Барлығы – 72 сағат

№ 29 дәріс

Адамның сырт бейне бөлшектері мен белгілерінің жіктелуі.

Жеке бөлшектер мен белгілердің түрлері

Бөлшектер мен белгілердің қосалқы түрлері.

Сыртқы белгілерді сипаттау ережесі.

Әдебиет:

1 Криминалистика. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2002

2.Криминалистикалық әдістеме. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2003

3.Криминалстикалық техника тарауы бойынша қысқаша дәрістер жинағы. Салаев Б., Әмитов Ш., Сатыбалдинов М., Айдарқұлов Ә-С . – Алматы: Жеті жарғы 2001

Адамның сырт бейне бөлшектері мен белгілерінің жүйесі. Адамның сырт бейне бөлшектері мен белгілерінің жіктелуі.Жеке бөлшектер мен белгілердің түрлері.Сыртқы белгілерді сипаттау ережесі.

№ 30 дәріс

Адамның сырт бейнесінің топталуы.

Субъективтік көрініс сипаты

Объективтік көрініс сипаты

1. Криминалистика. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2002..

2. Криминалистикалық әдістеме. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2003.

3. Криминалистикалық әдістеме -Алматы: Данекер, 2003

Адамның сырт бейнесінің көрінісі

№ 15 семинар

Адамның сырт бейне бөлшектері мен белгілерінің жіктелуі.Жеке бөлшектер мен белгілердің түрлеріБөлшектер мен белгілердің қосалқы түрлері.Сыртқы белгілерді сипаттау ережесі Әдебиет:

1 Криминалистика. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2002

2.Криминалистикалық әдістеме. Тілеубергенов.Е – Алматы: Данекер, 2003

3.Криминалстикалық техника тарауы бойынша қысқаша дәрістер жинағы. Салаев Б., Әмитов Ш., Сатыбалдинов М., Айдарқұлов Ә-С . – Алматы: Жеті жарғы 2001

ОЖСӨЖ мазмұны

Адамның сырт бейнесінің көрінісі топталуы. Субъективтік және объективтік көрініс сипаты

Криминалистика басқа да ғылымдар сиякты объективтік күбылыстар зандылықтарынын. жиынтығы болып табылады. Бірак та осы көптегеи жиынтыктардан криминалистиканын айырмашылығы, ол қылмысты ойдағыдай ашуға, тергеуге және алдьш алуға кажетгі заидылыктарды окытады. Бүл зандылық-тардын. қалыптасуы орбір кылмыстың коршаған ортамен бай-ланысына және материалдык. әлемдегі затгардың, жағдайлар мен іс-әрекеттердің өзара байланысы мен өзара кдтынастылығы ту-ралы диалектика заңына сәйкес. Осы зан негізінде міндетгі түрде коршаған ортада іздер мен көріністер калады да әрбір қылмыс объективтік болмыста әр түрлі: идеалдыкнемесе затгың, қүбы-лыстың ойда қалған түрінде және материалдық немесе мате-риалдык, іздер түрінде бейнеленеді.

К,ылмысты окиға адамдардық әрекет-кимылдарынан бола-тындықтан коршаған ортада, әсіресе кылмыс орнында көпте-ген іздер калады да, к.ылмыскер туралы мәлімет көзіне айнала-ды, Ал, осы іздердін. пайда болу үрдісі объектініқ қасиеті, белгілері және бейне түсіру ерекшеліктері негізінде қажетті бір зандылықтарға бағынады. Іздерді, баска да айғак, заттарды оқига болған жерден тауып, оларды салыстыру, талдау, тексеру ңәтижесінде кылмыстыңтетігін аныктаймыз.

Криминалистика пәні іздерді, айғақ заттарды іздеу, табу, бекіту, зерттеу әдістерінің және сол үшін қажетгі техникалық криминалистік күралдары пайдалану жолдарын окытып үйретеді.

Криминалистика зерттейтін қьілмыс тетігі деген үғым бар — ол күрделі динамикалык. жүйе болып саналады. Бүл жүйе қыл-мыстык әрекет затынан; қылмыс субъектісінен және онын өз іс-кимылымен, өзге катысушы субъектілермен қатынасынан; қылмыс жасауға дайындалу, оны іске асыру және жасыру жол-дарынан; кылмыстык нәтижеден; қылмыс жағдайларынан (уақыты,орыны, жағдайы және с.с.) және басқалардан тұрады.

