларының сериясы ұнтақты түсте шығарылды, содан кейін олар қоңыр және терең сұр реңктерде шығарылды және сатып алушылар арасында үлкен жетістікке жетті.

спорттық ынтымақтастық

Ғылыми ынтымақтастық
Ғылым әлемінде бұл термин салыстырмалы түрде ұзақ уақыт қолданылады. Бұл ғылыми ынтымақтастықтың анықтамасы іс жүзінде стандарттан еш айырмашылығы жоқ. Бұл ғалымдардың бір жобамен, мысалы, құралмен, препаратпен, химикатпен және басқалармен жұмыс жасаудағы ынтымақтастығының атауы. Көбінесе бұл жалпы іске өз үлесін қосатын және білім беретін әр ғылыми қызметкердің тар мамандануына байланысты.

Өзара әрекеттесу субъектілері бойынша мұндай бірлестіктерді шартты түрде бөлуге болады:

Әр түрлі ғылыми қызметкерлерді біріктіру бастамасы мемлекеттік органдардан шыққан және стратегиялық сипатқа ие мемлекеттік. Мысалы, CERN немесе Еуропалық ядролық зерттеулер ұйымы.

Жеке, онда жеке немесе заңды тұлғалар бастамашы болады. Қарапайым мысалдар-белгілі бір жобада жұмыс істеу үшін коммерциялық университеттердің ғылыми қызметкерлерінің уақытша бірлестіктері.
Аралас, онда қатысушылар мемлекеттік және жеке зерттеу ұйымдарына жатады.
ғылыми ынтымақтастық
Бизнестегі ынтымақтастық
Қазіргі күрделі нарықтық жағдайда брендтердің ынтымақтастығы тек сән, ойын-сауық немесе спорт индустриясында ғана байқалмайды. Жаңа қаржылық биіктерге жету үшін көптеген ірі және бастаушы бизнес-жобалар өзара тиімді мақсаттарға жету үшін іскерлік серіктестікті пайдаланады.

Мысалы, Oral-b тіс щеткалары Duracell батареяларымен, Яндекс қызметімен бірге келеді.Жанармай құю станциялары Лукойл жанармай құю станцияларында жанармай сатып алу кезінде жеңілдіктер ұсынады. Табысты бірлескен бизнестің тағы бір мысалы – Сбербанктің экожүйесі, ол несие, жылжымайтын мүлікті таңдау және бағалау, серіктестерінің кең желісімен бірге супермаркеттен өнімдерді жеткізу бойынша өнімдер ұсынады.

бизнестегі ынтымақтастық

Педагогикадағы ынтымақтастық
Білім беру саласында педагогтердің бірлескен қызметі әртүрлі деңгейлерде қолданылады. Бірлескен оқыту моделі оқу процесіне белсенді қатысатын жеке адамның бостандығы принципіне негізделген деп саналады. Сонымен қатар, нәтижелерге қол жеткізу үшін пән мұғалімдері бір-бірімен ғана емес, сонымен қатар мұғалімдер оқушылармен бірге өзара әрекеттеседі. Олардың әрқайсысы өз энергиясын, әр сабаққа сұрақтар мен көзқарастар жиынтығын алып жүреді, оларды тәжірибелі мұғалімдер міндетті түрде ескеруі керек.

89
Мен қөшбасшы мұғалім ретінде өз мектебімде желілік қоғамдастықты жүзеге асыру мақсатында аудандағы мектептермен байланысты нығайтуды жөн көрдiм. Ондағы мақсатым-мектепаралық ынтымақтастықты нығайту арқылы оқу мен оқыту барысында инновациялық идеялар алмасу үдерiсін жүзеге асыру, кездесетiн кедергілерді бiрлесіп анықтап, шешу жолдарын іздестіру, қатысушылардың жаңа идеяларды талқылап, ұсыныстар жасауына мүмкіндік тудыру, озық идеяларды насихаттау және тарату.

