Асыл жүзік Шал Күміс белдік 4 - ұл Асыл тас Сәнді киім Қымбат белдік

Асыл жүзік Шал Күміс белдік

4 - ұл

Асыл тас Сәнді киім Қымбат белдік

Жоқ

Тек Еңбек сүйгіш қолы

Қайрат-жігерге толы жүрегі Бар

Ақылы

Түлкі мен тиін

Кіші мектеп жасындағы балаларға тән және олардың құмартып кірісетін іс-әрекетінің бір түрі – ойын. Ойынның бірнеше түрлері бар. Оларға шығармашылық ақыл-ой, спорт ойындары т.б. жатады. Ойын балалардың барлық маңызды ақыой әрекеті, онда балалардың барлық қабілеттерінің дамуына, айналасындағы дүние жайлы түсініктері кеңеюіне, тілінің дамуына, құрбыларымен жақындасуына көмектеседі, мінез-құлқын, ерік-жігерін қалыптастырады. ßғни, бала ойын арқылы білім алады.

Ойын екі түрлі уақыттық бағытта әсер етеді: қазіргі және болашақта. Бір жағынан бала бірден осы мезетте қуанышқа бөленеді. Екінші жағынан ойын әрқашан болаЩшаққа бағытталған, өйткені онда ойын барысында келешек өміріне ықпал ететін сапалық қасиеттер мен дағдылар және икем қалыптасады.

Ал, Ю.К.Бабанский ойынды бастауыш сынып оқушыларының барлық әрекеттерін ынталандырудың түрлері мен әдісі түрінде ұсынады.

Ойынның белгілі бір уақытта жүзеге асырылып, сабақ кезеңдеріне нұсқан келмейтіндей жымдасып жатуын көздеу керек. Жақсы, дұрыс ұйымдастырылған ойын ғана тиісті, қалағаныңдай нәтиже бере алады. Ойын түрлерін орнымен қолдану оқушының ынтасы мен қызығушылығын, сол пәнге деген сүйіспеншелігін арттырады. Бала ойынның барысын дұрыс меңгерген болса, олар ойынды бар ынтасымен ойнауға, орындауға тырысады.

Бала бойындағы білімге деген қызығушылық қабілетті тәрбиелеп жетілдіру үшін оның танымдық белсенділігін арттырумен тығыз байланысты. Оқу-танымдық белсенділікті арттыру сабақ барысында қолданған көрнекі құралдарға да байланысты. Осы жөнінде К.Д.Ушинский оқушылардың бойында танымдық белсенділікті дамыту үшін көрнекі оқытуды талдау негізінде оқушыларға айқын обарздартудыратын, өзіне таныс заттардың жаңа жақтарын ашатын оқу материалын неғұрлымберік шешуіне көмектесетін көрнекі құралдарды көрсетуге кеңес береді. ´йткені, олар бір жағынан оқушылардың ой-өрісін, ауызекі сөйлеу тілін, жазу дағдысын, айналасындағы өмір туралы түсінігін кеңейтеді және оқушылардың білім деңгейіне май саралап жасалғанда нәтижелі болады. Демек, ол оқу озаттарын тежемейді, әрі үлгерімі төмен оқушылар ескерусіз қалып қоймай, олардың теориялық білімі мен дағдыларын дамытуға әсер етеді.

Көрнекі құралдарды оқушылардың оқу үрдісіндегі роліне қарай М.Махмудов екі топқа бөледі.

1. 
   Заттық - бейнелік көрнекі құралдар: оларға картиналар, Оотосуреттер, кино үзілістері жатады.
   
2. 
   Таңбалы көрнекі құралдар: оларға нұсқалар, сызбалар т.б. жатады.
   

Жас бала не нәрсені болса да білуге құмар, қызыққыш, қолымен ұстап, көзбен көргенді жақсы көреді.

Ойын балалардың барлық маңызды ақыл-ой әректі, онда балалардың барлық қабілеттерінің дамуына, ойында айналасындағы дүние жайлы түсініктері кеңеюіне, тілінің дамуына, құрбыларымен жақындасуына көмектеседі.

А.С.Макаренконың айтуынша, ойында балалардың Оизикалық, психикалық қасиеттірінің сапалары да өзгеріп отырады. Ойын балалардың сабаққа ынтасын аудартуға, көңіл қойғызуға, сондай-ақ қабылдауын жеңілдетуге, білімлі толық игеруіне көмектеседі. Ойынның түрлері өте көп: Ойын-сабақ, ойын-жаттығулар, сергіту ойындары. Бұл дидактикалық мақсаттағы ойындар оқушылардың жан-жақты дамуына қызмет етеді.