Криминалистиканың практикалық маңызы да аталған заң-дылықтар негізінде қылмысты ашу, тергеу және алдын алу мақ-сатына кажетті техникалы-криминалистік кұралдарды, әдістер мен тәсілдерді өндеумен, жетілдірумен және дамытумен бай-ланысты.

Криминалистика ғылымының пәні екі бөлімнен түрады. Бірінші бөлімі зандылыктардың үш тобын камтиды:

• 
  кылмыс тетігінің зандылықтары;
  
• 
  қылмыс және оған кдтысушылар туралы акпараттың пай-
  да болу зандылықтары;
  
• 
  дәлелдемелерді жинактау, зерттеу, бағалау мен пайдалану
  зандылыктары.
  

Осы кезге дейінгі жарык көрген зан әдебиетінде кримина-листикаға пәндік сипаттама беру мәселесіне үлкен назар ауда-рылып, көп пікір таластар болғандығы байкалады. Ол орынды құбылыс, себебі әр пәннің мағынасын терен тусіну аркылы ғана онын маңызын біліп, негізгі кағидаларын дұрыс та тиімді пай-далануға боладьт. Берілген түрлі пәндік сипаттамаларды коры-та келгенде, олар негізінен криминалистиканың кылмысты ашуға және тергеуге кажетті акпаратгы, заттай дәлелдемелерді іздеп тауып, бекіту, зерттеу үшін колданылатын әдістер мен тәсілдер, сол үшін кылмысты-іс жүргізу заңға сәйкес пайдала-нылатын техникалык күралдарды, әдістер мен тәсілдерді окыта-тын ғылым екені айтылады. Сонымен катар, криминалистік тәсілдер мен әдістер тек кылмысты тергеу мен ашуда ғана емес, кылмыстын алдын алуға бағытгалған және олар алдын ала тер-геуде, сот мәжілісінде, кейбір сот Іс-әрекетін жүргізуде колда-нылады.

Криминалистикада колданалатын тәсілдер мен әдістер дәлелдемелерді жинақтауға бағытталған. Дәлелдемелерді жи-нақтау төрт кезеңнен түрады, олар:

• 
  дәлелдемелерді немесе іздерді Іздеп табу;
  
• 
  оларды бекіту;
  
• 
  оларды алу; ■
  
• 
  алынған заттай дәлелдемелерді немесе іздерді алу барысы
  мен корытындысын рәсімдеу.
  

• 
  криминалистиканын қалыптаскан және казіргі кезде жа-
  ңадан пайда болған теориялары мен түжырымдамаларының ара-
  сындағы өзара байланыста болу заңы;
  
• 
  баска ғылымдардың осы күнгі жетістіктерін тез арада кьіл-
  мыстыктергеу жүргізу өндірісіне енгізу заңы;
  
• 
  криминалистика ғылымы әдістемелік үсыныстарының кыл-
  мысты ашуға, тергеуге және болдырмауға кажеттілігін арттыру
  және осы тәжрибені криминалистика ғылымы жетістіктері
  негізінде үштастырып жетілдіру заңы;
  
• 
  криминалистиканың және де баска қосалкы, тектес ғылым
  салаларындағы ғылыми-техникалықөрлеу негізінде кримина-
  листиканыңдаму барысын үдету заңы.
  

ә) қылмыстык, әлеуметгік және халыкшаруашылыкстатис-тикасының акпараттары;

Әрбір ғылымның пәндік сипаттамасы, мазмұны ол ғылым-мынміндеттерімен тығыз байланысты, сондықтан жоғарыдатал-даған криминалистиканың пәндік сипатгамасы оның арнаулы міндетгерін анықтауға мүмкіндік береді.

Криминалистиканың арнаулы міндеттері мыналар: -

Криминалистика пәнінін негізін қүрайтын объективтік заң-
дылыктарды одан әрі кеңейтіп окып зерттеу, осы ғылымнык
жалпы және жеке теорияларын дамыту, олардың жалпы
әдістемелік негіздерін жасау.