Мектепiшілікте құрылған қоғамдастық осы уақытқа дейін аймақтық «ЖАДА» аймақтық желілік қоғамдастық жоспары аясында бірлесе жұмыстар атқарғандықтан нақты жоспары жоқ болатын. Өз мектебіміздегі педагогикалық қоғамдастықтың жоспары нақты жүйелі еместігін болғаның мен осы Бағдарламаны оқу барысында ұқтым. Сондықтан мектептегі тәжірибе кезеңінде мектепішілік кәсіби педагогикалық қоғамдастық жұмысын жетілдіруге баса назар аудардым.
Мектеп әкімшілігін, тәжірибелі ұстаздарды, бірлестік жетекшілерін, деңгейлік курстан өткен мектеп мұғалімдерді қатыстыра отырып отырыс ұйымдастырдым. Отырыс барысында қоғамдастық мүшелері кімдер болады, олардың қызметері қандай деген сұрақтар төңірегінде және қоғамдастық атауын таңдап, өзім құрған жоспар үлгісін талқылауға ұсындым. Барлық топ мүшелерімен ақылдаса отырып желілік қоғамдастықтың жоспары, мақсаты, міндеті, күтілетін нәтижесі нақтыланды. Мектепішілік желілік қоғамдастық атауын «Шабыт» деп атайық деген ұсынысымды бірауыздан қолдады.
Кәсіби қоғамдастыққа мектеп әкімшілігі, тәжірибелі мұғалімдер, мектеп көшбасшылары, деңгейлік курстан өткен мектеп мұғалімдер, тәлім алушылар, өздері тілек білдірген ынталы топтарды мүшелікке қабылдап, мектепішілік команда жасақтап алдық. Сонымен қатар қоғамдастық мүшелерінің қызметтік міндеттері де таныстырылды.
Желілік қоғамдастық төрайымы: Көшбасшы мұғалім болды.
Басшылық етуші топқа: Мектеп басшысы, білім сапасына жауапты оқу ісінің меңгерушісі, ҰБТ мәселесіне жауапты бағдарлы орынбасар, І деңгейлі мұғалімдер кірді. Бұл топтағылар орындалатын жұмыстарды жоспарлап, мектептегі желілік қоғамдастық жұмысына жауапты болады.
Үйлестіруші топ мүшелеріне: ІІ және ІІІ деңгейлі мұғалімдер мен тәлім алушылар енді. Бұл топтың міндеті желілік қоғамдастық жоспарына сәйкес мектептер арасында бірлесіп өткізілетін семинар, дөңгелек үстел және коучингтер мен LessonStudy жұмыстарын ұйымдастырып, өткізеді.
Сонымен қатар мектебіміздегі зерттеуші топтын құрамында жас және компьютерлік сауаттылығы жоғары мамандар Ол топ мүшелері мектеп арасында және мектеп ішінде сауалнамалар жүргізіп, талдап, интернет желісі арқылы басқа мектептермен байланыс жасайды деп жоспарладық.
«Қоғамдастық қызметінің бағыттары- оқыту үдерісін жақсарту тақырыбында таныстырылым жасап, «Шабыт» желілік қауымдастығының жылдық жұмыс жоспарына байланысты ресми, бейресми кездесулер, идеялар себеті, кәсіби сұхбаттар, жәрменке идеясы, жаңа форматтағы сабақтар,
