БаоөЖ №11 Тақырыбы: Эрозияның пайда болу себептері мен заңдылықтары Топырақты эрозиядан қорғау, оның туындау себептері Мақсаты
жүктеу/скачать 266,44 Kb.
|
БАОӨЖ.1,2
| 2.Жел эрозиясы-дефляция көбінесе құрғақ аймақтарда (Солтүстік Қазақстанда, Башқұртстанда, Ставрополь өлкесінде, оңтүстік-шығыс Украйнада, Батыс және Шығыс Сібірде), әсіресе шөл және шөлейт аймақтарында өршіген.
ТМД-да су және жел эрозиясына ұшыраған ауылшаруашылық алабы 110 млн ға-дан асады, оның ішінде 64 млн гектар етістік пырақтар шалдыққан (Никонон,1987). Эрозия салдарынан топырақ құнарлығы төмен деп (беткі эрозия), тіпті оның, қарашірінділік кескіні мүлдем жоғалтып кетеді. Топырақ нарығының төмендеуіне үстіңгі ең құнарлы қабат эрозиядан ылғалдануы немесе жыртылған кезде оның құнарсыз төмендегі қабатпен араласып кетуі себеп. Содан барып,топырақтың химиялық құрамы теріп, қасиеттері мен құбылымына қолайсыз жағдайлар туады іштарлық гумус мөлшерінің азаюымен оның сапасының төмендеуі,реттік заттар тапшылануы, физикалық және биологиялық қасиеттерінің нашарлауы, қуыстылығы төмендеп, тығыздығының; содан барып олардың, су өткізгіштігінің төмендеуі, құрлық міндеті заттар (жаңбыр және еріген қар) сулары топыраққа сіңбей ағып кетеді де, ең соңында топырақтағы су қоры азаяды. Жоғары қабаттан гумустың шайылуы топырақтың биологиялық белсенділігін (кішіжандылар мен фауна, ферменттер әрекетін) төмендетеді. Топырақтың қоректік элементтері азаюы, су және биологиялық құбылымы нашарлауынан, оның құнарлығы төмендеп,ауылшаруашылығы дақылдары өнімділігі азаяды.Өнім мөлшері топырақтың эрозиялану дәрежесіне байланысты (20-кесте). Эрозияның үдемелі дамуы өзендердің қайырлауын, жолдардың бұзылуын жылдамдатады, эрозия азықты, етістіктер мен шабындықтарды және мекенжайларды басып қалады, адамдардың демалу орындары қамалып, тынысы тарылады. Сондықтан эрозиямен шалдығу жағдайлары-эрозия әсіресе табиғат жағдайлары бейім аудандарда және адамдар топырақты дұрыс пайдаланбауынан дамиды.Сондықтан, эрозияның даму жағдайлары әлеуметті-экономикалы және табиғи болып екіге бөлінеді. Эрозия адамның өсімдік пен топырақ жамылғысына теріс әсер етуінен басталады. Сондықтан егістік пен жайылымдар топырақтары эрозияға қарсы шаралар қолдану керек. Топырақты дұрыс пайдаланбаған жағдайда эрозия дамуына климат, жер бедері, геологиялық құрылым, топырақ ерекшеліктері және өсімдік жамылғысы әсер етеді. Клиамат элементтерінен жауын-шашын мөлшері мен құбылысының маңызы зор. Әсіресе,қауіпі нөсер (қарқындылығы 0,5-1 мм-ден жоғары) және ұзақ жауын. Топырақтың шайылуына әсер ететін жағдайларға қар суының қоры, оның еру мерзімі мен қарқындылығы жатады. Қар суы ең алдымен беткейлерге орналасқан егістіктердің беткі жібіген қабатын шаяды. Топырақ дефляциясы (ұшырылуы) дамуына тигізетін климат әсері бағытталғанда жауын-шашын түсімі,жылу мен жел құбылымы ескеріледі.дефляция негізінен құрғақ және континенталды (үскірік) климатта өршиді. Дымқыл жағдайда түйірлер байланысты (жылдамдасуы) өскендіктен топырақ эрозияға қарсы тұра алады және оның үстіндегі өсімдік жамылғысы эрозияға қалқан болады. жүктеу/скачать 266,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|