Заттай дәлелдемелерді, іздерді тауып алу, бекіту, зерттеу

раптаманың ұйымдастырушылык, тактикалық және әдістемелік негіздерін жетілдіру. Әрбір тергеу әрекеттерінің тактикалык әдістерін өндеу аркылы олардын нәтижелігін арттыру;

• 
  қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеудің әдістемесін
  өндеп жетілдіру ушін жаңа ұсыныстар енгізу.
  
• 
  кылмысты азайту үшін криминалистік сактык шараларын
  кұкық корғау органдарына ұсыну.
  
• 
  шет елдердегі криминалистика ғылымы жетістіктері мен
  тәжірибелерін кылмысты ашу, тергеу және алдын алу үшін пай-
  далану.
  

• 
  танымдык кызметі, яғни криминалистикамен жалпы таныс-
  тыру;
  
• 
  әдістемелік қызметі, бүл криминалистика ғылымы мен пәні
  арасындағы карым-катынасты, ғылыми және тәжірибелік маз-
  мүндарын дүрыс түжырымдау;
  
• 
  түсіндірмелік кызметі, криминалистика пәнінің ғыльгми
  бейнесін, оның болмысын және элементтерін ашып кәрсету;
  
• 
  жүйелендіру кызметі, бұл осы кезге дейінгі жиналған ғылы-
  ми және тәжірибелік материалдарды бір жүйеге келтіру;
  
• 
  қүрастырмалык кызметі, яғни практикалық із танудағы
  күрал-жабдыктарды дамыту және жетілдіру;
  
• 
  криминалистік зерттеу корытындыларын практикаға енгізу
  кьізметі;
  
• 
  болжау кызметі, бүл қылмыспен күресте криминалистика ғылымында жинакталған деректерге,акпаратгэрғакарап, бо-
  лашақта кьілмыс жасаудың кандай жолдары мен тәсілдері
  кобейетіндігін алдын ала болжап көрсету болып табылады.
  

Криминалистика жүйесі ғылымның пайда болуынан бастап бүкіл тарихы бойына дамып және жетілдіріліп отырады. Бүл процесс осы күнге дейін жалғасуда. Криминалистика өз алды-на ерекше, дербес ғылым болғандыктан, оның өзІ іштей өзара байланыстығы жеке бөлімдерінен күралған ғылым жүйесі бо-лып табылады. Көптеген окулыктарда дәстүрлі түрде кримина-листика жүйесі төрт белімнен күралған, олар:

Криминалистиканың жалпы теориясы.

Криминалистік техника.

Криминалистік тактика.

Криминалистік әдістеме (кьтлмыстардың жекелеген түрлері мен топтарын тергеу әдістемесі).

Криминалистиканың жалпы теориясы криминалистика пәнінің әдістемелік негізі, оның ішкі және сырткы дүниетаным қағидаларының, теориялықтүжырымдамаларының, үғымдары-ның, әдістерінің, терминдер аныктамаларынын жүйесі. Бұл бөлімде криминалистиканың пәндік сиппатамасы беріледі, оның жеке бәлімдерінің кыскаша мазмұны мен бөлімге жіктелуі, кри-миналистикада пайдаланатын жалпы ғылымдык және арнаулы әдістер көрсетіледі, криминалистік сәйкестендіру (идентифи-кация), криминалистік тергеу жорамалдауының теориялық негіздері, тергеушінің кылмыстык іс жүргізудегі карым-қаты-нас кағидалары кдралады.

Криминалистік техйика бөлімінде заттай дәлелдемелерді және іске катысты деректерді іздеп табуға, бекітуге, зерттеуге керекті тәсілдер мен әдістерді, колданылатын қажетті техника-лык күралдарды қарастырады. Бүл бөлім жеке ірі-ірі салалар-дан тұрады да, оларда криминалистика техникасында колданы-латың тәсілдер мен күралдар көрсетіледі, атап айтканда: мик-роскопиялык зерттеу тәсілі, өлшеу техникасы, спектрдін көзге керінбейтін сәулелерін /инфрақызыл, ультракүлгін, рентген/ зерттеу, люминесценттік талдау, т.б. криминалистік зертгеу тәсілдері мен әдістері сипаталады.