байқауларын да ұйымдастырылатыны хабарланды. Сондай-ақ, желілік қауымдастық зерттеу жинағын шығарсақ деген ойымды да айтып өттім. Ал LessonStudy үдерісін өткізін, бір-біріміздің коучингтеріге түрлі іс-шараларға қатысып, оқу сапасын арттыру жолдарын қарастырудағы басты жұмысымыз болатынын айттым.
Оқу үдерісінде өзгеріс туралы мәліметтерді онлайн, конференциялар ұйымдастырып, БАҚ құралдарына жариялау да көзделуде.
Осы жоспар бойынша ынтымақтастықта жұмыс жасай отырып, дамудың тұрақты болуын жүзеге асырамыз деп сенемін.
Тәжірибе барысында менің байқағаным-қоғaмдacтықтa тек үлгілі шешімдерді шығaрылып қaнa қоймaй, керіcінше педаготің жұмыcын ынтaлaндырaтын идеялaр туындaйды.
Біздің негізгі бағытымыз: қоғамдастық жұмысын тек интернет желіcі aрқылы ғaнa емеc, ынтымaқтacтық жобaлaр aрқылы, жеке кездеcу, өзара коучинг, cеминaрлaр өткізу aрқылы жүзеге асырамыз деп ойластық. Желілік қауымдастықта педагогтардың талқылауына қолайлы орта құрып, күнделікті кездесетін кәсіби мәселелермен бөлісу.
Осы міндеттерді алдымызға қойдық: идеялармен бөлісу, проблемаларды анықтау, шeшу, шынайы қарым-қатынас жасау, өзара сенімділік орнату, тәжірибе алмасу, кәсіби білімін жетілдіруге ықпал ету.
Ұсыныстар:
· кері байланыста міндетті түрде тәжірибе барысында ата-ананың пікіріне және оқушы үніне көңіл бөлу;
· диалогтық оқыту арқылы педагогтар сыныптардағы оқыту мен оқуды жақсарту үшін, оқушылардың оқу белсенділігін арттыру керек;
· Педагог мектеп психологымен байланыса отырып, оқушылардың шығармашылық қасиеттеріне назар аудару.
· оқыту тәжірибесінде LessonStudy үдерісін жүйелі жүргізу;
Ocы тәжірибе кезінде мынандай тұжырымдамаға келдім: Тәлімгерлік үдерісінде тәлім алушымен оқу қарым-қатынасын орнату арқылы, қолдау көрсету барысында сенімділікті, шынайылықты үйрендім, ал коучинг үдерісінде әріптестеріме қажетті дағдылар мен шығармашылық идеялар туғызуға мүмкіндік беретін үдеріс екендігін түсіндім. Мұғaлім көшбасшылығы ұжым болып бірге жұмыс жасау арқылы, мұғалімдерден қолдaу болған жағдайда ғана оң нәтижесін беретіндігіне көз жеткіздім. Ынталы топ мүшелерімен ынтымақтаса, сенімділікпен, өзара түсіністікпен жұмыс жасау барысында оң өзгерістерге қол жеткіземіз.
Қорыта келгенде мектебіме түбегейлі өзгерістер енгізілмегенімен, жасаған жұмыстар өз нәтижесін береді деген пікірдемін.

