Бекітемін:
Сабақтың тақырыбы: «Ата-әжеме хат» Ы.Алтынсарин
Сабақтың мақсаты:Ы.Алтынсаринның өмірі мен шығармашылығына тоқталып
кету. Хат жазу үлгісін меңгерту. Мәтінді дұрыс түсініп оқуға, жүйелі сөйлеуге үйрету. Ойлау, сөздік қорларын, тіл байлығын дамыту. Үлкенді сыйлауға, достыққа, әдепті
болуға, батылдықпен батырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі:сұрақ-жауап, ой қозғау
Сабақтың көрнекілігі: конверт, интерактивті тақта, суреттер, бейнебаян.
Сабақтың барысы: І-Ұйымдастыру кезеңі
1-слайд Үлкенге де сіз,
Кішіге де сіз,
Баршаңызды құрметтеп
Бас иеміз біз.
ІІ-Үй тапсырмасын сұрау: «Апаңның тілін алса егер…»
Өлеңді мәнерлеп оқытып шығамыз. Әр топтан бір-бір оқушы оқып шығады.
Дәптерлеріне жазып келген мақал-мәтелдерін сұраймыз.
Кесте бойынша жұмыс жүргіземіз.
2-слайд
3-слайдТест
4-слайд
Құт берекең-атаң қымбат,
Аймалайтын анаң қымбат.
Мейірімді апаң қымбат
Асқар тауың-әкең қымбат.
Балалар, айналамыздағы туысқандарымыздың бәрі де бізге қымбат жандар. Солардың айтқан ақылдарын тыңдап, оны орындауға міндеттіміз. Үлкендерді тыңдасақ қандай болатынымызды білдік. Біздің айналамызда апамыздан басқа ақыл айтатын тағы кімдер бар? Айтыңдаршы.
Ата, әже, әке, аға, әпке, т.б. осылардың барлығы өзімізбен бірге тұра ма? Олармен қалай хабарласып тұрасыңдар.
Ия, дұрыс айтасыңдар қазір байланыс түрлері өте көп.
5-слайд
6-слайд
Ой қозғау
Аяғы жоқ жүреді,
Тілі жоқ сөйлейді. (Хат)
Ал балалар олай болса бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы.
ІІІ-Жаңа сабақ
«Ата-әжеме хат» Ы.Алтынсарин
Бүгінгі біз осы әңгімені оқи отырып, хат жазу үлгісіне назар аударайық.
Оқулықпен жұмыс.
Мәтінді оқып береміз.
1-сұрақХатты жазып отырған кім?
2-сұрақОл хат кімдерге арналған?
7-слайд
Балалар міне, бізге ата-апаларымыздан хат келіп отыр. Осы хатты оқып көрейік.
Қымбатты да, сүйкімді, кішкентай құлыншақтарым!
1-топ«Білім»
2-топ«Ақыл»
3-топ«Қайсар»
Оқулықты тізбектеп оқыту.
8-слайд
Дәптермен жұмыс
9-слайд
Ал, балалар енді осы үлгіге сүйене отырып, әр топ өз қалаған адамдарына хат жазып шығамыз. Әр топ жазған хаттарын оқып береді.
10-слайд
Сергіту жаттығуы
«Жүрек жылуы» шеңбері
Атасын жақсы көретіндер-көк түсті алады
Әжесін жақсы көретіндер-қызыл түсті алады
Анасын жақсы көретіндер-жасыл түсті алады
Барлығын жақсы көретін болса- ақ түсті алады.
Хормен орындау:
Біз бәрін жақсы көреміз,
Отбасымыз аман,
Еліміз тыныш болсын.
Сабақты қорыту:Мәтіннен Назардың хатын төрт бөлікке бөліп, әр бөліктің шегін ажыратып оқыңдар.
1-топХаттың басталуымен аяқталуы.
2-топНазардың оқуы
3-топНазарға айтқан атасының ақылы.
Үйге тапсырма: Мәтінді түсініп оқу, хат жазып келу.
Бағалау:
Бекітемін:
Қол саусақтарының ұсақ моторикасын дамыту
«Бала кемістігінің даму деңгейі
неғұрлым төмен болса,соғұрлым
мұғалімнің білім деңгейі жоғары
болуы керек.»
П.Шуман
Қазіргі кезде мектептерде кемтар балаладың қалыптасуына, айығуына, мүмкіндіктеріне қарай білім беру, медициналық педагогикалық қажетті жағдайлар туғызу ҚР 2002ж 11-шілдеде қабылданған №343 «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік медициналық, психологиялық, педагогикалық қолдау арқылы түзету» Заңы бойынша жүзеге асып келеді. Үйден оқытатын педагогтың іскерлігі баланың білімге деген қызығушылығын ояту мен тиянақты білім алуына бағытталады. Педагог мүмкіндігі шектеулі үйден оқитын балалармен жұмыс істеу барысында, алдымен олардың өзіндік ауруларының ерекшеліктері мен психикалық процестің (қабылдау, ойлау, есте сақтау және сөйлеуін) мүмкіншіліктерін анықтау қажет. Диагностикалық тексеруден кейін баланы оқыту арнайы типтік бағдарламаға сүйене отырып, жеке бағдарлама жасалады.
Үйде оқу себептері – омыртқаның кеуде қуысының «S» тәрізді сколиозы, тірек қимыл қозғалысының бұзылуы ДЦП, көңіл – күй эмоциясының тәртіптің бұзылуы, эписиндромы т.б. диагноздар. Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып,көрші орналасқан сөйлеуге жауап беретін орталықты да дамыта аламыз.
Үйден оқытатын педагогтың мақсаты-ата-аналарға ұсақ моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруды және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға қойған мақсатына жетуін, тапсырманы орындауда қиындық кездессе мойымауына үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да ұмытпау керек. Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемділігі бас миының құрылымының даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады. Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды. Баланың шаршауын алдыг алу және қызығушылығын әрі қарай бекіту мақсатында міндетті түрде жеке тіл табысуды қолдаңыз.Ұсақ моториканы дамыту жаттығуларын жинақтасақ: қолға арналған гимнастика, саусақ гимнастикасы, саусақ ойындары мен жаттығулары, саусақ ойые тренингі, массаждар. Саусақ гимнастикасын күн сайын 3-5 минуттан бірге орындауда құиналса онда ол жаттығуды жеке сабаққа қалдырып, пысықтауға болады. Жүйелі жүргізілген жаттығу нәтижесінде баланың саусақ қимылдары иілгіш келеді.Ойын қимылдары әрдайым қызықты да тартымды болуы шарт, баланыи мезі қылмауы керек. Бір өткізгенде 2-3 жаттығу түрін ғана қолданады. Саусақ жаттығулары жазу, математика сабақтарында орындатамыз. Алғашында үстелге немесе басқа затқа сүйеніп саусақ гимнастикасын жасау ұсынылады.
Саусақ жаттығулары қарапайымна күрделіге қарай ойысады. Ол екіге бөлінеді:
Отырып ойнайтын саусақ ойындары. (саусақ ұштарымен қимылдатамыз);
Қолдың нәзік бұлшық еттерімен бірге дененің барлық мүшелері қатысып орындалады.
Пассивті жаттығу- ұсақ моториканы дамытудың алғашқы сатысы. Жаттығулардың мақсатты пайдаланылуы мынадай әдістерді ұсынады: сипау, жаймен уқалау және діріл. Массажды әрекеттер саусақ ұшынан басталып төменгі буынға жалғасады. Бұл жерде массажды әрекеттер баланың жеке бас диагнозына байланысты жүргізіледі. Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшу ұсынылады. Оның деңгейі баланың ұсақ моторикасның даму деңгейіне қарай таңдалады. Қол саусақтарына арналған пассивті жаттығулар жасау кезінде балаға қолайсыз жағдай туғызбауын және тітіркендірмеуін қадағалаған жөн. Массаж жасау кезінде жай лирикалық әуен қоюға да болады. Саусақ қозғалыстары әртүрлі қысқа ырғақты тақпақтармен айтылады.