Криминалистік техниканың күрделі де, негізгі салаларының бірі —криминалистік фотография. Бүл бөлімде жедел-іздестіруде және сот зерттеуінде фотосурет затгай дәлелдемелерді бекіту, зерттеу үшін пайдаланатын тәсілдер мен әдістер ретінде карас-тырылады. БөлІмнің жеке тарауларында іздерді, қүжаттарды, атыс кұралдарын, олардын бөлшектерін, ок-дәрілерді, т.б. объективті зерттеп, тексеру әдіс-тәсілдері көрсетіледі.

Криминалистік тактика (тергеу тактикасы) тергеу әрекеттерін жүргізгенде колданылатын тиімді де нәтижелі әдістерді, олар-ды қолдану қағидаларын карастырады.

Тергеу жұмысында әр түрлі тергеу әрекеггерін жүргізуге бейімделген арнаулы тактикалык әдістер көрсетіледі. Тактика-лык. тәсіл — тергеу әрекеттерін жүргізудің неғүрлым ұтымды және нәтижелі жолдары. Әр тергеу әрекетінің ерекшелігіне байланысты тиімді, пайдалы тактикалык тәсіл ұсынылады. Мәселен, окиға болған жерді қарауға ұсынылатын тактикалык әдіс — ол заттай дәлелдемелерді, іздерді, окиға болған ортапы рет-ретімен, жүйелі түрде дәйекті карау; тінтуге ұсыньттын тактикалық әдіс — ол тінту жүріп жатканда тергеуші үй иесінін мінез-қүлкына, кисынға келмейтін әрекет-кимылына назар аударуы; логикаға сәйкес алып қарағанда, іздеп жатқан заттың кай жерге тығылғанын болжау; жауап алудын тактикалық әдісі — ол тергеушінін жауап беруші адаммен (куә, жәбірленуші, айыпкер) психологиялык жағынан дүрыс катынас жасап, қыл-мыстық істегі деректерді жауап алу барысында орынды, ретті пайдалану, т.б.

Аталған тактикалык әдістер және баска да тергеу әрекет-терінде қолданылатын әдістер мен тәсілдер іс-жүргізу заңына қайшы келмей, тек тергеу әрекеттерінің нәтижелі және тиімді етуіне бағыттылады.

Криминалистік әдістеме (кылмыстардың жекелеген түрлері мен топтарын тергеу әдістемесі) — бүл бөлімде жеке кылмыс-тар бойынша жүргізілетін тергеудің әдістемелік тәртібі кәрсетіледі, себебі әрбір кылмыс түрін тергеудің өзіндік ерекшеліктері бар. Осыған байланьтсты жеке бір істІ тергсгенде колданылатын техникалык, және тактикалык тәсілдер мен әдістер тергеліп жаткан қылмыстың ерекшеліктеріне бейімделеді. Сондыктан техникалык тәсілдер, әр тергеу орекеттерінін техникалық әдістері осы ерекшелікке байланыс-ты колданылып, осы кылмысты ашуға, іс бойынша дәлелденетін барлык мәселелерді шешуге бағытгалады.

Негізгі мақсат — кандай да болмасын кылмысты тез арада ашып,толыктергеу жүргізу болғандыктан,оны криминалистік түрғыдан талдап, криминалистік сипаттамасын беру керек. Тал-дау кезінде аталган кылмыс әдетге кандай әдістермен жасала-ды, кылмыскерлер кылмыстың ізін жасыру үшін кандай әре-кеттер колданады және осыған байланысты коршаған ортада кандай іздер қалуы тиісті екені көрсетіліп белгіленеді. Крими-налистік сипаттамада қылмыскердің мінез-күлкы және баскд типологиялык қасиеттері баяндалады, жәбірленушінін карсы-лық әрекетгері жәнеосыған байланысты кылмыс жасалған жср-де кдлуы мүмкін деген іздер белгіленіп нактыланады.

Криминалистика жүйесінің барлыкбөлімдері бір-бірімен өте тыгыз байланыста. Жоғарыда айтылғандай, криминалистиканын жалпы теориясы бүкіл осы ғылымның әдістемелік негізі болып табылады. Криминалистіктехниканың мүмкіншіліктері әртүрлі тергеу әрекеттерін жүргізгенде (тергеу қарауы, жауап алу, тінту, тергеу эксперименті, т.с.с.) қолданылады. Ал, жеке кримина-листік әзірлемелерді жасағанда техникалык-криминалистика-лык күралдар мен әдістерді және тергеу әрекеттерін жүргізудің тактикалыктәсілдердін пайдалану ерекшеліктері ескеріледі.