Ойын – балалар үшін күрделі әрекет, ол білімді, ақылды ұйымдастыруды қажет етеді. Ойынның өз жоспары, арнайы заттары т.б. көптеген ерекшеліктері болады. Ойын арқылы бала өмірден көп мәліметтер алады, өзінің психикалық ерекшеліктерін қалыптастырады, яғни ойын арқылы бала білім алады. Бала зейіні қажетететін, әдейілеп ұйымдастрған ойындар оның ақылын, дүниетанымын кеңейтеді, мінез-құлқын, ерік-жігерін қалыптастырады. Аса ірі психологтардың ойынша бала ойын үстінде қандай болса өскенде еңбекте сондай болады дейді.

Ойын – адамның өміртанымының алғашқы қадамы. Қазақ халқының ұлы ақыны Абай: “Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала болар ма?” – деп айтқандай, бала өмірінде ойын ерекше орын алады.Балалар ойын барысында өзін еркін сезінеді, ізденімпаздық, тапқырлық әрекеті байқалады (сезіну, қабылдау, ойлау, зейін қою, ерік арқылы).

Біздің балаға білім, тәрбие жолына пайдаланатын әдістер мәнді болуы шарт. Ол үшін бала ұғымына, қабылдауына сәйкестендіріп ойын ұйымдастыру керек. Балаға таңдалған білім балалардың ақылына лайықталып, талабын шабыттандыратындай, ойын оятарлық, іскерлігін дамытарлықтай, бастаған істің нәтижесіне жетуге тырысарлықтай нәрлі болуы қажет. Олай болса алдымен ойындарды балаға қай сәттерде, не мақсатпен пайдаланатыны анықталады.

Мысалы: Оқуышалдың ойлау қыбілетін дамытуда сөзжұмбақ, ребус, анограмма, ұйқасын тап ойындарының әсері мол. µйқасын тап ойыны арқылы балалардың білсі-ем деген ұғымы артып, қызығып, белсенділік танытады.

1. 
   ´зінше ноян 2. Тұмсығымен шымшып
   

Үсті тікен… (кірпі)

Әдісті қолдану төмендегіше ұйымдастырылады. Алдымен ұжым 4 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Бұл “Жанұя” топтар деп аталады. Содан кейін 1, 2, 3, 4-ке санау арқылы 1-лер бөлу керек, 2, 3, 4-өз алдына “жұмыс тобын құрайды.

Оқуға ұсынылатын материалдың тақырыбы талқыланған соң, осы мәтінді түсіну қажет екенідігі ескертіледі. 4 логикалық бөлікке бөлінген мәтіннің 1-бөлігін 1-лер, 2-бөлігін 2 санын алғандар 3, 4-нөмірлі топтарға оқуға тапсырылады. Жұмысты бастамас бұрын оқушыларға “жұмыс тлбынад” мәтіннің тиісті бөлігін жақсы меңгеру қажеттілігін, өйткені сол бөлікті “жанұя топ” оқушыларына түсіндіруге жауапты екенін, мәтінді тұтас түсіну әр оқушының ыждақаттылығына байланысты екенін түсіндіру қажет.

Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтарымен қайта таьысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі мазмұнда ортаға салады. Осылайша ұжым мүшелері бірін-бірі оқытуға, сол арқылы ойлауға үйренеді.

Екі түрі түсініктеме күнделігі.

Оқушылардан дәптердің бетін немесе таратылып берген парақты ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:

Бөліктің оң жағына Сол жағына

мәтіндегі қатты әсер сол әсер еткен үзінділер жайлы

еткен тұстар, үзінділер пікір жазады (нені еске түсіреді,

жазады себеп салдары қандай, қандай

тар т.б.)

Ол сұрақтар оқығанға баға беру, пікірін, көзқарасын білдіруге лайықталынып қойылғаны дұрыс. Мысалы, Сіздің ойыңызда не сақталып қалды? Автор оқырманды қалай қызықтырады? Кейіпкерелердің іс-әрекетін сіз қалай бағалайсыз? Т.б. түрінде жұмыс жасауға үйретеді. Ақпаратты өз бетінше меңгеруге жағдай жасайды. Сөз астарын, құдіретін түсінуге бағыттайды. Сондай-ақ әдістің тиімділігі сабақтан тысқары қалатын оқушы болмайды, оқыған мәтінді түсіну оны түсінікті етіп айтып беру, оған қатысты ойын, пікірін білдіру арқылы оқушының тілі дамиды. Осылайша ұйымдастырылған оқу сабақтары арқылы сауатты оқырман қалыптастыру мүмкіндігі туады.

Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауға дамыту жобасында жұмыс жасап жүрген мұғалімдер бұл сабақтар баланың танымдық белсенділігін арттыруға, өз бетінше білім алуға, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал ететіндігін және оқудың қызықты оушылар ұжымды бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды.

Мектеп өмірінің мұғалімдердің осы жобамен жұмысқа днйінгі және кейінгі кезеңін салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықласының, қызығушылғының артқандығын, басқаны түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталады.

Дамыта оқыту технологияларының бірі “Ақыл-ой Одиссеясы”. “Ақыл-ой Одиссеясы” бағдарламасының негізгі мақсаты оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, қалыптан тыс ойлауға үйрету. Осы шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы, олардың қызығушылығын арттыруға болады.

Мысалы, дамытушылық мақсаты “жасырын” тұрған, бір қарағанда өте қызықты көрінетін дидактикалық ойындар жоғары Эмоционалдық жағдайда өтеді. Солардың бірі – “Ол не?” ойыны. Ойынның шарты төмендегідей:

Оқушылар өзеріне ұнайтын бір заттарын, ойыншықтарын алып келеді. Бірақ оны ешкімге көрсетпеуі керек. Сабақта сол әкелген затына ауызша сипаттама береді. Қалған оқушылар айтылған белгілеріне қарап әңгіме не туралы екенін анықтаулары керек.

Мысалы, менің затым дөңгелек, ол секіреді, бір түсті, әр түстісі де болады. Үлкені және кішкентайы болады. Резеңкеден жасалады. Балалар өзін өте жақсы көреді.

Мұнда ең негізгісі – баланы дұрыс демей отырып, сипаттама бере білуге үйрету. Бұл сияқты ойындар оқушыларды еркін қиялдауға және психологиялық селсоқтықты жоюға ықпал етеді.

Тағы да бір оқушылардың ерекше қызығушылығын туғызатын жұмыс түрі өмірде көп кездесетін, бір қарағанда жағымсыз болып көрінетін кейбір оқиғалардың “пайдалы” жағын көруге тырысу және айтып беру. Мысалы: “төбелес” деген сөздің жаман және жақсы жақтарын анықтауды тапсыру.

Жақсы жақтары:

• 
  өзімді қорғадым,
  
• 
  әлсіз досымды қорғадым,
  
• 
  өзімнің күшті екенімді дәлелдедім,
  
• 
  шындық үшін төбелестім т.б.
  

• 
  бетім көгерді,
  
• 
  ата-анам ұрысты,
  
• 
  жыладым,
  
• 
  досыммен араздастым т.б.
  

Мысалы: “Қарындаш”.

Жауаптар: -оның қызыл болғаны жақсы, ал жіңішке болғаны жаман, (неге екеніні дәлелдеу керек).

• 
  қолда ұстауға ыңғайлы, ал қалтаға салып жүруге болмайды.
  
• 
  ұзын болғаны жақсы, үшкір болғаны жаман.
  
• 
  ағаштан болғаны жақсы, тез ұштайсыз, ал бірақ абайсызда сынып қалатыны жаман.
  
• 
  қызыл болғаны жақсы гүлді бояйсың, ал шөпті бояуға болмайтыны жаман т.с.с.
  

“Ақыл-ой Одиссеясы” технологиясы Элементтерін сабақ барысында қолдану нәтижесінде оқушылардың шығармашылық қабілеттері дамып, сабаққа қызығушылығы артады.

“Иә”, “Жоқ” әдісі

Бүкіл сыныптың тақырыптағы дұрыс, бұрысын дәлелдеп айту.

Абай ақын – иә.

әнші – жоқ.

ОилосоО – иә.

Дәптерге кез келген тақырып алып, әр қайсысы екі сөйлемнен жазып, яғни бір-бірлерінің ойын жалғастыру.

Дос – бір-бірлерінің түсінушілігі, бір-бірлеріне көмегін тигізу, қол ұшын беру, әрдайым қасында болу.

Топтастыру әдісі.

Құстар қайтады КҮЗ Күн қысқарып, түн ұзарады