Барлық жаттығулар 3 топқа бөлінеді:
1-топ Қолдың білектеріне арналған жаттығулар:
еліктеу қабілетін дамытады;
бұлшық еттерді жиыруға бірнеше уақытқа дейін сақтау білігін дамытады.
бір қозғалыстан екінші қозғалысқа ауысуға үйретеді.
2-топ Саусақтарға арналған шартты статикалық жаттығулар:
Бұрын алынған дағдыларды жоғары деңгейде жүзеге асырады және неғұрлым нақты қозғалысты талап етеді.
3-топ Саусақтарға арналған динамикалық жаттығулар;
қозғалыстың нақты координациясын дамытады;
қол саусақтарын бүгуге және жазуға үйретеді;
бас бармақты басқа саусақтарға қарама-қарсы қоюға үйретеді.
Саусақ жаттығуларын орындауда:
Алдымен барлық жаттығулар баяу орындалады. Баланың жаттығуды дұрыс қайталауын және білектердің саусақтардың қалпын дұрыс сақтауын және бір қозғалыстан екіншісіне дұрыс ауысуын қадағалау керек. Балаға бірге жасап көмектесу керек.
Жаттығула ралдымен бір қолмен орындалады (егер де жаттығу екі қолдың бірге қатысуымен қарастармаса), содан кейін екінші қолмен, сосын екі қолмен бір уақытта.
Кейбір жаттығулар бірнеше түрде берілген. Бірінші ең жеңілі орындалады.
Әр жапттығуға көру бейнесін қалыптастыру үшін өзінің суреттері сәйкес келеді. Алдымен балаға түрлі-түсті суретті көрсетесіз және жаттығудың қалай орындалуын түсіндіріп, одан кейін бірге жасап үйретесіз. Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар міндеті зор. Соның ішінде екі қолға бес-бестен біткен он саусақты күнделікті қажетті жұмыстарды атқаруға пайдаланытынымыз белгілі.Сонымен қатар ертеден келе жатқан «Қуырмаш» ойынынан с аусақ атауларын бала тәрбиелеуге,оның тілін жетілдіруге, ойын ұштауға әдемі пайдаланғанын білеміз.
Қуыр, қуыр, қуырмаш,
Тауықтарғы тары шаш.
Балапанға бидай шаш,
Балаларға тәтті шаш.- дей келе, жұмылған әр саусақты жеке-жеке ашарда:
Сен түйеңе бар,
Сен жылқыға бар.
Сен сиырға бар,
Сен қойыңа бар.
Сен үйде отырып
Шешеңе көмектес,- деп әр саусаққа тапсырма беріледі.Одан соң әр саусақтың басынан ұстап тұрып, “қарның ашса: мына жерде нан бар, мына жерде май бар” деп әртүрлі астың атын атай келіп, қолтыққа жеткенде “қуырмаш”, “қуырмаш” деп қытықтайды. Көтеріңкі көңіл-күй сыйлайтын бұл ойын балаға саусақтардың атын, адамға нәр берер түрлі астың атауын да үйретеді. Сондай-ақ төрт түлік малды таныстырып, оны бағып еңбектенгенде ғана тамақтануға болатынын ескерт іп, еңбекпен тапқан тамақ тәтті болытынын уағыздайды. Халық өзінің өмір тәжірибесінде тіршілікте қалай қалай қолдануына қарай саусақтарға ат қойған. 1- саусақ “Басбармақ”,2- саусақ “Балаң үйрек”, 3-саусақ “Ортан терек” 4-саусақ “Шылдыр шүмек” 5-саусақ “Кішкентай бөбек”
Зиятында ауытқуы болған қандай да бір саусақ ойынын жетік меңгерсе, бала бір қолмен ойналатын саусақ ойындарын жақсы қабылдайды. Қабылдау мүмкіндігіне байланысты балалар екі қолмен ойналатын саусақ ойындарын игере алады. Мысалы, бір қол үйшік те, екінші қол үйге жүгіріп келе жатқан мысық болуы мүмкін. Ақыл-ой деңгейіне байланысты балалар белгілі бір көріністі саусақ арқылы сахналай алады. Саусақ жаттығуларын сергіту жаттығуларына, ертеңгілік жаттығулар, барлық ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері үстінде үнемі жүйелі пайдаланудың нәтижесінде балалардың тілі, қимыл, қозғалысы мен икемділігі айтарлықтай дамиды.
Зейінді дамыту және тәрбиелеу жаттығулары
1. Зейінді аудару қабілетін дамыту жаттығулары
Балаға әртүрлі сөздерді атаңыз: үстел, кереует, кесе, қарындаш, дәптер, кітап, тоғай, шанышқы және т.б. Ол келісім бойынша белгілі бір сөздерге қимылмен жауап беруі керек. Бала мұқият тыңдайды да, мысалы, жануарды білдіретін сөздерді естігенде, алақанын соғады. Егер бала шатасып кетсе тапсырманы қайталаңыз.
Осындай және осыған ұқсас жаттығулар зейінділікті, зейіннің бөлінгіштік және аударылу жылдамдығын дамытады, ал сонымен бірге баланың ой-өрісін кеңейтіп, танымдылық белсенділігін арттырады.
Мұндай ойындарды жарыс түрінде балалар тобымен жүргізген қызықты.
2. Зейіннің тұрақтылығы мен жинақтылығын дамыту жаттығулары
Оқи білетін балаларға ұсынылады.
Қағазда (1-сурет) кездейсоқ ретпен әріптер басылған (5 жол). Әр жолда шамамен 30 әріп бар. Бала әр жолды мұқият қарап, әріптер арасынан сөздерді құрауға тырысады. Ол осы сөздерді іздеп табуы (үш, төрт, бес әріпті) және астын сызуы керек.
Табыстылық көрсеткіші – табылған дұрыс сөздер саны және тапсырманы орындау жылдамдығы.
Зейінді одан әрі жаттықтыру үшін өзіңіз осыған ұқсас ынталандыру материалын дайындаңыз.
Әріптер мен сөздерді машинкада немесе компьютерде теруге немесе қолдан жазуға болады. Күлкілі сөздер ойлап табыңыздар, балаларға бұл әрқашанда ұнайды.
1 сурет
Қабылдауды дамыту және қалыптастыру жаттығулары
1. «Дыбыстарды анықта» жаттығуы
Фонематикалық айыруға қабілетін дамытуға арналған. Бұл қабілеттер оқуға, жазуға, шетел тілдеріне табысты оқытудың негізінде жатыр.
Балаға түрлі заттар бейнеленген суреттер ұсынылады (2-сурет). Баланың бұл затты білетіндігін тексеріңіз. Содан кейін сіз кез-келген сөзді айтыңыз және баладан сол дыбыстан басталатын затты көрсетуін өтініңіз. Мысалы, сіз «сүт» сөзін айтасыз, бала «сиыр» суретін көрсетеді, өйткені екі сөз де «с» әрпінен басталады.
2 сурет
2. Геометриялық пішіндерді қабылдауды дамыту
Балаға түрлі геометриялық фигуралар бейнеленген суреттер ұсынылады.
Баладан білетін пішіндердің атын сұрап, ал білмейтін пішіндердің атын өзіңіз айтып беріңіз.
Келесі жолы одан сіз атаған пішіндердің суретін салуды өтінесіз (дөңгелек, шаршы, төртбұрыш, үшбұрыш, эллипс).