Криминалистиканың әдістері туралы ілім криминалистика-нын жалпы теориясының негізгі элементтерінің бірі болып са-

налады.

Әдістер, қандай да ғылым саласында болмасын, сонын ішінде криминалистикада да, күбылыстарды шынайытанудынбірден-бір жолы болып табылады. Криминалистикада қарастырылатын және қолданылатын әдістер әр түрлі, олар көптеген логикалық негіздемелер бойынша топтасуы мүмкін.

Жалпыга бірдей әдістің күрамын диалектикалык, және калыпты логика күрайды.

Жалпы ғылыми әдістер барлык (немесе кобінесе) ғылымдар мен тәжірибе аумағын камтиды да криминалистикада ғылым-нын максаты мен пәнінен туратын зандылыктармен аныктала-

ды. Жалпы гылыми әдістер арасында әдістердің негізгі топта-

рын айырып қарасақ:

сезімге рационалдык әсер етуші әдістер катарына бакылау, сипатгау, бейнелеу, салыстыру, эксперимент жургізу, улгілеу жатады;

Бакылау барысында логикалык әдістер колданылады, олар-дын катарына:

Сипаттау — бул анықталған және жүргізіліп жаткан зерт-теуге катысы бар кейбір объектілердің белгілерін сипаттап зерт-теу немесе баска әдістер арқылы алынған акпаратты анықтап тіркеу тәсілі болып табылады.

Бейнелеу әдісі криминалистикада деректі затты не белгілі бір оқиғаны суреттеп жазу үшін өте жиі колданылады, сондық-тан оған кенірек тоқтаған жөн. Бейнеленіп отырған объектінің өзіне тән белгілерін сипаттау аркылы жалпы объект жөнінде уғым беріледі. Объектінін белгілерін тауып, оны бейнелеу жо-ғарыда керсетілген бакылау немесе өлшеу тәсілдерін колдану арқылы кабылданып баяндалады. Бейнелеу ауызша, не жазба-ша түрде колданылып журген криминалистік жіктеу жүйесі бойьшша суреттеледі. Бейнелеуді бекіту үшін техникалык күрал-дар, атап айтқанда, фотоаппарат, бейнекамера, магнитофон, т.с.с. колданылады. Криминалистикадабейнелеуаркылыжеке іздер, колжазбалар, ок-дәрі және адамдардың сырткы келбеті суреттеліп жазылады. Бейнелеуді колдану тәсілдері занға сәйкес болуытиісті.

ЗерттелетІн объектілердін касиеттерІ мен белгілерін кабыл-дап бекіту ушін оптикалык және баска ғылыми-техникалық күралдар - микроскоптар, спектрофотометрлер, газохромо-метрлер кеңінен пайдаланылады.

Бейнелеп сипаттаудың екі түрі бар. Бірінші жағдайда объектілер мен құбылыстар тікелей карап сипатталса, екінші жағдайда олар басқа деректерден алған акпараттар аркыльт ғана бейнеленіп жазылады. Мәселен, тергеуші затгай дәлелдемелерге тән касиеттерді өзі тікелей көріп карап, кабылдау аркьтлы хат-тамаға жазады, ал басқа бір жағдайларда ол өзІ көрмеген объектілерді де бейнелеп хаттамаға тусіруіне тура келеді. Атап айтқанда, қылмыс жасады деген күдікті адамның бет-әлпетін және баска белгілерін хаттамаға тергеуші осы адамды кәрген куәнің айтуымен сипаттап жазады. Объектілер (не күбылыстар) кейде толык. бейнеленіп, ал кейбір жағдайларда узінді түрінде де суреттеледі. Жағдайға байланысты объектіні (не күбылыс-ты) толык сипаттап жазуға мүмкіншілік болмаған жағдайда тергеуші объектінің тек елеулі белгілерін алдын ала көрсетіп, толык сипаттамасын хаттамаға кейін бейнелеп жазады.

