Балалар жасөспірім спорт негіздері

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Ќазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрлігі

«Дене тәрбиесі және спорт» кафедрасы

1. 
   Денеге ауырлық түсіру.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Негізінен денеге ауырлық түсіру қалжырау арқылы қайта қалпына келіп, дененің жұмыс істеу қабілетін одан әрі дамытады. Егер бір жаттығуды денеге әсер етуші күш деп қарастырсақ онда ауырлық көлемі оның әсер етуі ұзақтығы мен созылмалы орындалған жаттығулар көлеміне, ал ауырлық түсіру қарқыны сол кездегі әсер беруші күш көлемінің берілген сәтіне байланысты болады. Денеге ауырлық күші неғұрлым көп түссе, оның қарқыны соғұрлым аз болады. Керісінше аурлық біріңғай деңгейге орындалса, үлкен көрсеткіштерге жетуге болады.

Дене тәрбиесіндегі демелыс баяу және белсенді болып екіге бөлінеді. Көп жағдайларда бұл екі демелыс қатар орындалады. Атап айтқанда ауыртпалық түсіру кезінде бірінші белсенді демалыс беріліп артынша баяу демелыс орындалады. Бұл демелулар арасындағы үзілістердің ұзақтығына байланысты аралық үзілістің үш түрі қолданылады. Біркелкі үзіліс - белгіленген уақыт ішінде келесі күш жұмсағанға дейінгі денеге күштің толық қалпына келуін және қосымша жұмсамай келесі жаттығуды орындау аралығы. Қатаң үзіліс – келесі аурлықты қабылдау кезінде обективті және субъективті күштерді шиеленістіреді.

2 – тақырып

Дене тәрбиесі мақсаты мен міндеттері.

Жоспары:

1. 
   Дене тәрбиесі маманын дайындау.
   
2. 
   Дене тәрбиесінің жүйесінің басты мақсаты.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Жоғарыдағы айтылған ойды түйіндейтін «Балалар жасөспірімдер спорт негіздері» атты оқу курсының ең басты мақсаты – болашақ жоғары білімді дене тәрбиесі маманын дайындауда, көптеген пәндерді қос оқу арқылы алған білімдерін, игерген әдістер мен тәсілдерін болашақ тәжірибелік жұмыста тиімді жолдарын тауып жүзеге асыру.

Білім беретін оқу орындарында «Дене тәрбиесі» атты пәнінің маңызын биіктете отырып жоғары деңгейде ұйымдастырып өткізу үшін, болашақ жас мамандар әрбір тақырыпты оқу кезінде нақтылы мақсатты қоя білу және көпшілік арасында дене тәрбиесі жөнінде үгіт насихат жұмыстарын жүргізу тәсілдерін үйренеді.

Дене тәрбиесі жүйесінің ең басты мақсаты адам баласының дене жағынан жетілу жөніндегі көрсеткіштерін күткендегідей болуын қамтамасыз ету болып табылады. Қоғамның өзі дене тәрбиесі жүйесінің және оның қалыпты жұмыс жасауын көтермелеп отыруға міндетті. Бұл күтіліп отырған көрсеткіш қоғамның дамуының заңдылықтарына негізделген. Бұл мақсатта елдің байлығын арттыру және оны қорғауға дайын адамдар жөніндегі қоғамның обьективті қажеттілігі көрніс тапқан.

Дене тәрбиесі жүйесінің мақсаты денсаулығы мықты, рухани байлықты игерген, мораль таза, отанды қорғауға және ұзақ уақыт шығармашылық еңбекке жарамды адамдарды тәрбиелеп қалыптастыру болып табылады.

Дене тәрбиесі процесінде шешуге тура келетін барлық міндеттердің көп түрлігі үш топты құрайды. Сауықтыру, тәрбиелік және білім беру міндеттері.

Сауықтыру міндеттері денсаулықты арттыруға, денені жетілдіруге көмектесетін, адам организімінің құрлымын бір қалыпты деңгейде дамытуға бағытталған. Сауықтыру міндеттерінің негізгі көрсеткіші адамның денсаулығын жақсарту және денені дамыту болып табылады. Ал дененің дамуы дегеніміз – адамның бүкіл өмірінің ішінде организімнің функцияларының формасының өзгеріске ұшырауы. Адам денесінің дамуына үш факторлар әсер етеді. Биологиялық, әлеуметтік және географиялық (ауа – райлық).

Тәрбиелік міндеттер дене және рухани күштердің белгілі нәтижесінде адамның жан – жақты дамуына бағытталған. Дене тәрбиесі педагогикалық процесінің құрамында бола отырып, өзіне тән құрал, әдіс арқылы тәрбиенің жалпы міндеттерін шешуге мүмкіндігі бар.

Білімділік міндеттер белгілі бір қозғалыс біліктілігі мен дағдыларын қалыптастыруға, осы саладағы арнаулы білімдермен қаруландыруға бағытталған, нәтижесінде адам белгілі бір деңгейде дене дамуы туралы білім алушылық деп білеміз.


3 – тақырып.

Оқу пәнінің негізгі мазмұны мен құрлымы.