3 сурет
3. «Пішіндерді аяқта» қабылдау дәлдігін дамыту жаттығуы
Балаларға аяқталмаған, сызықпен бейнеленген түрлі геометриялық пішіндердің суреттерін көрсетеді, бірақ олар аяқталмаған. Оны баланың аяқтауын өтінесіз (4-сурет).
4 сурет
Ойлауды дамыту және қалыптастыру жаттығулары
1. «Заттарды салыстыру» ойлау тәсілдерін дамыту жаттығулары
Салыстыру үшін балаға келесі сөз жұптары ұсынылады:
1. ШЫБЫН ЖӘНЕ КӨБЕЛЕК
2. ҮЙ ЖӘНЕ ҮЙШІК
3. ҮСТЕЛ ЖӘНЕ ОРЫНДЫҚ
4. КІТАП ЖӘНЕ ДӘПТЕР
5. СУ ЖӘНЕ СҮТ
6. БАЛТА ЖӘНЕ БАЛҒА
7. ПИАНИНО ЖӘНЕ СКРИПКА
8. ТЕНТЕКТІК ЖӘНЕ ТӨБЕЛЕС
9. ҚЫТЫҚТАУ ЖӘНЕ СИПАУ
10. ҚАЛА ЖӘНЕ АУЫЛ
Бала салыстыратынын көз алдына елестетуі керек. Оған сұрақ қойыңыз: «Сен шыбынды көрдің бе? Ал көбелекті ше?» Осындай қысқа сұрақтардан кейін, балаға жұптың әр сөзін салыстыру ұсынылады. Тағы да сұрақ қойыңыз: «Шыбын мен көбелек ұқсайды ма, жоқ па? Олар несімен ұқсайды? Қандай айырмашылықтары бар?» Баланың жауабына талдау жасаңыз. Сөздердің неше жұбын ол дұрыс салыстырды? Балаға не оңай: ұқсастығын іздеу ме әлде айырмашылығын тану ма? Балалар әсіресе ұқсастығын іздеуде қиындық көретінін байқаймыз.
6-7 жасар бала салыстыруды дұрыс жүргізе білуі керек: ұқсастық белгілерін де, айырмашылық белгілерін де айыра білуі керек, бірақ кездейсоқ, мағынасыз белгілері бойынша емес (мысалы, балға мен балта сарайда жатыр), басты белгілері бойынша.
2. «Сөзді аяқтау»ой жылдамдығын дамыту жаттығулары
Балаға мынадай ойын ойнауды ұсыныңыз: сіз сөзді бірінші буынын айтып бастайсыз, ал ол аяқтайды. «Менің не айтқым келеді, ойлап тап! Ба …» — осылай сіз ойынды бастайсыз.
Барлығы 10 буын ұсынылады: 1) ба, 2) са, 3) ша, 4) та , 5) да , 6) жа, 7) же, 8) ше, 9) ке, 10) бе.
Егер бала тапсырманы жеңіл де жылдам орындаса, оған бір емес шамасы келгенше бірнеше сөз ойлап табуын ұсыныңыз. Мысалы, ба-ла, ба-тыр, ба-қа, ба-лапан, ба-рабан және т.б.
Жауаптардың дұрыстығын ғана емес, уақытты да белгілеңіз. Бұл ойлау үдерісі жылдамдығының, тапқырлығының, тілдік, сөйлеу белсенділігінің көрсеткіші.
Бекітемін:
Сабақтың тақырыбы :Аққала . Мәди Қайыңбаев
Сабақтың мақсаты :Өлең мазмұнын өмірмен байланыстыра түсінуге жағдай туғызу .
Күтілетін нәтижелер
Пәндік нәтижелер :Өлеңнің мазмұнын түсініп оқуға ,ой түйіндей білуге үйрету ,өткен сабақтармен байланыстыру арқылы салыстыру, дәлелдеу,өзіндік ой топшалауын жасауға мүмкіндік беру .
Жүйелі іс-әрекет нәтижесі: оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытып, танымдық білімін арттыру .
Тұлғалық нәтижелер :табиғат ананың кез-келген мезгілін жылы қабылдауға табиғат құбылыстарын зерделей білуге аялауға тәрбиелеу .
Сабақтың көрнекілігі :Интерактивті тақта ,суреттер , маркер дәптер ,тақта слайд.
Сабақтың түрі.Жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі. Түсіндіріу,сұрақ- жауап ,ой-қозғау
1.Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру кезеңі.
Қызығушылығын ояту .
Үлкенгеде «Сіз»
Кішігеде «Сіз»
Сәлем бердік сіздерге
Құрметпенен «Біз»
Сабағымыздың мақсатымен –міндеті
Мақсатымыз білім алу
Міндетіміз еңбектену
Еңбектену арқылы «5»ке қолды жеткізу
Топқа бөлу
2.Үй тапсырмасын тексеру «Шана « мәнерлеп оқу ,әңгімелеу
Қызық сұрақ айдарымен
1.Мәтін кім және не туралы ?
2.Қалай ойлайсыңдар Жәнібектің сөзіне әкесі неліктен сасқалақтап қалды ?
3.Жәнібектің жасы нешеде?
4.Мәтін бойынша сөздер мен сөз тіркестерімен оқыту ,ретімен мазмұнын айтқызу.
Терезе алдына келді , оянып алды ,сыртқа үңілді ,бұртиды,балаларға ілесті ,сатып алды .
III. Мағынаны тану
Постермен жұмыс «Қыс « сөзін топтастыру
«Қыстың көркі –қар»демекші, жер дүниені аппақ қар орап жатқан олардың да өзіндік әсемдіктері бар ,өзіне ғана тән ерекшеліктері жетерлік
Уилсон Бетрлей деген ғалым ХIХ ғасырда 46 жыл бойы «Фотомикровик»фотоаппараты арқылы қар түйіршіктерін түсіріпті ,артынан «Қар түйіршіктері»аттыкітабынжазған .Ол түсірген 5300 суреттің ішінен бір-біріне ұқсамайтын екі суреттің кездеспегенін ,қардың түйіршігі алты бұрышты болып келетінін таңғала айтады.Осы алты бұрышты геометриялы пішінде болуында , сондай-ақ бір-біріне ұқсамауында ҰлыЖаратушымыздың құпиясы ,ғибраты жатқан тәрізді .Алты бұрышты болуынан оның ғарыштың шағын пішінін меңзеп тұрғанынтүсінуге болады.Мұндай алты бұрыштар тек қарда ғана емес, ара ұяларында да кездеседі.Ал олар қалай пайда болады ,бұл әзірге жұмбағы көп мәселе
-Ендешеболашақта қар ұлпасын, болмаса араныңұясын зерттемейтін десеңдер,бұл әлі ешкімге сырын ашпаған ғылым екен .Ойланыңдар!
Қар барлық елде барма ?
Сендер сияқты барлық елдің балалары ойнай ала ма?
Әлде қарды өмірде көрмеген балалар барма екен ?картамен глобуспен жұмыс.
Қармен ойналатын ойын түрлеріен ата?
Қыста далада өмір сүретін жансыз адам?
Аққала
Оны жасайтын қар қандай болу керек?мамық, қасат құлпа .
IY.Жаңа сабақ Аққала
Өлеңді мәнерлеп оқу
Өлеңді мәнерлеп жұппен оқыту
Тірек сөздерін түртіп алу.
Сергіру сәті
Қағазбен жұмыс.
Әр топқа парақша тарату .Өлең бойынша көз алдарына елестетіп суретін салу
Мағынаны тану
«Биопоэма» әдісін қолдану арқылы сұхбат жүргізу
Мысалы:
Аты –Аққала
Сипаттайтын -2-3 сөз әдемі ,суық
Жақсы көретін 2-3 заты –қыс ,өар өаяз
Қорқатын 2-3 заты –көктем,күн, ыстықтан
Басынан өткізген сезімі –балалардың қуанышы
Болашақтан күтетіні-2-3 заты көктем шықпаса,күн ысымаса
Мекен-жайы-қысқы дала
Тегі –қар
Сабақты қорыту .Не білдік?Не үйрендік?Не қызық болды?
