Баланс активтерінің баптары оларды өтімділік дәрежесі бойынша топтағанда, басты орынды ең өтімді және әр жақты меншік нысаны алады – кассадағы, банктегі есеп айырысу, валюта және ағымдағы шоттардағы ақша қаражаттары. Бұдан кейін бағалы қағаздарға салынған қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар, дебиторлармен есеп айырысулар тұрады. Активтің бұл қарастырылған баптары негізінен кәсіпорынның “өтімділігін” (өтімді капиталын), яғни активтің бірінші кезектегі міндеттемелерді төлеу үшін қаражаттар алынатын бөлігін көрсетеді. Өтімділігі бұдан төмен элементтер тауарлы –материалды қорлар мен негізгі капиталдың баптарына топтастырылады. Баланс пассивтері оларды қайтару, төлеу уақытының мерзіміне байланысты топтастырылады.
П1 Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер – бұларға уақытында төленбеген кредиторлық борыш, қарыздар, басқа да қысқа мерзімді міндеттемелер, жұмыскерлермен олардың алған қарыздары бойынша есеп айырысу көлемінен асқан мөлшерде жұмыскерлерге берілген қарыздар жатады. Бұл берілген мөлшерден асу банктіңмақсатты қарыздарын өз мақсаты бойынша пайдаланбаған дығын білдіреді және сондықтан тезірек өтеу үшін неғұрлым өтімді активтермен қамтамасыз етілуі тиіс.
П2 Қысқа мерзімді міндеттемелер – қысқа мерзімді несиелер мен заемдар және жұмыскерлерге арналған қарыздар.
П3 Ұзақ мерзімді міндеттемелер – ұзақ мерзімді несиелер мен заемдар.
П4 Тұрақты міндеттемелер – пассивтің бірінші бөлімнің “Меншікті капитал”баптары. Активы пен пассивтің балансын сақтау үшін бұл топтың жиыны баланс активінің “Алдағы кезең шығындары” бабы бойынша сомаға азайтылады.
13-билет
1Дебиторлық берешек – сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің қандай да бір кәсіпорын алдындағы өткізілген тауар үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері.
Дебиторлық берешек 3 топқа бөлінеді:алынған вексельдер;алынуға тиісті;басқалар
Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:
1210 «Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы».
1290 «Күдікті қарыздар бойынша резервтер».
1220 «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борышы».
1280 «Басқадай дебиторлық борыштар».
1620 «Алдағы кезең шығындары».
1630 «Берілген аванстар».
Қазіргі кезді шаруашылық тәжірибеде дебиторлық борыш мынадай түрлерге бөлінеді
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар; активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем; вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
14-билет
Кредиторлық берешек, несиелік берешек – заңды немесе жеке тұлға уақытша тартқан, несиеге алған мерзімді уақыты біткен соң тиісті заңды тұлғаларға немесе азаматтарға қайтарылуға тиіс ақшалай қаражат. Кредиторлық берешек шоттар мен міндеттемелерді төлеудің қолданыстағы шегінде қалыпты (заңды') деп есептеледі.
КБ жіктелуі;міндет-дің маз б/ша –жұмыстар,қызметтер сатып алуға б/ты берешек,
Ұзақтығы б/ша –ағымдағы қысқа мерзімді и ұзақ мерзімді;
Міндеттемелерді орындау мүм б/ша-мерзімі өткен,талап етілмеген,ескіру мерзімі өтпеген берешек;
КБ-тің құрамы;кәсіп-ның жеткізушілерге шоттарды төлеуммерзімдері шегіндегі;
Қызмет-ге ж/е жұм-ға еңбекақы төлеуге б/ты берешек;
Кәсіп-ның бюджеттік қорлар алдындағы берешек;
Мат құн-дың түсуінен озып кету себебінен туындаған берешек;