Жоспары:

1. 
   Сабақты ұйымдастыру
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Бала дене тәрбиесінде, әсіресе өте жас кезінде күн режимі басты маңызға ие болады. Күн режимін сақтау (жүйелі сергу, ұйқы, тамақ т.б.) баланың ырғақтылығы қамтамасыз етеді, жүйке жүйесін әлсіретуден сақтайды. Күн режимінің тәрбиелік маңызы да зор, белсенділікті, дербестігін арттырады.

Бала дамуы үшін санитарлық тазалық құрылымының да зор мәнге ие. Тәртіп пен тазалықты ұстану, бөлменің ауасын, жарығын, жылылығын реттеу, дұрыс киіну – дене тәрбиесіндегі ең басты нәрсе.

Бала ағзасын шыңдауда табиғат әсерлері де кеңінен қолданылады, олар: ауа, су және күн. Әр баланың жеке бас ерекшелігіне байланысты шыңдайтын процедураларын жүйелі қабылдау жүйке жүйесін нығайтады, бейімділігін арттырады, аурудың алдын алуға көмектеседі.

Дене жаттығулары барлық жастағыларға ортақ – нәрестелік жастағы балаларды шынықтыру кешеніне бәсең (аяқты бұғу, жазу, қолды кеудеге қысу, оны қапталдарға жазу), белсенді (отырып тұру, тұлғаны ию т.б.) және рефлекторлы (табан саусақтарын жазу, бүгу т.б.) жаттығулар жатады.

4 – тақырып.

Дене тәрбиесіндегі педагогикалық зерттеу

Жоспары:

1. 
   Бақылау әдісі
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Жеке өзіндік әдісте педагог оқу – тәрбие жұмысын зерттеушілердің ешбір араласынсыз өзінің жеке жоспары бойынша жүргізген жағдайды білдіреді.

Ақпарат хабарды жинақтау әдісі әртүрлі болуы мүмкін. Оның жәрдемімен оқыту және тәрбие жұмысын жүргізу барысында, оған дейінде және одан кейінде педагогикалық процестің нәтижелілігі жөнінде хабарлар алуға болады.

Жоғарыда келтірілген бірнеше әдістерді қолданудың белгілі бір жүйесі ретінде педагогикалық эксперементті және педагогикалық бақылауды атағанымыз жөн.

Зерттеу әдістерін таңдау ғылыми жұмыстың алдында қойылатын міндеттеріне байланысты. Дене тәрбиесінің кейбір мәселелерін шешу педагогикалық әдістермен бірге психологиялық және биологиялық талдауларды, сонымен бірге физологиялық әдістерді (мысалы, сабақта оқушының таным белсенділігін зерттеу кезінде, дене жаттығуларының тахникасын зерттегенде, дене қабілеттілігінің даму тәсілдерін жасау кезінде) комплексті пайдалануды талап етеді.

Зерттелген педагогикалық процесті сипаттайтын сандық және сапалық талдаудан өткізуге тиісті. Сапалық талдау дегеніміз алынған нәтиженің сөздік педагогикалық бағасын, ал сандық талдау бір немесе бірнеше педагогикалық процестердің тиімділігінің дәрежесін айқындау және олардың арасындағы кейбір байланысты анықтау үшін математикалық есептерді қамтиды.

2. 
   Практиканың басты мақсаты.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

1. 
   Дене тәрбиесіндегі негізгі топтарындағы жалпы дене дайындығы.
   
2. 
   Дене тәрбиесі жүйесінің негізгі топтарындағы кәсіби бағыттағы дене дайындығы.
   
3. 
   Спорттық дайындық.
   

Курс ойынша оқу жұмысы дәріс, семинар, практикалық сабақтар және студенттердің өзіндік жұмыстары түрлерінде жүргізіледі.

Дәріс барысында дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесінің нақты сұрақтары беріледі және материалдар қарастырылуы керек.

Ал семинар мен практикалық сабақтарда бағдарламаның негізгі сұрақтары тереңдете беріліп және студенттердің білім деңгейін тексереді.

Практиканың басты мақсаты – алған білімдерін іс жүзінде көрсету, яғни бағалауда кейбір жағдайларда дұрыс шешім таба білуге үйрету. Практиканың мазмұны құжаттағы талаптарға сәйкес болуы тиіс. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі бойынша оқу жоспарына курыстық және мемлекеттік емтихандарды енгізу студенттердің дайындығына ерекше жауапкершілікпен қаруды талап етеді. Емтихан сынақтарын дайындауда және студенттердің мемлекеттік емтиханға даярлауда дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі бойынша мелекеттік емтихандар бағдарламасын басшылыққа алу керек.

6 – тақырып.

Кәсіби бағыттағы дене тәрбиесі.

Жоспары:

1. 
   Дене жаттығулары.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Дене тәрбиесі жаттығулар негізгі амал болып табылады, өйткені ол білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру секілді дене тәрбиесінің міндеттерін орындайды. Табиғаттың сауықтыру күші мен гигиеналық факторлар дене тәрбиесінің қосымша амалдары. Бұлар дене тәрбиесі жаттығуларымен бірге әсер етеді.

Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалім педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар. Дене жаттығуларының негізгі жүйесін емдеу, дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен тиімді пайдалану.