Бағалау.Өзін-өзі бағалау «Бағдаршам» арқылы
Үйге тапсырма .Өлеңді мәнерлеп оқу .
Бекітемін:
Сабақтың тақырыбы: Зейінді дамытуға арналған ойындар мен жаттығулар
«Не өзгерді?»
Баланың ырықты зейінін дамыту
Үстелге үш-төрт ойыншық қойылады. (ойын барысында ойыншық санын көбейтуге болады) Бұдан соң баладан ойыншықтарды есте сақтауы сұралады.1-2 минуттан соң, баланы теріс қаратып қойып,үстелдің үстіндегі ойыншықтан біреуін алып немесе ойыншықтардың орнын ауыстырып қоямыз. Содан соң баланы бері қаратып, үстелдің үстінен не өзгергенін сұраймыз.
Ойыншықтар
30-35 мин
(топпен)
15 мин (жеке)
2
«Айырмашылығын тап»
Баспа әріптердің элементтерінің орналасуындағы ұқсастығы мен айырмашылығын табуға үйрету.
«Әріптерді мұқият қарап, олардың бір-бірімен ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаңдар және бұл жұмысты жылдам әрі дұрыс істеуге тырысыңыздар»
1. АИНП 7. ЕШЩ
2. ГТПН 8. ХУКЖ
3. РЬФ 9. МНП
4. КНИ
5. ВБФР
6. ОЮС
(жеке)
3
«Корректу
ралық байқау»
Жазылған әріптер мен сандарға талдау жасауға үйрету және ішінен керегін таба білуге үйрету. Бұл арқылы зейіннің тұрақтылығын және концетрациясын дамыту.
«Қағаздағы әріптер мен сандардың жиынтығына мұқият назар аударайық. Сендердің тапсырмаларын-әріптер мен сандардың жиынтығын мұқият,әрі шапшаң қарап отырып оның ішінен «а» әріпі мен «2» санын сызып шығыңыздар»
8 а б в г д 4 ж з е 2 а т у н о л 9 с т у ф ғ ы ю а т о 2 я 3 с 2 и о м 6 а б в г д 2 у м л и к а л 2 м р т 4 с н ж с т 2 а 5 и 6 м н 2 с э е т у о 2 л с у а х ғ ы я 0 л а 5 е п и а б 6 р ы 2 р о 8 л б а 7 г л п а 5 ж р 8 н г ы 2 з щ
4
«Алақан шапалақтау»
Бала зейінін тез аударуға қабілеттілігін және тез бөлінгіштігін дамыту.
«Мен қазір сіздерге әртүрлі сөздер оқимын, ал сіздер осылардың ішіндегі тірі табиғатты бейнелейтін сөздерді оқығанда алақандарыңды шапалақтап отыруларыңыз сұралады.»
Өлі және тірі табиғатқа қатысты сөздер
(топпен)
5 «Рұқсат етілмейтін түстер» Бала зейінінің шоғырлануын және бөлінгіштігін дамыту «Алдымен мені мұқият тыңдыңыздар! Қазір мен сіздерге сұрақтар қоямын, ал сіздер жауаптарын баған бойына тез жазып отырасыздар, және де бұл ойынның барысында мына 2 ережені есте сақтауымыз керек:
1. Ойын барысында ақ және көгілдір түсті айтуға рұқсат етілмейді.
2. Бір түсті екінші рет қайталауға болмайды.
Сонымен ойын шартына түсінсек ойынымызды бастайық» 1.Шөптің түсі қандай?
2.Аспанның түсі қандай?
3.Күнбағыстың түсі
4.Түймедақтың (ромашка)
5.Күзде жапырақтың
6.Құрбақаның түсі
7.Қардың түсі
8.Теңіздің түсі
9.Күннің түсі
(топпен)
6 «Рұқсат етілмейтін қимыл» Баланың зейінінің тұрақтылығын дамыту «Балалар,қане бәріміз түзу тұрып маған назар аударыңыздар. Қазір мен қолыммен түрлі қимылдар жасаймын. Ал сіздер осы қимылдарды мұқият қарап отырып,менің артымнан қайталап отырыңыздар. Бірақ мына шартты ұмытпаңыздар; қолыңызды төмен түсіруге болмайды. Мен қолымды төмен түсіргенде,сендер жоғары көтеріңіздер. Кім қателесіп менімен бірге қолын төмен түсіріп қойса,сол ойыннан шығады.»
Ертеңгілік жаттығулар элементтері
(топпен)
7 «Көзбен сана» Белсенді зейінді,оның шоғырлануын қалыптастыру «Алдарыңыздағы суретке мұқият, зейіндеріңізді салып қараңыздар.Бұл суретте дөңгелектер мен қосу таңбасының суреттері бейнеленген. Ал енді мұқият болыңыздар? Саусақтың немесе карандаштың көмегінсіз әр қатардағы қосу таңбасы мен дөңгелектің санын,содан соң қосу таңбасының санын есептеп шығып, жанына жаз» ++ 0 0 + 0 +++ 00 + 0 +
0 + + 000 + 0 + 00 ++
+ 0 + 0 ++ 0 + 00 + 00 + 0
+ + + 0 + 0000 + + 0 +
+ 0 + 00 ++ 0 + 00 + 0
+ 00 + + 00 + 00 + + +
000 + 0 + 0 + + 000
+ 0 + + 0 + + 0 + 00 ++
(топпен)
8 «Сурет сал» Ырықты зейінді қалыптастыру «Алдымен балаға қағаз бен түрлі-түсті карандаштар береміз. 10 үшбұрыштың суретін бір қатарға салғызамыз да, балаға мынадай тапсырма береміз. Алдымен берілген тапсырманы мұқият тыңдап ал. Мына суреттегі 3-ші 6-шы және 9-шы үшбұрыштарды қызыл бояумен боя, 2-ші және 5-ші үшбұрыштарды жасыл түспен боя, ал 4-ші және 8-ші үшбұрышты көк түспен боя, ал енді осы айтылған бойынша үшбұрыштарды бояуға кірісейік»
(топпен)
9 «Іздеп тап» Зейінділік пен байқампаздықты жаттықтыру «Үш үлестірме қағазда әртүрлі суреттер салынған. Суретте салынған заттардың саны бірдей болғанымен, басқа суретте кейбір заттар жоқ, ал бір заттар екі суретте де салынған. Ол қандай заттар? Міне, осы заттарды тап» (топпен)
10 «Сандарды іздестіру» Зейіннің жылдамдығын, бөлінгіштігін,
көлемін дамыту Балалардың алдына 1- ден 25 ке дейінгі көлемін ретсіз түрде орналасқан кесте беріледі. Бала осы кестеден 1- ден 25-ке дейінгі сандарды шапшаң тауып, көрсетіп айтып шығуы керек. Ойын барысында осы сандарды табуға неше секунд немесе минут уақыт жұмсалғаны есептелінеді.
Сондай-ақ балаларға тапсырмаларды күрделендіріп беруге де болады. Ол үшін 25 тор көзден тұратын кестеге 1-ден 35-ке дейінгі сандар ретсіз орналастырып көрсетіледі.
Арасында 10 цифр жазылмай кетеді. Міне осы кестеден балалар сандарды өсу ретімен тауып, көрсетіп, ал жоқ цифрларды қағаз бетіне түсіреді. 11 18 14 27 24
21 20 13 25 29
1 30 8 3 23
16 33 2 19 7
35 10 15 5 9
(топпен)
11
«Атауға болмайтын сандар» Шарт пен материал арасындағы зейіннің шоғырлануын, бөлінушілігін дамыту Балаларға сұрақтар беріледі, ал балалар осы сұрақтарға тез-тез жауап беріп отыру керек және бұл ойынды ойнағанда мына 2 шартты ұмытпау керек
1. 2 және 4 санын айтуға болмайды
2. бір рет айтылған санды қайталап айтуға болмайды 1. Бір қолда неше саусақ бар?