Қазіргі таңда кеңінен қолданылып жүрген «ұрпақтар теориясының» негізін қалаған Уильям Штраус пен Нейл Хоув. Олар ұрпақтардың ерекшелігі мен айырмашылығын зерттеп қана қоймай, түрлі ұрпақтар ұстанатын құндылықтардың өзгеше болатыны және оларды тудыратын себептерге, атап айтқанда, саяси-әлеуметтік жағдайларға, қоғамның техникалық даму деңгейіне және сол заманның маңызды оқиғаларына тоқталады. Олардың 1991 жылы «Ұрпақтар» («Generations») атты кітабы жарық көрген.
Бұл кітапта АҚШ тарихы 1584 жылдан бастап түрлі ұрпақтар өмірбаяны ретінде сипатталады. Ал 1997 жылы шыққан «Төртінші өзгеріс» («The Fourth Turning») кітабында аттары аталған авторлар ұрпақтар теориясын жалғастырып, АҚШ тарихындағы қайталанатын мінез-құлық моделдері туралы жазады.
Авторлар бір ұрпаққа шамамен 20 жыл аралығында дүниеге келген адамдарды топтастырады, сонда бір ұрпақты белгілі бір тарихи кезеңде өмір сүру, ортақ көзқарас, мінез-құлық, ұқсас қылықтар іспетті факторлар біріктіреді.
Тарихта әр 20 жыл аралығында дүниеге келген ұрпақтың өзіне тән атауы мен еркешеліктері бар екені айтылады.
1943-1963 жылдар аралығында дүниеге келген «Бэби-бум» ұрпағы.
1963-1983 жылдар аралығы – «Х ұрпағы».
1983-2003 жылдар аралығы – «Y ұрпағы».
2003 жылдан кейін дүниеге келгендер «Z ұрпағы».
Ал 2010 жылдан кейін туғандарды альфа (А) ұрпағы дейтіндер де бар. Яғни осыған дейінгі бөлінулердің бәрін жаңартып, яғни нөлге теңеп, қайтадан санай бастауға болады дегендей пікір.
Егер адамның орташа өмір сүру ұзақтығы 80 жыл десек, онда оның өмірі 20 жылдан тұратын 4 кезеңге бөлінеді: балалық шақ, жастық шақ, орта буын, кәрілік. Өмірінің әр кезеңінде адам басқа ұрпақтың өкілдерімен кездесіп, араласып жатады, кейбірінің арасында анық алшақтық болуы да, болмауы да мүмкін.
«Ұрпақтар теориясы» тек ағылшын-америкалық тарихқа негізделіп жасалса да, дүние жүзінде танымал болып отыр. Зерттеушілер әлем елдерінде ұрпақтардың ұстанатын құндылықтары бірдей деген қорытындыға келді. Дегенмен бұл теорияның қарсыластары да бар. Олардың басты келіспеушілігі бұл теория адамдар туралы жалпылама айтады, яғни олардың психологиялық ерекшелігін, темпераментін, жеке себептері мен сенімдерін, әлеуметтік басымдылықты ескермейді деп есептейді.