«Дене жаттығуы» ұғымы адамның қимыл - әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты.

Қозғалыс – организімнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін керекті қозғалыстың маңызы зор.

Әр бір ерікті қозғалыстың үш белгісі бар:

1. 
   Ол әрқашанда сана – сезім қызметі болып табылады;
   
2. 
   Қозғалыс – адам өміріне ерікті серігі.
   

Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады. Жеке қозғалыстар қимылдың элементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады.

1. 
   Алғашқы дайындық сатысы.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

«Дене тәрбиесі» пәнінің үлгерімі апта бойындағы дене жаттығулары сабақтары мен оның сандары мен ЕҚД кешені мөлшерінен дайындығымен мамандыққа дайындығымен айқындалады. Әлсіз дене дайындығымен психикалық ауытқуы бар оқушылармен қосымша сабақтар жүргізіліп, ойнау барысын қадағалайды, бірініші, екінші, үшінші оқу жылындағы оқушылармен аптасына екі сағат дене жаттығуларын үйрететін оны пысықтайтын қосымша сабақтар өтеді. Дене тәрбиесінің барлық жұмыстары мұқият жоспарланады. Ал оның нәтижесі жүйелі тексеріледі. Жоспарлау құжатты оқу барысының жоспар кестесі мен сабақ конспектісі болып табылады. Ал есеп беру құжатты ретінде топтың журналы мен оқушылардың дайындығы туралы дене дайындығы картасы есептелінді. Мұндай картаның пішімі кешенді бағдарламаға сай құрылады. Ұлдар мен қыздарға сабақтар бөлек жүргізіледі. Сабақтарда спорт киімін кию міндетті, екінші бөлімнің кешенді бағдарламасы оқу күнінің тәртібіне дене тәрбиелік сауықтыру шараларын кіргізеді. Олар кіріспе, гимнастика, дене тәрбиелік үзіліс, үзілістегі дене жаттығулары.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Дене тәрбиесі жаттығулар негізгі амал болып табылады, өйткені ол білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру секілді дене тәрбиесінің міндеттерін орындайды. Табиғаттың сауықтыру күші мен гигиеналық факторлар дене тәрбиесінің қосымша амалдары. Бұлар дене тәрбиесі жаттығуларымен бірге әсер етеді.

Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалім педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар. Дене жаттығуларының негізгі жүйесін емдеу, дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен тиімді пайдалану.

«Дене жаттығуы» ұғымы адамның қимыл - әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты.

Қозғалыс – организімнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін керекті қозғалыстың маңызы зор.

Әр бір ерікті қозғалыстың үш белгісі бар:

2. 
   Ол әрқашанда сана – сезім қызметі болып табылады;
   
3. 
   Қозғалыс – адам өміріне ерікті серігі.
   

Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады. Жеке қозғалыстар қимылдың элементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады.

1. 
   Дене жаттығуының басты қызметі.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Жүйенің ең басты қызметі – адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көрсету үшін барлық осыған тікелей қатысты құралды.

Мемлекеттік дене тәрбиесінің идеологиялық бағыттағы қызметін ғана емес, сонымен қатар материалды жағынан қамсыздандыру деңгейін (спорт кешені құрлысы, оны арнайы жабдықтау, кадрларды жүйелі дайындау, төлемді анықтау), ғылыми қызмет етуді, әдістемелік әдебиеттермен жабдықтауды мақсат етеді.

Дене тәрбиесі жүйесі елдің әр түрлі қоғамдық топтардың еркшеліктеріне қарй сипатталады (балалар дене тәрбие жүйесі, мектеп оқушылары дене тәрбиесі т.б.)

Балалар дене тәрбиесі жүйесі - әр түрлі жастағы топтардың денсаулығына жан – жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым.
10 –тақырып.

Дене жаттығуларын анықтау шарттары.

Жоспары:

1. 
   Дене тәрбиесінің нәтижелілігі
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

1. 
   Педагогикалық қызметтің көптеген түрлерінің ішінде тек дене тәрбиесінде ғана жаттығушының денені жетілдіруге және сол қимылды игеру үшін орындауға бағытталған оқыту, үйрету процесін аңғаруға болады.
   
2. 
   Дене жаттығулары организімнің морфофункционалдық жағдайына әсер етумен шектелмейді, сонымен қатар орындаушының жеке басына да әсерін тигізеді. Ал бұл жағдай дене жаттығуларын адамның тұлғасына және психикалық қызметіндегі бірлік туралы ілімнен көрінетін қимыл есебінде қарау заңды.
   
3. 
   Дене жаттығулары қозғалыс жүйке есебінде адамның ой – сезімін, оның өзін қоршаған ортаға қатынасын білдіреді.
   
4. 
   Дене жаттығулары дене тәрбиесі саласындағы ғылыми және практикалық табыстарды, қоғамдық – тарихи тәжірибені берудің бірден бір әдісі.
   
5. 
   Дене жаттығулары адамның қозғалыс кезінде табиғи қимыл қажеттілігін толығынан қанағаттандыруы мүмкін.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Нақтылы «Дене жаттығуы» деген түсінікке осы оқулықтың 3 тарауында талдау берген. Алайда осы түсініктің басқа да жақтары болуы мүмкін. Солардың біріне тоқталғанды жөн көріп отырмыз.