2. Итте неше аяқ ?
3. Екіні үшке көбейткенде ?
4. Тауықта неше аяқ?
5. Сен нешедесің?
6. Аспанда қанша жұлдыз бар?
7. Екіге екіні көбейткенде неше болады
8. Бегомотта неше көз
9. Үшке екіні қосқанда қанша (топпен)
12. «Байқампаздық» Қасындағы адамның айтқанына назар аударып оған зейінін аударуға дағдыландыру. Балаларға берілген тақырыпта әңгіме құрастыру жөнінде тапсырма беріледі.Ол үшін оқушы сол тақырыпқа тағы бір сөйлем жазып үшінші оқушыға жалғастырады.Бәрі жазып болғаннан кейін әр қайсысы өз сөйлемін оқиды.Сонда барлығынан аралас әңгіме шығады. (топпен)
Бекітемін:
Сабақтың тақырыбы: Қимылды ойындар
АЙДАПСАЛ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар екі топқа тең бөлінеді де, бірінші топ үйдің сыртына шығып, екінші топ үйде қалады. Ойынды басқарушы сыртта тұрғандардың есімдерін үйде отырғандарға қойып, өзі белгілеп алады. Содан кейін сырттағы ойыншыларды бір-бірлеп шақыра бастайды.
Ойынның шарты бойынша, сырттан кірген ойыншы отырғандардың ішінен өз есімі берілген ойыншыны табуы керек. Ал өз есімі берілген ойыншыны тапқандар соның қасына барып отырады, айып тартпайды. Айып тартушылар көпшіліктің ұйғаруымен өлең айтады, би билейді, т. б. өнер көрсетеді. Келесі жолы екі топ орындарын ауыстырады.
АРЫНДЫ АРҚАН - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар дөңгелене шеңбер құрып тұрады. Бір ойыншы арқанның бір жақ ұшын ұстап, шеңбер ортасында отырады. Екінші ойыншы арқанның екінші ұшына таяқша байлап, шеңбер бойымен айналдырады. Ал балалар арқанды аяқтарының астынан секіре алмай ұстап қалса, сол бала ойыннан шығады да, көпшіліктің ұйғаруы бойынша, ортада өнер көрсетеді.
Немесе былай да ойнауға болады: арқаннан секіре алмай қалған бала ойыннан шығып қалады, осылайша бір ойыншы қалғанға дейін арқанды айналдыра беруге болады, соңғы қалған бір ойыншы жеңімпаз атанады.
АРҚАН ТАРТЫС - ОЙЫНЫ
Ойынды жаздыгүні көгалда ойнауға болады. Ойнаушылардың саны он баладан көп болмағаны жөн. Ойынға ұзындығы сегіз он метр екі ұшы түйілген арқан керек. Арқанның тең ортасына белгі ретінде қызыл мата байланады. Ойынға қатысушылар бойына қарай бір қатар жасап тұрады да, ойын жүргізушінің тапсыруымен бір, екі… деп санап шығады. Содан кейін екі дегендері (жұп) бір жаққа, бір дегендері (тақ) екінші жаққа бөлінеді.
АТҚАУМА - ОЙЫНЫ
Ойынды алты бала үш үштен бөлініп ойнайды. Бір бала сол қолымен өзінің оң білегін ұстайды. Қарама қарсы тұрған бала да сөйтеді. Содан кейін бос қолдарымен бірінің білегінен бірі ұстайды.
АҚШАМШЫҚ - ОЙЫНЫ
Ойын жүргізуші ойыншыларды араларынан бір кісі өтетіндей етіп дөңгелете отырғызады да, ортаға шығып, өзі екі алақанын беттестіре ұстайды. Ойыншыларға да солай істеуді тапсырады. Содан кейін алақандарының арасындағы сақинаны ойыншылардың біріне тастау үшін айнала жүргізіп, бәрәне сақина тастаудың белгісін жасайды. Алайда ол сақинаны білдірмей біреуге ғана тастайды. Сақина жасырылған адам да оны басқаларға байқатпауға тырысады. Ойын басқарушы түгел айналып шыққан соң, ортаға келіп: «ақшамшығымды бер», деп дауыстайды. Сонда сақинаны алған ойыншы орнынан атып тұруы керек. Әрбір ойыншы оң жағында отырған көршісін бағады, сақинаның онда барын берсе, орнынан тұрып кетсе, жазаны сол жағындағы ойыншы тартады. Айыпкер көпшіліктіңұйғаруымен өлең айта ма, би билей ме, домбыра тарта ма – әйтеуір бір өнер көрсетіп жазасын өтеуге тиіс. Көпшіліктің ұйғаруына қарсыласуға болмайды
АҢШЫЛАР - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар екі топқа тең бөлінеді. Бірі – «үйректер» шеңбердің ішінде қалады да, екіншісі – «аңшылар» шеңбер бойымен қатарға тұрады. Аңшылардың мақсаты – доппен үйректерді көздеп ұрып, ойыннан шығару. Ойын жүргізушінің белгісі бойынша аңшылар доп лақтырып, үйректі атып ала бастайды. Доп тиген үйрек ойыннан шығарылады. Ойынды белгіленген уақыт мөлшеріне дейін ойнауға болады. Ол үшін уақыт екі жаққа да тең белгіленеді. Берілген уақыт өткеннен кейін, аңшылар мен үйректер орындарын ауыстырады. Ойынның соңында белгіленген уақыт аралығында үйректі көп атып алған аңшылар тобы ұтқан болып есептелінеді.
АҢШЫЛАР МЕН ҚОЯНДАР - ОЙЫНЫ
Бұл ойынды жылдың қай мезгілінде болса да ойнауға болады (жазда доппен, қыста қармен). Ойынға жиналғандар екі топқа бөлінеді. Аңшылардың саны қояндардан екі есе аз болады.
Екі жерде бір-бірінен қашықтығы елу жүз адымдай шеңбер сызылады. Қояндар сол екі шеңбердің біріне – «інге» орналасады. Шеңбер шетінде тұрған аңшылар қояндардың інін тықырлатып сыза бастайды (жерді аяқтарымен түрткілейді). Сол кезде қояндар өз інінен шығып, екінші інге – шеңбңрге қарай қашады. Осы кезде аңшылар қояндарды ата бастайды. Екінші шеңберге жеткенше оққа ұшқан қоян ойыннан шығып қалады. Барлық қоянды аңшылар атып біткенше, ойын тоқтамайды.
БІЗ ДЕ - ОЙЫНЫ
Бұл ойынды кең бөлмелерде ойнауға болады. Ойынға қатысатын балалар қаз қатар отырады. Ойын бастаушы жұрт алдына шығып, әңгіме айта бастайды. Ойынның шарты төмендегідей болады. Ойын бастаушы балалардың қосылып айтылуына болатын сөз айтса, олар «біз де» деп жауап бірге жауап беруі керек те, қосылуға болмайтын сөз айтса, үндемеулері керек. «Біз де» сөзін айтып қалса, онда айып тартатын болады. Ән салып, не тақпақ айтып, не би билеп береді.
Ойын бастаушы: мен көлге барамын.
Балалар: біз де.
Ойын бастаушы: онан үйрек ұстап аламын.
Балалар: біз де.
Ойын бастаушы: үйректің жарымын күшігіме беремін.
Балалар: біз де.
Ойын бастаушы: күшігім жейді.