91
Қазіргі таңдағы үздіксіз көп деңгейлі кәсіби білім берудің басым бағыттарының бірі – тұлғаға бағытталған педагогикалық іс –әрекеттің сапасын қамтамасыз ету. Осы іс - әрекетке баса назар аударудың өзіндік себептері бар. Олар:

- еліміздің, қоғамның динамикалық дамуы, бүгінгі өзгермелі заманға лайық өмір сүре алатын тұлғаны қалыптастыруды талап етуде;
- бүгінгі мектеп оқушыларының іс - әрекетке бейімдігі, еркіндігі тәуелсіз болуы, педагогтарға білімденушілермен қарым – қатынаста жаңа тәсілдермен әдістерді қолдануды қажет етуде;
- бүгінгі мектептегі балалар мен үлкендер арасындағы қарым – қатынастың адамгершілік, демократиялық жағынан басым болу қажеттіліктерінен туындап отыр.
Білім беру үдерісінің субъектісін тұлға деп қаратырсақ, онда дербес әрекет ететін субъект ретіндегі нақты жеке адам болмысының қайталанбас, ерекше әдісі, адамның қоғамдық өмірінің дара нысаны. Тұлғаның мәні нақты индивидтің өзіндік ерекшелігінде, оның әлеуметтік жүйе шеңберіндегі өзімен - өзі болу қабілетінде ашылады. Табиғи таланттардың, туа біткен ерекшеліктерінің маңызды рөлін тұлға дамуында әлеуметтік факторлар жаңаша түрде көрсетеді. Дара өмірдің тіршілік ету әдісі дегеніміз – адам өмірінің жалпы көрінісі, адамның бірегей және бесаспап қасиеттерінің бірлігі тұтас жүйе; адамдардың арасындағы өзінің ұстаным орнын еркін және жауапкершілікпен анықтайтын, қоғамның өкілі ретіндегі адам. Қоршаған ортамен қоғамдық және адами қарым – қатынастар жүйесімен, мәдениетпен өзара әрекеттестікте қалыптасады. Адам тұлға болып туа қалмайды, әлеуметтану процесінде тұлға болып шығады деген ғалымдардың тұжырымын қолдай отырып, білім мен тәрбие беру үдерісінде өздігінен үздіксіз дамуға қабілетті тұлғаны қалыптастыру кәсіби білімдендіру үдерісінің ізгілендірілуіне орай кәсіби педагогиканың негізгі басымдықтарына айналды. Кәсіби педагогиканың басым бағыттарыннда болашақ маманның тұлғалық болмысын дамытуға оқыту технологиялар жүйесінің қолданыс аясы кеңейіп, практикалық маңызы айқындалды. Себебі педагогикалық технологияда педагогикалық жобасы ретінде объектілерді, процестерді және олардың өзара әрекет ету жағдайларын ажыратады, яғни педагогикалық технология кең мағынасында бүкіл білім беру жүйесінің тұжырымдамасын, стратегиясын білдіреді. Кәсіби білім беру жүйесін ұйымдастырудың негізі ұжымдық оқыту тәсілі болып табылады. Ұжымдық оқыту тәсілі – оқытуды білімденушілердің бір – бірін оқыта алатын динамикалық жұптарда қарым қатынас жасауы арқылы іске асырылатындай етіп ұйымдастыруымен сипатталады. Білімденушілердің оқу қызметін ұйымдастырудың ұжымдық формасы білімдену үдерісіне бірге қатысушылардың өзара ықпалдастығын, өзара жауапкершілігін білдіреді.
Г. Ю. Ксенева ұжымдық оқыту тәсілінің төмендегідей негізгі басымдық белгілерін атап көрсетеді.
- қисынды ойлау және түсіну дағдыларын жетілдіреді;
- сөйлесу барысында ойлау қызметінің дағдылары дамытылады, жадының жұмысы іске қосылады;
- әркім өзін еркін сезініп, өзіне тән жеке қарқынмен жұмыс жасайды;
- ұжымдық еңбек нәтижесі үшін жауапкершілігі артады.;
- жеке тұлғаның өзін лайықты бағалауы қалыптасады;
- ақпаратты ұжымда талқылау материалды неғұрлым берік меңгеруді қамтамасыз етеді[115].
Ұжымдық жұмыстың төмендегідей белгілері білім беру үдерісінде толыққанды айқындалды, олар:
- ортақ мақсаттың болуы;
- жұмыстың, ондағы функциялар мен міндетердің бөлінуі;
- білім беру процесіне қатысушылар арасында ынтымақтастық және өзара жолдастық көмек;
Білім беру үдерісінде оқытушы білімденушілердің жеке тұлғалық даралық болмысын дамытуға «барлығы әрқайсысын жеке және әрқайсысы барлығын оқытады» деген қағидасын педагогикалық жағдай жасау мақсатында жүзеге асырады. Ұжымдық жұмыстың жеке тұлғалық бағыты саралап оқыту қажеттіліктерімен айқындалады.