«Дене жаттығулары» деген түсінік адам қозғалысы мен қозғалыс іс – қимылы туралы түсінікпен байланысты. Ал қозғалыс дегеніміз адам организімінің моторлы функция есебінде, дененің және оның бөлшектерінің өзгеруі деп ұққанымыз жөн.

Сонымен қатар дене жаттығулары бірнеше тән белгілермен айқындалады. Олар:

1. 
   Дене жаттығулары арқылы педагогикалық міндеттер, еңбек қимыл - өндірістік міндеттердің шешілуіменнен.
   
2. 
   Дене жаттығулары дене тәрбиесінің заңдылықтарымен байланысты, ал еңбек қимылы өндірістік заңдылықтармен байланысты орындалады.
   
3. 
   Тек қана дене жаттығуларының жүйесі адамның барлық қасиеттері мен дене мүшелерінің тиімді қатынаста дамуына мүмкіншілік жасайды.
   

2. 
   Ұлт ойындары
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Ұлт ойындары халық педагогикасының негізін қалаушы сала ретінде оқушыларға жан – жақты білім беруде, олардың өмір тәжірибелерін кеңейтуге аса қажетті тәрбие құралдарының бірі. Соңғы жылдары Республика мектептерінде бұл салада біраз игі істер атқарылуда. Сондай пәндердің бірі дене тәрбиесі сабағы. Бұған дейінгі осы мәселеледігі іс – тәжірибелерге сүйенетін болсақ, дене тәрбиесі сабағына ұлттық ойындарды енгізе отырып, өткізудің өзіндік орны, қасиеті және ерекшеліктері бар. Сонымен дене тәрбиесі сабағында ұлттық спорт ойындары қалай өткізіледі?

«Тымақ қағу» - бұл ойын сабақ кезіндегі қызықты да, тартымды ойынына айналуы тиіс. «Тымақ» - шиебөрі, түлкі терісінен жасалған, ескі бас киім. Болмаса кез – келген бас киімді пайдалануға болады.

Ойын ережесі – оқушыларды екі топқа бөліп қарама қарсы тұрғанымыз әр топтан ойыншылар кезекпен шығып қамшымен ағаш басындағы бөрікті ұрып тұсіру керек, қай топ мүшелері тымақты көп ұрып түсіре, сол топ жеңіске жетеді. Егер ойын төменгі сынып оқушылары арасында болатын болса, көзі байламай өткізуге болады.

Ескерту: ойынды күрделендіру үшін ойыншыларға тымақты ұрып түсірмейінше кейін қайтаруға болмайтынын айтып ойнатуға болмайды. Ойыншылар бір бінін ұрып жібермеу үшін төреші ортада бақылап, бағытбағдар беріп тұрады. Төрешінің оң қолында ысқырық болады.

1. 
   Педагогикалық өлшем.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Өлшемдердің тиімділігі – қозғалыс қимылдарының сипатына, оқыту сатысына және оқушылардың дене дайындығы деңгейіне сәйкес келуіне де байланысты.

Бірінші өлшем – дене жаттығуларының нәтижелілігі (оның ішінде, спорттық нәтиже де бар) бәрінен же жиі қолданылады.

Екінші өлшем – ол стандартты техникалар параметрлері. Оның мақсаты – бақылайтын қимыл параметрлерін салыстырудан тұрады.

Үшінші өлшем – мүмкін болатын және нақты нәтиже арасындағы айырмашылық.

Дене жаттығуларын сұрыптау дегеніміз - бұл ең негізгі белгілеріне қарап оларды өзара байланысты топтарына қарай бөлу деп білеміз. Сұрыптау нәтижесінде мұғалім дене жаттығуларының өзіне тән сипатты қасиетін анықтайды және едәуір дәрежеде педагогикалық міндеттерді шешуге жауап бере алатын дене жаттығуларын іздестіруді жеңілдете алады.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Дене жаттығуларын сұрыптау дегеніміз - бұл ең негізгі белгілеріне қарап оларды өзара байланысты топтарына қарай бөлу деп білеміз. Сұрыптау нәтижесінде мұғалім дене жаттығуларының өзіне тән сипатты қасиетін анықтайды және едәуір дәрежеде педагогикалық міндеттерді шешуге жауап бере алатын дене жаттығуларын іздестіруді жеңілдете алады.

Қағидаларды жүзеге асыру шағында үйренуші балалардың мына сұрақтарға жауап беретіндей дәрежеге жеткізу міндет: дене жаттығуларымен айналысу неге қажет? Дене жаттығуларының қайсысын орындау қажет? Мұндай сұрақтарға жауапты оқушылар оқу процесінде ұйымдасқан жағдайда ғана ала алады.

Оқушының белсенділік сипаты оның оқу процесіне саналы түрдегі қатынасының басты көрсеткіштерінің өлшемі болып табылады. Саналылық арқылы белсенділікке – міне осы екі қағиданың өзара байланысы осында. Белсенділіксіз, санлылық жәй ғана жасалынған іс болып – қажетті емес қимылға әкелуі мүмкін. Тек қана саналы белсенділік арқылы ғана алға қойылған міндеттерді шешуге болады.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Қағидаларды жүзеге асыру шағында үйренуші балалардың мына сұрақтарға жауап беретіндей дәрежеге жеткізу міндет: дене жаттығуларымен айналысу неге қажет? Дене жаттығуларының қайсысын орындау қажет? Мұндай сұрақтарға жауапты оқушылар оқу процесінде ұйымдасқан жағдайда ғана ала алады.