Осы кезде біреу; «біз де», деп қалса, ойын тоқтайды. Әлгі қателескен бала айып тартады. Бұдан соң ойын қайта басталады.
ДАУЫСТА, АТЫҢДЫ АЙТАМ - ОЙЫНЫ
Ойыншылар қол ұстасып дөңгелене шеңбер жасап орналасады. Көзі байлаулы бір ойыншы шеңбердің ортасында тұрады да, қолындағы таяғын шеңбер бойында тұрған ойыншылардың кез келгеніне ұсынып: «Дауыста, атыңды айтам», дейді. Таяқтың екінші ұшынан ұстаған ойыншы атын біліп қоймас үшін әдейі даусын бұзып шығарады. (Ойыншылар белгілі бір бағытпен үнемі қозғалыста болады.) Көзі байланған ойыншы бірінші таяқ ұсынған ойыншының атын дұрыс тапса, сол ойыншымен орын ауыстырады. Таба алмаса, таяғын екінші ойыншыға ұсынады, оны таба алмаса, келесіге ұсынады, осылайша үш ойыншының атын анықтай алмаса, ойыннан шығып қалады.
КӨРШІ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар екі екіден отырады да, бір ойыншы жалғыз қалдырылады. Ойын жүргізушінің мақсаты – сыңар қалған ойыншыға көрші іздеу.
Ойын жүргізуші: «Саған кімнің көршісі керек?» деп сұрайды. Сыңар ойыншы: «Маған Ақылбектің көршісі керек», деп жауап береді. «Көршіңмен аразбысын, әлде татумысың?» деп сұрайды. Егер ол аразбын десе, сыңар ойыншыға келіп көрші болады. Татумын десе тату болғаны үшін, яғни көршісін бермегені үшін жаза тартады. Сыңар ойыншының ұйғаруымен көпшілік алдында өнер көрсетеді. Ал сыңар қалған ойыншы көрші іздейді. Осылайша ойын жалғаса береді.
МОНДАНАҚ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар ойын басқарушының айтуымен тізелерін тез көтеріп, аяқтарының басын түйістіріп дөңгелене отырады (тізелерінің астында орамал өтетіндей орын болу керек). Сонда олардың аяқтарының түйіскен жерінде бір кісі отырғандай бос орын қалады. Осы орынға басқарушы отырады. Осы кезде қолында орамалы бар ойыншы ортадағы отырған ойын басқарушыны жонынан тартыпқалып, тез тізесінің астына тыға қойып, «әне кетті моданақ, міне кетті моданақ» деп өлеңдетеді. Барлығы осы өлеңді хормен айтады. Ал ойыншылардың қолдары үнемі тізелерінің астында болады, себебі орамалды тізелерінің астынан шеңбер бойымен біріне бірі беріп, жылжытып ойын жүргізушіге білдірмеуге тырысады. Ал ойын жүргізушінің мақсаты – осы орамалды ұстап алу. Егерде ұстап алса, сол ұстаған ойыншымен орындарын ауыстырады, сөтіп ойынды жалғастыра береді. Ойнаушылар болса орамалды тізелерінің астынан жүгірте отырып қайткен күнде де ойын басқарушының қолына түсірмеуге, мүмкіндік болса, оны орамалмен бір ұрып қалуға тырысады.
ОРДАҒЫ ҚАСҚЫР ЖӘНЕ ОРАМАЛ ТАСТАУ - ОЙЫНЫ
Алаңның ортасынан арлығы қырық елу см сызық сызылады. Бұл қасқыр жатқан ор. Қалған ойыншылар қозы, лақ болады да, сол сызықтың бір жағында жайылып жүреді. Мұғалімнің ескертуі бойынша қозы, лақтар ордың екінші жағына өтуі керек. Ал қасқырлар өтіп бара жатқандарды ұстауға тырысады. Қолға түскен немесе секіріп үлгермеген қозы, лақтар қайтадан жүгіреді. Қолға түскен қозы, лақтардың саны қасқырлармен бірдей болғанда, ойын тоқтатылады. Ойынның басында қасқырлардың саны қозы, лақтардан екі есе аз болады.
СОҚЫРТЕКЕ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар дөңгелене тұра қалып, орталарына орамалмен көзін байлап «соқыртекені» шығарады. Шеңбер бойынша тұрған ойыншылар білдірмей барып, «соқыртекені» түрткілей бастайды. Осы кезде ол түрткен ойыншыны ұстап алып, атын айтуы керек (ұстай алмаса да, дауыстап атын айтуы шарт). Осылай ойнап жүргенде «соқыртеке» тыныш тұрған ойыншыны да ұстап алып, атын айтуы мүмкін. Онда ұсталған ойыншыны көзін байлап ортаға шығады да, «соқыртеке» болады, сондықтан олар орнында тұрмай үнемі қашып жүруі керек. «Соқыртекенің» қолына түскен бала орын ауыстырады. Мүмкіндігінше, ойнаушылар шеңберден шықпағаны жөн.
СЫМСЫЗ ТЕЛЕФОН - ОЙЫНЫ
Қыз жігіттер сап түзеп тұрады. Ойын оңнан солға не, солдан оңға қарай бір ыңғайда жүреді. Ойын басқарушы бірінші тұрған адамға құлағына сыбырлап, сөз не сөйлем айтады, ол келесі көршісіне сыбырлап естіген сөзін жеткізеді, осылайша соңғы адамға дейін жалғасады. Ал енді ойын басқарушы соңғы адамнан бастап сұрайды. Мүмкін соны қате естіп, өзгерткен адам айып өтейді. Айып әр түрлі: ән салу, би билеу, өлең оқу, сол сияқтылар.
ТАПШЫ, КІМНІҢ ДАУСЫ? - ОЙЫНЫ
Шеңберде тұрған ойыншылардың бәрі ортаға шығып көзін байлайды да, ойын басқарушы болады. Ал қалғаны:
«Секір секір» деген кім,
білгіш болсаң таба ғой.
Тауып ал да, өзің кеп,
Сол орынды ала ғой, деген өлеңді айтып, шеңберді айнала жүгіреді.
«Секір секір» деген сөзді мұғалім белгілеген оқушы айтады. Балалар осыны айтып болған соң, ойын бастаушы көзін ашады да, «секір» деп айтқан баланы табуға тырысады. Тапса, айтқан бала ортаға шығады да, ойын басқарушы болады. Ойын осы ретпен жүргізіле береді.
ТАСЫМАҚ - ОЙЫНЫ
Бұл ойында 2 жерге ыдысқа су құйып қояды, сол суды қарсы бетке қойылған бос кесеге қасықтап 2 адам тасиды. Бұнда команда құрып ойнайды, әр командада үш адам болады.
Ойынның шарты: су таситын адам суды төкпей шашпай, тез тасуы керек, қай команда жеңіске жетсе, жүлдеге сол ие болады.
ТАЯҚ ЖҮГІРТУ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар кезекпенен өздері тұрған жерден он шақты адым жердегі жарқабақ етіп соғылған қарға қолдарындағы таяқтарын лақтырады. Лақтырылған таяқ жарқабақ қардан өткен жағының ұзын қысқалығына қарай жеңімпаздың кім екені анықталады. Ойынды бірнеше рет қайталауға болады.Ойын қайтадан ойналатын болғандықтан, кезек күтіп көп уақыт жібермеу үшін ойнаушылардың саны үш бестен артпағаны жөн. Оқушылар көп болған жағдайда екі үш топқа бөлініп ойнау керек. Қарға лақтырылған таяқтың орнын мектеп оқушыларына арналған найзаны (копье) пайдалануға болады.