Уакыт өткен сайын, объектілерге (не кубылыстарға) тән белгілер (касиеттер) ескіреді, немесе жойылып кету де мүмкін. Сондықтан тергеу карауы кезінде кабылдаған белгілер дер кезінде толык сипатталып жазылуы қажет. Қаралған объектілер туралы ақпаратгар кылмысты дәлелдеуге пайдаланылатындык-тан, олар хаттамада бүрмаланбай, өзгеріссіз жазылуы керек.

Салыстыру әдісі — бул екі немесе бірнеше объектілердің өзіне тән белгілерін теңеп, салыстырып керу. Салыстыру әдісі кри-миналистикада ең жиі колданылады және ол өте күрделі логи-калык талдауды қажет ететін ойлау үрдісі. Екі немесе бірнеше объектілерді өзара салыстырғанда, алдымен әр объекті жеке алынып зерттеледі. Салыстыру бірнеше сатыдан турады. Онын бірінші сатысында зерттеліп отырған объектілерге тән касиет-тер мен белгілер сұрыпталып алынады.

Бул жерде аса көңіл аударатын нәрсе — салыстыру негізіне алынатын касиеттер мен белгілер осы объектіге тән және турақ-ты, баска объектілерде жиі кездеспейтіндей болуы қажет.

«Қасиет» пен «белгі» уғымы бір-бірімен тығыз байланысты болғанымен тең мағыналы үғым емес. Объектідегі сәйкес-тендірілетін белгі зерттеп отырған объектінің ерекшелігіне бай-ланысты; кейбір объектінің қасиетін бірден аңғарып кабылдауға болады, ал кейбір объектінің тек белгілерін кабылдап, сол ар-қылы касиетін білуге болды. Мәселен, аяқтың ізінде калған белгілер арқылы ізді калдырған адамнын аяқалыс ерекшелігін ажыратуға болады (женіл жүріс, кербез жүріс, адам үлкен, аяғы аксап басады, т.б.).

Әрине, бірнеше объектіде бірдей немесе ұксас касиет пен белгі болуы мүмкін. Бірак көп жағдайларда бір не екі бірдей белгіні негізге ала отырып, салыстырып отырған объектілердің тепе-тендігі туралы айтуға болмайды. Сондыктан әр объектіні жеке зерттегенде бірнеше касиеттер мен белгілер сұрыпталып, олардың осы куйінде баска, осыған үксас объектіле болмайты-нын аныктау кажет болады. Салыстырылмакшы объектілерден осындай қасиеттер мен белгілер жинағын тапканнаи кейін, зерттеуші салыстырудьщ екінші сатысына көшеді. Зерттеу кезенінде салыстырып отырған екі немесе бірнеше объектіден сүрыпталып алынған белгілер бір-бірімен салыстырылып олар-дың ұксастығы, не өзгешелігі анықталады. Салыстырудың үшінші сатысында белгілерді бір-бірімен теңестіріп, салыстыра түжырымдай отырып, зерттеуші бір белгілі корытынды шыға-рады. Ол үшін зерттеуші логикада колданылатын талдау, жинак-тау, абстракииялау, болжау және т.б. әдістерді пайдаланылады. Эксперименттік зерттеу әдістері болған оқиғаға катысты кейбір кұбылыстарды криминалистік зерттеу және объективті шынайы тану максатында ғылыми тәжірибелерге негізделеді. Аталған әдіспен криминалистикада заттарды зерттегенде, кыл-мысты тергегенде пайда болған болжамдар әр түрлі тәжірибелер арқылы нактыланады. Бұл әдістін негізгі міндеті — әртүрлі қүбы-лыстардын немесе заттардың маңызы мен жағдайын, негізгі қасиетін, табиғаты мен жаратылысын аныктау. Эксперименттік тәжірибелер жүргізгенде жогарыда көрсетілген бакылау, өлшеу, сипаттау әдістері де пайдаланылады. Жүргізіліп жаткан тәжірибенін міндетіне байланысты эксперимент сарапшы эксперименті және тергеу эксперименті болып екіге бөлІнедІ. Сарапшы экспериментІ сараптама жүргізуге керекті үлгілерді алуға, кейбір күбылыстардын. жүру барысын бакылауға (мәсе-лен, іздің пайда болу тетігін тексеруге) және сараптауда колда-нылатын (физикалык, химиялык, т.б.) әр түрлі әдістердін тиімділігін, нәтижелігін тексеруге бағытталады. Тергеу эксперименті іс бойынша, тергеу әрекетгерін жүргізу аркылы табылған акиаратгарда кврсетілген окиғаның шындығын тексе-ру үшін, болған окиғаны қайтадан бүрынғы кдлпына келтіріп, оған уксас жағдайларда тәжірибеңі жүргізу аркылы орындалады.