Оқушының белсенділік сипаты оның оқу процесіне саналы түрдегі қатынасының басты көрсеткіштерінің өлшемі болып табылады. Саналылық арқылы белсенділікке – міне осы екі қағиданың өзара байланысы осында. Белсенділіксіз, санлылық жәй ғана жасалынған іс болып – қажетті емес қимылға әкелуі мүмкін. Тек қана саналы белсенділік арқылы ғана алға қойылған міндеттерді шешуге болады.

17 – тақырып.

Төзімділік және оны дамыту әдістемесі.

Жоспары:

1. Аэробты төзімділік.

2. Интервалды әдісі.

Пайдаланған әдебиеттер.

А) негізгі

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Аэробты төзімділікті – дамытудың амалдары мен әдістері. Аэробты төзімділіктің физологиялық негізі, ол оттегінің жұмыс күшіне сәйкес пайдалану немесе «дем жетімсіздігінің пайда болмауы» Аэробты төзімділікті дамытқан үш негізгі міндетті орындаймыз:

1. 
   Тыныс алу деңгейін жоғары дамыту.
   
2. 
   Сол деңгейін ұзақ уақыт ұстау қабілеттігін дамыту.
   
3. 
   Тыныс алу процестерін тез өрістетуді жоғары шамаға көрсету.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Алакаттық төзімділікті арттыру үшін ұзақтығы 5-тен 10 секундқа дейін (мысалы, 30 – 70 метр жүгіру т.б.) қатты қарқында орындалатын жаттығулар қолданылады. Тынығу аралығы 2 – 3 минут. Креантин фосфаттың қоры бұлшық еттерде қажет. Бір сабақта 4 -5 серия орындалады. Қарқыны жұмыс шегіне 85 – 95 процентке жетпей ұзақтығы 20 секунттан екі минутқа дейін. Мысалы, 200 – 600 метр жүгіру. Жаттығуды орындау кезінде лактатты төзімділік дамиды. Қайталау арасындағы тынығу 20 – 40 секунт. Тез арада болдыруын өрістейтіндіктен сериядағы қайталау саны 3 – 5 реттен аспайды. Орындайтын серия саны жаттығушының функционалды дайындығына байланысты 4 -10 – ға дейін ауытқйды. Серия арасындағы тынығу 15 – 20 минут.

Төзімділік және оны дамыту әдістемесі.

Адамның жұмысты ұзақ қарқынын азайтпай орындай алу қабілетін төзімділік дейміз. Адамның берілген қарқынды әрекетке және болдыруға қарсылық ете алу уақытын төзімділік өлшемі деп атаймыз. Төзімділікті анықтаудың түзу және жанама деген екі әдісі бар. Түзу әдісіне саналатын спортшыға бір тапсырма беріледі де (мысалы велоэргометр де жұмыс істеу,стадионды айналып жүру т.с.с) Сол жұмыстың орындалған уақты анықталады. Жанама жолмен төзімділікті анықтауда ұзақ қашықөтыққа (500, 1000, 3000 метр) жүгіру уақыты немесе белгілі уақытта бір жұмысты орындау. Төзімділіктің екі түрі бар: жалпы және арнайы. Жалпы төзімділіктің сипаты – спортшының ұзақ уақытқа жәй қарқынды, бұлшық ет топтарының көпшілігінің қатыстыра жұмыс істей алу қабілеттілігі (жүгіру, шаңғы тебу, ескек есу т.с.с.). жалпы төзімділіктің физологиялық негізі адамның ұзақ аэропты (тыныс алу деңгейін жоғары дамыту және сол деңгейді ұзақ уақыт ұстап тұра алу қабілеттілігі) мүмкіншілігі.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Алакаттық төзімділікті арттыру үшін ұзақтығы 5-тен 10 секундқа дейін (мысалы, 30 – 70 метр жүгіру т.б.) қатты қарқында орындалатын жаттығулар қолданылады. Тынығу аралығы 2 – 3 минут. Креантин фосфаттың қоры бұлшық еттерде қажет. Бір сабақта 4 -5 серия орындалады. Қарқыны жұмыс шегіне 85 – 95 процентке жетпей ұзақтығы 20 секунттан екі минутқа дейін. Мысалы, 200 – 600 метр жүгіру. Жаттығуды орындау кезінде лактатты төзімділік дамиды. Қайталау арасындағы тынығу 20 – 40 секунт. Тез арада болдыруын өрістейтіндіктен сериядағы қайталау саны 3 – 5 реттен аспайды. Орындайтын серия саны жаттығушының функционалды дайындығына байланысты 4 -10 – ға дейін ауытқйды. Серия арасындағы тынығу 15 – 20 минут.