Саралап оқыту оқу ісін білімденушілердің бейімділіктерін, мүдделері мен байқалған қабілеттерін ескере отырып, бірақ олардың жалпы даярлығының базалық деңгейін төмендетпей ұйымдастырудың тиімді нысаны.
Саралап оқыту адамның қажеттіліктерімен мүдделерін қанағаттандыру үшін жағдай жасау арқылы оның біршама дамуына бағдар ұстай отырып, оқу процесін ізгілендіреді.
Әлеуметтік тұрғыдан алғанда, саралап оқытудың мақсаты қоғамның шығармашылық интелектуалдық, кәсіптік әлеуетін қалыптастыруға, қоғамның әрбір мүшесінің мүмкіндіктерін барынша толық пайдалануға ұмтылуға мақсаткерлікпен әсер ету.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, саралап оқытудың мақсаты – әрбір адам басқа адамды дамытудың шарты және құралы болатын, «оқушы –мұғалім» жүйесіндегі субъект – субъектілік қатынастарға көшуге қолайлы жағдай жасау. Бұл қатынастардың негізінде мұғаліммен білімденушілердің өзін – өзі дамытуын қамтамасыз ететін бірлескен нәтижелі іс – әрекеті жатыр.
Дидактикалық тұрғыдан алғанда, саралап оқытудың мақсаты – тұлғаны білімденушілердің жеке қабілеттерін ескере отырып ұйымдастырылатын оқыту әдістерінің, нысандары мен құралдарының жиынтығын іске асыру арқылы әрбір білімденушінің қызығушылығы мен қабілеттерін дамыту, қасиеттерін ашу үшін оңтайлы жағдай туғызу. Бұл мақсатқа жетудің маңызды құралы білімденушілерге таңдау мүмкіндігін беру болып табылады.
Әдістемелік тұрғыдан алғанда, саралап оқытудың мақсаты – мектептің пісіп жетілген проблемаларын оқытуды сырттай және іштей саралауға негізделген жаңа әдістемелік жүйе жасау арқылы білім стандарттарын (міндетті талаптар) сақтай отырып шешу.
Саралаудың қажеттілігі тұлғаның мүдделерімен және құқықтарымен бірлесетін (әлеуметтік психологиялық) және әлеуметтік педагогикалық алғыштар қоғам қажеттіліктерімен туындайды, сол сияқты педагоикалық процестің (педагогикалық алғы шарттың) сапасын жақсартуға тікелей ұмтылудан келіп шығады.
Білім берудің жоғары деңгейі әрбір адам меңгеруге тиісті ақпараттардың айтарлықтай көлемімен, интелектуалдық практикалық біліктердің көптігімен, оның бойында қалыптасқан құндылықтар жүйесі мен тығыз байланысты. Ақпараттың қазіргі дүниеде жедел өсуі білім берудің міндетті базалық жағдайында белгілі бір салада мамандануға қажеттілікті туғыза отырып, оны әрбір адамның толық көлемінде меңеруге мүмкіндік бермейді.
Бұрын көсетілгендей, саралап оқыту адамдардың жекелеген топтарына қатысы жөнінен жеке тісілді іске асыруға бағытталған. Саралап оқыту, бір жағынан алғанда жалпы білім беруді кеңейтумен және тереңдетумен, екінші жағынан – кәсібилендіру элементтерімен ұштастырылады.
Саралап оқыту жағдайында аса маңызды проблема – жоғары білікті мамандар проблемасы туындайды.
Саралап оқытуды ұйымдастырудағы тағы бір проблема білімденушілрдің саралау алдындағы дайындығымен байланысты. Бұл проблеманың бір қыры белгілі бір жасқа дейін бірқатар жалпы оқу дағдыларын меңгеруге, шығармашылық қызмет тәжірибесі, терең базалық білімі болуға тиісті білімденушілерді әрі қарай білім алуға даярлау қажеттігі болып табылады.
Сонымен білім беру үдерісінде саралап оқытуды ұйымдастыруға байланысты қаралған кейбір мәселелердің өзі саралау проблемасының күрделілігін, көп қырлылығын көрсетеді
Бұл технологиялардың идеологиясын зерттеу, проблемалық әдістерді кеңінен пайдалануды, жобамен жұмыс істеу кезінде бірлескен немесе жеке іс- әрекет арқылы алынған білімдерді қолдануды, өзіндік сыни ойлауды ғана емес, мәдени қарым - қатынас деңгейін де дамытуды, мұның бәрі өмірде табысқа жетуді және күрделі өмір жағдайларынан абыроймен шығуды қамтамасыз етеді.

жүктеу/скачать 190,27 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12