Өлшеу әдісі криминалистикада объектілерді зерттеу бары-сында өте жиі қолданылады. Өлшеу мына математикалық тәсілдерді қолдану аркылы жүргізіледі:

• 
  есептеу;
  
• 
  геометриялык күрылыс;
  

Криминалистиканын. меншікті және баска ғылымдардан алынған арнаулы әдістеріне алдын ала тергеуде, соттергеуінде, сот сараптамасын жүргізуде колдану үшін олардың белгілерін бағалауға және колдануға төмендегідей талаптар койылады:

ә) әдістін кауіпсіздігі, яғни оны колдану адамдардын өмірі мен денсаулығына зиянсыз болуы;

Криминология криминалистикаға жақын ғылымдардың бірі болып саналады. Бүл ғылым қылмыстың болу себептерін, оның әлеуметтік негіздерін және түр аралык өзгешеліктерін, оның алдын алу шараларын колдану тәсілдерін зерттейді. Кримино-логия қағидаларын негізге ала отырып, криминалистика тергеушінің жеке істерді жүргізгенде қылмыстың болуына ыкпал еткен жағдайларды толық аныктап, бүл себептер мен жағдаиларды жою үшін каидай әрекетгер жүргізуі керектігін белгілейді.

Криминалистика жедел-іздестіру кызметі мен ол қолданы-латын арнаулы техникамен де тығыз байланыста.

Криминалистика ғылымы әкімшілік күкык және кылмыс-тық аткару кұкығымен өзара байланысты.

Криминалистика және қылмыстык статистика.

Криминалистика және сот сараптамасы (экспертологиясы).

Аталған ғылымдар мен пәндерден баска криминалистика қылмысты зергтеуге катысты үғымға кіретін сот медицинасы, сот психиатриясы, сот психологиясы пәндерімен де тығыз бай-ланысты, өйткені қылмысты ашу, оны тергеуге арналған криминалистік тәсілдер, тергеу іс-әрекеттерін жүргізу әдістері осы жоғарыда аталған пәндердің кағидаларьтн күрайды.

Қылмыска қарсы күресу практикасында тергеу және жедел-іздестіру органдарының жұмыстарын одан әрі жетілдіріп, іскерлікпен колдануда криминалистиканыңғылыми негіздерін игеру өте кажет.

Елімізде жүріп жаткан әлеуметгік өзгерістерге байланысты сонғы жылдарда кылмыс өрши түсіп, оның ішінде аса кауіпті де күрделі кылмыстардың жасалу саны одан әрі өсіп отыр.

Сондыктан тергеу органдарының жүмысын одан әрі жақ-сарту үшін, кылмысты ашуда, тергеуде нәтижелі және тиімді тәсілдерді жан-жакты пайдаланылу уакытталабы. Болған қыл-мысты тез арада ашып, кылмыс жасаған адамдарға тиісті жаза тағайындау кылмыска қарсы күрестің нәтижелігін арттырады, кейбір адамдарды кылмыс жасаудан сактандырады.

1. 
   Қазақстан Республикасының Конституциясы.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы: Юрист, 2001.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі. Алматы. Баспа, 2001.
   
4. 
   Белкин Р.С. Курс криминалистики. В 3т. М. Юрист, 1997.
   
5. 
   Руководство для следователей. Под ред. Н.А. Селиванова, В.А. Снеткова. М, 1998.
   
6. 
   Порубов Н.И. Курс криминалистики. Минск. Выш. Шк., 2000
   
7. 
   Филлипов А.Г. общие положения методики расследования отдельных видов и групп преступлений (криминалистической методики) Криминалистика: Учебник, под ред. Проф. А.Ф. Волинского – М.: Издательство «Спрак!, 1998.
   