Адамның жұмысты ұзақ қарқынын азайтпай орындай алу қабілетін төзімділік дейміз. Адамның берілген қарқынды әрекетке және болдыруға қарсылық ете алу уақытын төзімділік өлшемі деп атаймыз. Төзімділікті анықтаудың түзу және жанама деген екі әдісі бар. Түзу әдісіне саналатын спортшыға бір тапсырма беріледі де (мысалы велоэргометр де жұмыс істеу,стадионды айналып жүру т.с.с) Сол жұмыстың орындалған уақты анықталады. Жанама жолмен төзімділікті анықтауда ұзақ қашықөтыққа (500, 1000, 3000 метр) жүгіру уақыты немесе белгілі уақытта бір жұмысты орындау. Төзімділіктің екі түрі бар: жалпы және арнайы. Жалпы төзімділіктің сипаты – спортшының ұзақ уақытқа жәй қарқынды, бұлшық ет топтарының көпшілігінің қатыстыра жұмыс істей алу қабілеттілігі (жүгіру, шаңғы тебу, ескек есу т.с.с.). жалпы төзімділіктің физологиялық негізі адамның ұзақ аэропты (тыныс алу деңгейін жоғары дамыту және сол деңгейді ұзақ уақыт ұстап тұра алу қабілеттілігі) мүмкіншілігі.


21 – тақырып.

Дене тәрбиесінің мәні.

Жоспары:

1. 
   Мектеп жасына дейінгілердің дене тәрбиесі.
   
2. 
   Қимылды дамыту ерекшеліктері.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Баланың алғашқы жылдары жан – жақты тәрбиелеудің негізгісі дене тәрбиесі болып табылады. Дұрыс дамып келе жатқан бала ылғи да қозғалысқа қабілетті болады. Үш жасқа дейін баланың тәуліктік қажеттігі 6,5 локомация, ал жеті жастағылардікі 16 – 18 локомация. Қозғалыс ықпалымен жүрек – буын, тыныс алу және жүйке жүйесі қызметі жақсарады, тірек қимыл жүйесі жетіліп, зат алмасу реттеледі. Олар бала қимыл арқылы әлемді таниды, оның психикасы, ерік, дербестігі, үлгерімі, ұжымшылдығы дамиды.

Әсіресе қол саусақтарының қимылы зор мәнге ие болады. Мидың үлкен жарты шеңбер бөлімінің белсенділігін арттырып, тіл қозғаушы орталықтың дамуын реттейді. Сондықтан бала неғұрлым түрлі – қимыл қозғалыстарды меңгерсе, солғұрлым сезім, қабылдау және де басқа психикалық процестердің дамуын кеңейтуге мүмкіндік туғызады.

Мектепке дейінгі мекемелерде 2 айдан 7 мжасқа дейінгі балалар қатысады. Анатомо – физологиялық ерекшеліктеріне, өмір шарттарына, тәрбиесі мен оқу – бөліміне қарай топтарға бөлінеді. Олар яслилік және мектепке дейінгі топтар болып бөлінеді. Ясли: нәрестелік жастағы бірінші топ (2 айдан 1 жасқа дейін) және нәрестелік екінші топ (1 жастан 2 жасқа дейін) . Мектепке дейінгі: бірінші сәбилік топ (3 жастан 4 жасқа дейінгі), орташа (4 жастан 5 жасқа дейін), жоғарғы топ (5 жастан 6 жасқа дейін) және мектепке дайындық топ (6 жастан 7 жасқа дейін).

Қимылды дамыту ерекшеліктері.

Бала үшін өмірінің алғашқы үш айы бір қалыпты өтеді. Ол ересектерге дыбыстау арқылы ғана жауап береді. Бала күлгенде «өміршеңдік кешені» деп аталатын қимылды қолдап көтермелеу керек. Бұл баланың барлық бұлшық еттерінің дамуына, ағзаны нығайтуға, жалпы өмір сүруге талпынысын арттырады. Қозғалысты меңгеру құбылысы өте тез өседі. Бала екі айлығында жылжйды, жеті – сегіз айлығында отырып – тұра алады, ал он – онбір айлығында өз бетінше қимылдау белсенділігін арттыру керек және осы қимылдарды жүйеге түсірген жөн. Мысалы, оны алғашқыда отыруға, тұруға, жүруге үйрету қажет.

Өмірінің екінші кезеңінде баланы жүруге үйретуге баулу керек. Бала алғашқыда сенімсіз қимылдайды. Алайда, екінші жылдың соңына қарай ол бұл қимылдарды толық игеріп, 1 – 1,3 метр саты, текпешектерге шығып, түсе алады. Рахаттанып доппен ойнайды, әр түрлі бөгеттерден асып өтеді, сыртқы әр түрлі заттардың ықпалымен қолдың майда шеміршектері дамиды. Ол сөйлеуді, ойлауды, ойнау қызметтерін жетілдіруге септігін тигізеді.

Бала өмірінің үшінші – төртінші жылдарында қимыл тәжірибесі кеңейеді. Үш жасқа қарай допты қағу, лақтыру, бдір орында секіру және жүгіру, сияқты гимнастикалық сатыдан өтуге талпынады. Төрт жаста тепе – теңдікті сақтай отырып, шанамен сырғанайды.

Бес жасында оның реттегіш үлкен бұлшық еттері қимылды нақты орындайды.