ТЫМПИ ТЫМПИ - ОЙЫНЫ
«Тымпи тымпи» ойынын бастаушы дөңгеленіп отырған жұрттың ортасына шығып: «Тым тырыс, тымпи тымпи», дейді. Осы сәтте қалған адамдар үндемеуге тиіс. Ортаға шыққан адам әр түрлі әзіл, сықақ, қызықты әңгімелер айтып отырғандарды күлдіруге тырысады. Белгілі уақытқа дейін өзінің осындай «өнерімен» ешкімді күлдіре алмаса, жеке адамның жанына барып, соны күлдіруге күш салады. Әзіл сықақтары әлсіз, әсерсіз болса, аузы мұрнын қисайтып, түрлі қолапайсыз қимылдар жасап күлдіруге әрекет етеді. Осы сәтте әлгі ойыншы үн шығармауға, ортадағы адамның сұрауына жауап бермеуге тырысады. Ал сөйлеп, күліп қойса айыпкер саналады. Айыбы үшін өлең айтып, би билейді. Айыбын өтегеннен кейін ол ортаға шығып, ойынды басқарып кетеді.
ТҰТҚЫН АЛУ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар тең екі топқа бөлінеді. Екі топтан бір-бір ойыншы шығады да, теріс қарап тұрып қолдарын айқастырып тұрып көпір жасайды. Бірінші топтың ойыншылары тізбекке тұрып бір-бірлеп, «алал- ай, бұлал- ай» деп әндетіп, көпірдің астынан өте бастайды. Осы кезде екінші топтың ойыншылары бірінші топтың ойыншыларын, көпірдің түбінде кездестіріп, әрқайсысы көпірден өте бергенде, бір-бір тастан немесе бас киімнен ұстатады да, оның белгіленген атын айтуды өтінеді. Ондағы заттың аты жаңағы өздері айтып келе жатқан әуен алал -ай, бұлал- айдың біреуі. Егер заттың атын тапса, көпірден өтіп кете береді, ал таба алмаса, ойын жүргізуші оның көзін байлап қолға түскен тұтқын ретінде қарсыластар тобына жібереді. Осылайша бірінші топ көпірдің астынан өтеді де, тұтқындарды екінші топ ұстайды.
ШАЛМА - ОЙЫНЫ
Екі ойыншы күні бұрын дайындаған тұйық жіпті белгілі бір жүйеленген тәртіппен бірінің қолынан бірі алады. Бірінші кезек алған ойыншының әлгі жіпті екі қолына, екі қолдың ортаңғы саусақтарымен шалманы іліп алғанда «ыңғыршақ» пайда болады. Екінші адам бас бармақ және сұқ қолмен ыңғыршақтың екі жақ керегесінен үстінен астына қарай алғанда – «шаңырақ», төртіншіде – «астауша» шығады. Бесіншіде «кереге» қайталанады, алтыншыда «шынтақ» болып қайталана береді.
ШЕРТПЕК - ОЙЫНЫ
Ойнаушыларды орындыққа отырғызып болғаннан кейін, ойын жүргізуші орамалды иығына салып алып, ойнаушылардың артында жүреді де, кез келген ойыншының екі көзін екі қолмен баса қояды. Сол кезде білдірмей келіп, жолдастарының бірі маңдайынан шертіп кетеді. Ойын жүргізуші көзін қоя бере салып, иығындағы орамалмен «шертпегімді тап» деп, арқасынан тартып қалады. Таба алмай қалса, көпшіліктің ұйғаруымен ортаға шығып өнер көрсетеді, ал егер тауып алса, жаңағы шерткен адам айыбын тартады. Осындай тәртіппен ойын жалғаса береді. Ойынның қызықты болуы ойыншылардың санына байланысты.
ҚАМАЛДЫ ҚОРҒА - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар үлкен шеңбердің қатарына тұрады. Шеңбердің ортасына «Қамал», яғни мосы немесе орындық қояды да, бір ойыншы қорғаушы болады. Шеңбер бойында тұрған ойыншылар доппен қамалды атқылай бастайды, ал қорғаушы болса допты қамалға тигізбеуге тырысады. Кімде кім допты қамалға (орындыққа) тигізсе, сол бала қорғаушымен орнын алмастырады. Ойын осылайша жалғаса береді.
ҰШТЫ ҰШТЫ - ОЙЫНЫ
Ойын бастаушы айнала отырған ойыншыларды жаңылыстыру үшін тез тез ұшатын және ұшпайтын заттарды араластыра айтып отырады. Шарт бойынша, тек ұшатын зат аталғанда ғана ойнаушылар қолдарын көтеру керек. Ал егер кімде кім ұшпайтын зат аталғанда қолын көтеріп қойса, айыбын тартып, не өлең айтып береді, не би билейді, не басқа бір өнер көрсетеді. Ойын осылай жалғаса береді.
АЙГӨЛЕК - ОЙЫНЫ
Ойын кең алаңда өткізіледі. Ойыншылар саны мен жас шамасына қарай екі топқа бөлінеді де, арасы он бес – жиырма метрдей жерде қол ұстасып қарама қарсы тізбек құрайды. Ойын жүргізуші екі топтың біреуіне кезек береді. Олар барлығы қосылып төмендегі өлеңді айтады:
ТЕҢГЕ АЛУ - ОЙЫНЫ
Асаба ортаға бос бөтелке қойып, бөтелкенің аузына ақша тығып қояды. Шығатын адам бөтелкеден он адымдай қашықтықта тұрып, ұзындығы 50 - 70 см таяқтың бір ұшын жерге тіреп, екінші ұшына маңдайын қойып, сол тұрған орнында басын алмай он рет айналып болып, бойын ұстап шайқалмай, теңселмей барып бөтелкенің аузындағы ақшаны алуы керек. Егер орта жолда тәлтіректеп кетсе, ойыннан шығады әрі айып төлейді. Айып мөлшері бөтелкенің аузында тұрған ақшаның мөлшерінен кем болмауы керек. Келесі адам шыққанда да сөйтеді. ОЙЫНЫ арасында би биленеді, күй тартылады, ән айтылады. Үздік өнер көрсеткендер сый - сыяпат алады. Тойдың қызықты өтуіне үлкен демей, кіші демей барлық қонақ ат салысады.
СИҚЫРЛЫ ТАЯҚ - ОЙЫНЫ
Ойнаушылар қол ұстасып, дөңгелене шеңбер жасап тұрады. Қолында таяғы бар ойын жүргізуші шеңбердің ортасына келеді де, ойынның тәртібін түсіндіреді. Ойнаушыларды бірден бастап түгел нөмірлеп шығады....
ОҚТАУ ТАРТЫС - ОЙЫНЫ
Бұл ойынды ойнау үшін ортаға екі бала шығады. Алдымен жерге сызық сызады және сол сызықтың екі жағына тұрады, оқтаудың екі ұшынан ұстап тартады. Қайсысы сызықтан өтсе, жеңіледі. Ал, күші басым болып тартып алғаны жеңіске жетеді.
АТТАМАҚ - ОЙЫНЫ
Бұл ойында үш жіпті керіп ұстап тұру қажет. Біріншісі – төмен, оны аттап өту керек, екіншісі – биік, оны еңкейіп, ал енді үшіншісінен тағы да аттап өту керек. Әуелі бір ойыншыны алып келіп осы жіптерден өткізіп, содан соң көзін байлап бір айналдырып қоя беру керек.
"ЕГІЗ СӨЗДЕР" - ОЙЫНЫ
Ойындардан бөлек мұғалімнің әрбір сабақтарда қолданатыны үлестірмелі кәртішкелер. Үлестірмелі кәртішкелер де балалардың жұмыс кезіндегі өздерінің жауаптылығына, қатесіз орындап, жақсы баға алуларына да әсер етеді. Олар да дұрыс, тиімді құрылғанды жақсы көреді.
Бекітемін:
Сабақтың тақырыбы: Сауалнама –әдістеме. «Артық сөзді тап!»