8. 
   Возгрин И.А. О структуре методик расследования отдельных видов преступлений (вопросы теории и практики борьбы с преступностью. Л., 1974).
   
9. 
   Колесниченко А.Н. Общие положения методики расследования отдельных видов преступлений. Харьков, 1976.
   
10. 
    Крылов И.Ф. Криминалистика. Ленинград, 1976.
    
11. 
    Селиванов Н.А. Справочная книга криминалиста.Издательсво Норма, 2000.
    
12. 
    Криминалистика. Под. Ред. В.А. Образцова. – М.: Юрист, 1997.
    
13. 
    Образцов В.А. Криминалистика: Курс лекций-М., 1996.
    
14. 
    Порубов Н.И. Тактика допроса на предварительном следствии: учебное пособие. – М.: Издательсво БЕК, 1998.
    
15. 
    Е. Жәкішев. Криминалистік тактика – Алматы.: Жеті жарығы, 1997.
    
16. 
    Е. Жәкішев. Криминалистиканің пәндік сипаттамасы және методологиялық негізі. Алматы, Қазақ университеті-1991.
    
17. 
    Нургалиев Б.М. Организованная преступная деятельность (уголовно-правовые, процессуальные и криминалистические аспекты). Караганда: 1997.
    
18. 
    Исаев А.А. Теоритические и правовые проблемы приминения специальных познаний для квалификации преступлений.- Алматы: «Жеті Жарығы», 1999.
    
19. 
    Тилеубергенов Е.М. Использование специальных педагогических знаний в расследовании преступлений несовершенолетних. (Учебно-методическое пособие). Алматы: Жібек Жолы, 1998.
    
20. 
    Қ. Бегалиев Предупреждение безнадзорности и правонарушений несовершеннолетних Алма-ата 1980.
    
21. 
    1995 жылдың 30 тамызында қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы.
    
22. 
    Р.С. Белкин, В.П. Лавров, И.М. Лузгин. Криминалистика. Т 1, Москва, 1987.
    
23. 
    Криминалистика. Т 2. Под. Ред. Белкин Р.С. и другие Волгоград, 1994.
    
24. 
    1998 жылғы ҚР ҚІЖҚ және 12.12.2002 жылдағы енгізілген өзгерістер.
    
25. 
    С.Е. Еркенов, С.И. Сұлтанов. Тергеу әрекеттерінің тактикасы. Алматы, Дәнекер, 2002.
    
26. 
    А. Винберг, М. Шванкова. Почерковедческая экспертиза Волгоград, 1997.
    
27. 
    Теоритические и практические вопросы судебно-технической экпертизы документов. Москва ВНИИ СЭ МЮ СССР. 1983.
    
28. 
    Г.И. Поврезнюк. «Судебная экспертиза». Учебно-практическое пособие. Алматы, 2000.
    
29. 
    Ж.Р. Дильбарханова. Криминалистическое исследование почерка. Учебно-практическое пособие. Алматы, 2002.
    
30. 
    15.09.1994ж. Қазақстан Республикасының Жедел-істестіру шаралары туралы Заңы.
    
31. 
    Конституция Республики Казахстан.
    
32. 
    Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан.
    
33. 
    Закон Республики Казахстан «О судебной экспертизе». Алматы, 12 ноября 1997г.
    
34. 
    Строгович М.С. Курс советского уголовного процесса. Т. 1 М., 1968.
    
35. 
    Руководство для следователей./под ред. Н.А. Селиванова, М., 2000
    
36. 
    Криминалистика, учебник / Под ред. А.Г. Филиппова, М., 2000
    
37. 
    Назначение и производство судебных экспертиз. Пособие для следователей, судей и экспертов. М., 1998.
    
38. 
    Основные правила подготовки материалов для производства судебной подчерковедческой экспертизы. Методические рекомендации для следователей и судей. М., 1980.
    
39. 
    Словарь основных терминов теории и практики судебной почерковедческой экспертизы. М., 1981.
    
40. 
    Судебно-подчерковедческая экпертиза. Пособие для экпертов-почерковедов и судебно-следственных работников. М., 1971.
    

№ 1 семинар

Криминалистика пәні мен заңдылықтары.

Криминалистиканың жалпы теорисының мазмұны.

Криминалистикалық методика мазмұнының мәселелері.