Алтыншы – жетінші жылдарында қимыл дамытуда мәнділік, дәлдік пайда болады. Балалар қимылды дұрыс орындамаса, талдау нәтижесінде өз қатесін түсінеді. Сөйтіп биіктік пен ұзақтыққа секіруді, арқанға өрмелеуді, т.б. меңгереді.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Дене жаттығуларын үйретуде саналылық қағидасының таратылуына айтарлықтай үлес қосқан атақты орыс ғалымы П.Ф.Лесгафт болды. Ол «мектеп жүйесінде оқып жүрген баланың күшін ғана дамытып қоймау керек, ең бастысы өзін - өзі басқару дағдысын сонымен қатар өз қызметінде, өмірінде тиімді пайдалану дағдысын қалыптастыру керек» деп есептеген. Сондықтан да баланы ең әуелі саналы түрде адам организіміндегі әртүрлі қозғалыстарға үйрету қажет. Оқыту әдісі балалардың ақылының дұрыс даму кезеңінде қолданылатын әдіске сәйкес келуі керке.

Қағидаларды жүзеге асыру шағында үйренуші балалардың мына сұрақтарға жауап беретіндей дәрежеге жеткізу міндет: дене жаттығуларымен айналысу неге қажет? Дене жаттығуларының қайсысын орындау қажет? Мұндай сұрақтарға жауапты оқушылар оқу процесінде ұйымдасқан жағдайда ғана ала алады.

Оқушының белсенділік сипаты оның оқу процесіне саналы түрдегі қатынасының басты көрсеткіштерінің өлшемі болып табылады. Саналылық арқылы белсенділікке – міне осы екі қағиданың өзара байланысы осында. Белсенділіксіз, санлылық жәй ғана жасалынған іс болып – қажетті емес қимылға әкелуі мүмкін. Тек қана саналы белсенділік арқылы ғана алға қойылған міндеттерді шешуге болады.

2. 
   Дене тәрбиесі қағидалары.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Сауықтыру мақсатындағы қағида мұғалімнің дене тәрбиесі жұмысын емдеу және дамыту жақтарымен толықтырылып отыруға жүктейді. Бұл қағиданы орындауға басты талаптар:

1.Дене тәрбиесінің негізі мен әдісі сауықтыру жағдайында тек заңды негізге сүйену керек.

2. Дене жүктемелері оқушылардың мүмкіншіліктеріне байланысты берілу керек.

3. Дәрігерлік - педагогикалық бақылау мұғалімнің кез-келген оқу-тәрбие жұмысында болуы міндетті.

4. Санитарлық –гигеналық қалыпты ,күнді,ауа мен суды,пайдалану-барлығы әрбір дене жаттығулары кезінде қолданылуы қажет.

Қағиданың ғылымилығы.

Ғылыми қағида педагогикалық жүйені қазіргі кездегі ғылыми дәрежеге сәйкес байланыстырады. Барлық дене тәрбиесінде қолданылатын әдістер, оқыту әдістер және сабақты ұйымдастыру ғылыми жағдайға сай болуы қажет.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

бірі - жалпы, екінші түрі - арнайы деп аталады. Бірақ бұл түрдің екеуі де бір-біріне өте тығыз байланысты.

Дене шынықгырудың жалпы дайындығын арттыру үшін көптеген жаттығулар жасау қажет.

Мысалы, алыс қашықгыққа /кросс/ жүгіретін болсақ, онда төзімділікті арттырамыз, егер қысқа қашықтыққа бірнеше рет қайталап жүгіретін болсақ, онда жылдамдықты арттырамыз, ал гимнастика жаттығулары - икемділік пен иілгіштікті арттырады. Арнайы денее шынықгыру дайындығының негізгі мақсаты – футболшыларға тән функционалдық мүмкіншілік пен қатар дене шынықтырудың түрлерін тәрбиелеу және арттыру болып табылады.

Бірақ ескеретін бір жағдай, футболшылардың ойын барысындағы қозғалыс әрекеттері тек жүгіру мен секіруден, жүру мен тоқгаудан ғана тұрмайды, ол ойын барысында жекпе-жек допқа таласу, үлкен жылдамдықпен ұзақ уақыт жүгіру, допты тартып алу, оны кдрсылас ойыншыға бермей алып жүру, яғни ойынды дұрыс жүргізу өдістерін орындаудан тұрады. Футболшылардың шеберлігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол ойын әдістерін тез орындай біледі. Аланда тез қозғалыспен орындалған тәсіл, әр түрлі әдістер көрермен қауымның көзін қызықгырып, ықыласын артырады. Ендеше дене шынықтыру дайындығы футболшылардың ойында орындайтын қимыл әрекеттеріне


26 – тақырып.

Ойын тәсілі.

Жоспар.

1. 
   Ойын әдісінің стильі
   
2. 
   Жаттығудың мақсаты
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Тәсілдердің түрлерін ойын жүргізу құралы деп білу керек, себебі футболшы ойын төсілдерінің түрлерін неғұрлым көп біліп оны әртүрлі жағдайда қолдана білсе, қарсылас команданы жеі көп үлес қоса алады және ойын төсілдерін шебер қолдана білген ойыншылар футболшының жан-жақты дайындығын арттыруға көмектеседі.