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту.
1. Кітап, портфель, чемодан, әмиян.
2. Пеш, керосин, шырақ, электроплиткасы.
3. Сағат, көзілдірік, таразы, термометр.
4. Қайық, қол арба, мотоцикл, велосипед.
5. Ұшақ, шеге, ара, желдеткіш.
6. Көбелек, штанггенциркуль, таразы, қайшы.
7. Ағаш, этажерка, сыпырғыш, айыр.
8. Ата, мұғалім, ана, әке.
9. Қырау, шаң, жаңбыр, шық.
10. Су, жел, көмір, шөп.
11. Алма, кітап, тоң, раушан.
12. Сүт, қаймақ, ірімшік, нан.
13. Қайың, қарағай, жеміс, емен.
14. Минут, сағат, секунд, кеш.
15. Ақерке, Айдын, Зульфина, Баубекова.
Зерттеу дербес жүргізілді.
Нұсқау: Берілген төрт сөздің ішінен үш сөз ортақ белгілеріне байланысты бір ұғымға біріктіріледі, ал бір сөз бұларға қосылмайды, сол артық сөзді алып тастау керек. Мағынасына қарай сай келмейтін сөзді қатардан тап та сызып таста. Тапсырманы тез әрі қатесіз орындау керек. Бала берілген нұсқауды ұқпаса, бір-екі мысал келтіріліп түсіндіріледі, онда да түсінбесе мұғалім баламен бірлесе отырып жұмыс істейді. Балаға жұмыс істеу мүмкіндігі беріледі. Психолог уақытты және тапсырманы қаншалықты дұрыс орындағанын хаттамаға түсіріп отырады. Тапсырма балдық жүйемен бағаланады. Дұрыс жауап екі ұпай, қате жауап нөл ұпай.
Сараптаманың жауап парағына сүйенетін болсақ.
1. Кітап 2. Шырақ 3. Көзілдірік 4. Қайық 5. Ара 6. Көбелек 8. Ағаш 9. Шаң. 10. Жел 11. Алма 12. Ана 13. Жеміс 14. Кеш 15. Баубекова.
«Көріп, есіңе сақта!»
Балаға суреттер беріледі. Оларға қосымша сурет салынбаған қағаз беріледі. Таза параққа көрген суретін салу керек. Сол салынған суретке байланысты оның көре отырып есте сақтауын анықтаймыз. 1 минут.
Мюнстенберг әдістемесі
Бұл әдістеме тұлғаның зейінін анықтауға бағытталған.
Құрылымы:Көрсетілген әріптердің ішінде сөздер құрастырылған. Сіздің міндетіңіз тез арада барлығын қарап шығып, арасындағы сөздерді тауып белгілеңіз. Бланкімен жұмыс істеу уақыты-1 минут
(Тапқан сөздердің санын шығарып қатесін белгілеу керек).
Мюнстенберг әдістемесінің үлгісі
Вншағашшедышыршанемоедарынжаотанымдплпоқуогшнәтижелдплджылоллдмектеплдол
ғылымолплдәлеуметлдлоқушыолаплкөрушгдзейінждыжэхзппбалашещзбілімгещскезеңолвщк
міндетлдыжоблыспнущдамытузелжойындвщшәрекетопгпедагогжвщшуақытжхухбасшыолпагшуаақлдазжылущлдхтәжірибезхкндтдтұқымырщқұралдыушзпсезімдлаплпсыныпдмдвшввхат
Дұрыс жауаптар:
Ағаш,шырша,дарын,таным,оқу,нәтиже,жыл,мектеп,ғылым,әлеумет,оқушы,көру,зейін,бала,білім,кезең, міндет,облыс,дамыту,ойын,әрекет,педагог,уақыт,
басшы,,атақ,тәжірибе,тұқым,құрал,сезім.
Оқушылардың шығармашылық қабілетінің диогностикасы.
Қалампыр сөзі беріледі.осы сөздегі әріптерді пайдаланып барынша көп сөз құрау қажет. (3 минут)Сөз құрауда бір әріпті екі рет қайталауға болмайды. Тапсырма бөлек парақпен беріледі және оған оқушы өз сөздерін жазады. Қабілеттің жоғары деңгейде дамуы - 9 және одан көп сөз. Орташа - 7,8 сөз. Төменгі деңгей - 6 оданда аз.
(Сөйлемдердің мазмұны болуы керек, сөйлемдегі сөздер дұрыс жазылуы тиіс. Басқа сөздер қосуға болмайды. Толтыру 5 минут)
Тапсырма нәтижелерін бағалау экраны.
«Кім тез!» Мына жаңылтпаштан біреуін таңдап, жылдам айтып шығу керек. (Ауызша)
1. Қарға, қарға, қарғалар, қар үстінде жорғалар
2. Көк базарда бәрі бар. Барып бәрің бәрін ал
3. Шалғышы шалғы алды. Шаңғышы шаңғы алды.
«Мен өзіме ризамын» (өздеріне ризашылықтарын сурет арқылы бейнелеу)
«Менің қолымнан бәрі де келеді»(қағаз, қайшымен бір нәрсе шығарып жасау).
«Бала дарындылығы» туралы ведиоролик көрсетіледі.
Слайд «Сен білесің бе?» (бала дарындылығы туралы)
«Мен бүгіннен бастап...»(кітап оқимын) сөзді аяқтау.
Бекітемін:
Тақырыбы: Сөз таптары.
Мақсаты: Өткен сөз таптарын қайталай отырып, білімдерін тиянақтау.
Міндеттері: 1. Мазмұндағы байланысты міндет:
Оқушының білімге қызығушылығын артады, өз бетімен іздене жұмыс істеуге үйренеді.
2. Сыни ойлауды дамытуға байланысты міндет:
Тіл байлығы артады, шығармашылық қабілеті қалыптасады.
3. Топтық жұмыс:
Топпен бірлесе отырып, жұмыс істеуге үйренеді.
Көрнекілігі: Жыл мезгілдерінің суреті, кесте, дидактикалық материал.
Қолданылатын стратегия: топтастыру, семантикалық карта, ортадағы қаламсап.
Сабақ барысы:
I. Қызығушылықты ояту.
1.«Қазақ тілі» пәнінде қандай жұмыстар орындалады?
2. Үйге берілген тапсырманы тексеріп, өткен ережелерді еске түсіру.
II. Мағынаны тану.
1. 4 топқа бөліп, «Ортадағы қаламсап» стратегиясы бойынша әрбір топ өздерін қорғайды. «Зат есім», «Сан есім», « Сын есім», «Етістік» топтары.
2. сөздерді оқып, қай сөз табына жататынын тұстарына топтап жазады.
Зат есім --------- Сын есім --------- Етістік
Түлкі ------------ Тар ---------------- Шақырады
1. зат есімдерді сын есімдермен тіркестіріп, 2 - 3 сөйлем құрап жаздыру.
2. Сергіту сәті:
«Сөз қуаласпақ» ойыны.
Қағаз - зығыр - радио - орақ.
3. Көркем жазу.
зат е. -------------- сын е. ------------------ сын е. ----- зат е.
Бақыт ------------ бесаспап --------------- шебер ------- бала. (тақтада орындайды.)
4. Семантикалық карта.
Зат е. ---------- Сын е. ---------- Сан е. ----------- Етістік.
Бақыт
үшінші
сыныпта
оқиды
IV. Ой толғаныс.
1. Үлестірмелі материалға сөздер жазылған, әр топ өзіне тиесілі сөзді алады. « Шаншылған сөздер».
Қасқыр, киік, құралай, айлалы, жүгіргіш, ақсақ, құтылады, күтеді, қашты, алдады, он, бір, бір - екі.
2. Сабақты қорытындылап, бағалау
Достарыңызбен бөлісу: |