Ойын жүйесі - негізгі стиль, бүкіл команданың қимылының өзгешелігі ойыншьшарды аланда әрқайсысының дайындығына, ойынды түсінуіне байланысты орналастыру және орындалатын функцияларын белгілеу. Ойынның мақсатына жету үшін негізгі ойын фазалары қарапайым, тез қозғалмалы болса, онда ойындшыларға өзіндік шеберлігін, творчествосын көрсетуге мүкіншілік туады.

Ойын жүйесі - футболшьшардың ез алдына қойылған талап-тарды ойын алаңында белгіленген жерде ойнап бүкіл командаға қойылған мақсатқа үлес қосу /9 кесте/.
27 – тақырып.

Жарыс тәсілі.

Жоспар.

1. Артқа қарай жүгіру тәсілі.

2. Бір жақ бүйірімен тәсілдері.
Пайдаланған әдебиеттер.

А) негізгі

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Жүгіру - қозғалу төсілінің негізгі өдісі. Жүгіру арқылы ойыншы алаң үстінде әртүрлі қимылдар жасайды. Бұған допсыз және допты алып жүріп жүгіру де жатады.

Футбол ойынында жүгірудің мынадай төсілдері қолданылады: жәй жүгіру, артымен алға қарай жүгіру, аяқгы қиыстырып және бір-біріне қосып жүгіру.

Жәй жүгіруді - ойьшшылар тік бағытпен қозғалған кезінде және қарсылас ойыншыдан босанып ойынды әрі қарай жүргізу үшін пайдаланады. Жәй жүгіріс деп аталған себебі қозғалу жүйесі- жұмыс фазасы ұшу және тірелуден тұрады, демек оның негізгі құрылымдық түрі жеңіл атлетиканың жүгіру түрінен өзгеше.

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Аэробты төзімділікті – дамытудың амалдары мен әдістері. Аэробты төзімділіктің физологиялық негізі, ол оттегінің жұмыс күшіне сәйкес пайдалану немесе «дем жетімсіздігінің пайда болмауы» Аэробты төзімділікті дамытқан үш негізгі міндетті орындаймыз:

3. 
   Тыныс алу деңгейін жоғары дамыту.
   
4. 
   Сол деңгейін ұзақ уақыт ұстау қабілеттігін дамыту.
   
5. 
   Тыныс алу процестерін тез өрістетуді жоғары шамаға көрсету.
   

1. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Ж. Тілеуов 2003ж

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі Хухлева. Д. В.

3. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Т. Ш. Қуаныш.

4. Жалпы білім беретін мектептердегі 1 – 11 сыныптар дене тәрбиесінің кешендік бағдарламасы.

5.Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Есмағамбетов З.

6.Жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесінің бағдарламасы. Алматы. 1993.

Алакаттық төзімділікті арттыру үшін ұзақтығы 5-тен 10 секундқа дейін (мысалы, 30 – 70 метр жүгіру т.б.) қатты қарқында орындалатын жаттығулар қолданылады. Тынығу аралығы 2 – 3 минут. Креантин фосфаттың қоры бұлшық еттерде қажет. Бір сабақта 4 -5 серия орындалады. Қарқыны жұмыс шегіне 85 – 95 процентке жетпей ұзақтығы 20 секунттан екі минутқа дейін. Мысалы, 200 – 600 метр жүгіру. Жаттығуды орындау кезінде лактатты төзімділік дамиды. Қайталау арасындағы тынығу 20 – 40 секунт. Тез арада болдыруын өрістейтіндіктен сериядағы қайталау саны 3 – 5 реттен аспайды. Орындайтын серия саны жаттығушының функционалды дайындығына байланысты 4 -10 – ға дейін ауытқйды. Серия арасындағы тынығу 15 – 20 минут.

Төзімділік және оны дамыту әдістемесі.

Адамның жұмысты ұзақ қарқынын азайтпай орындай алу қабілетін төзімділік дейміз. Адамның берілген қарқынды әрекетке және болдыруға қарсылық ете алу уақытын төзімділік өлшемі деп атаймыз. Төзімділікті анықтаудың түзу және жанама деген екі әдісі бар. Түзу әдісіне саналатын спортшыға бір тапсырма беріледі де (мысалы велоэргометр де жұмыс істеу,стадионды айналып жүру т.с.с) Сол жұмыстың орындалған уақты анықталады. Жанама жолмен төзімділікті анықтауда ұзақ қашықөтыққа (500, 1000, 3000 метр) жүгіру уақыты немесе белгілі уақытта бір жұмысты орындау. Төзімділіктің екі түрі бар: жалпы және арнайы. Жалпы төзімділіктің сипаты – спортшының ұзақ уақытқа жәй қарқынды, бұлшық ет топтарының көпшілігінің қатыстыра жұмыс істей алу қабілеттілігі (жүгіру, шаңғы тебу, ескек есу т.с.с.). жалпы төзімділіктің физологиялық негізі адамның ұзақ аэропты (тыныс алу деңгейін жоғары дамыту және сол деңгейді ұзақ уақыт ұстап тұра алу қабілеттілігі) мүмкіншілігі.