Батырова Бибигуль Рахимовна Батыс Қазақстан облысы, Тасқала ауданы, Қ. Сәтбаев мектебінің қазақ тілі мен

• Ел тағдыры – тіл тағдыры

• Батырова Бибигуль Рахимовна
• Батыс Қазақстан облысы, Тасқала ауданы,
• Қ.Сәтбаев мектебінің қазақ тілі мен
• әдебиеті пәнінің мұғалімі

• Мақсаты:
• Оқушыларды өз ана тілінің қадір-қасиетін біліп,
• өз ана тілінің көркемдігін сезініп, сөз құдіретін түсініп,
• оның адам өміріндегі маңызын ұғынуға үйрету.
• Міндеттері:
• 1. Тіл әуезділігін, көркемдігін, байлығын, шешендігін көрсететін нақыл сөздер,
• мақал-мәтелдер арқылы оқушы дүниетанымын, ой - өрісін дамыту.
• 2. Тіл тазалығын сақтау, мәдениетті сөйлеу, шешендік өнерді оқушы
• бойына сіңіре отыра,
• ана тіліне сүйіспеншілігін қалыптастыру.
• 3. Мемлекеттік тіл мәртебесін көтеруге атсалысуға шақыру.

• «Жеке бір адам ұлт тілін жасай
• алмайды. Тіл – бүкіл халықтың игілігі,
• халықпен бірге жасап, бірге дамиды.
• Ана тілін жақсы білмейінше, сауатты
• сөйлеп, сауатты жазып, тіл
• байлығын мол қолданбайынша,
• шын мәніндегі мәдениетті адам атануға болмайды». 
• С.Негимов

• «Тапқырлар»

• «Зеректер»

• «Ойшылдар»

• "Арман"
• бекеті

• Қызығушылығын арттыру

• Тұрақты сөз
• тіркестерінің
• мәнін ашу

• Қас пен көздің арасында

• (лезде)

• Қара қылды қақ жару 
• ( әділ)

• Төбе шашы тік тұрды 
• (шошыды)

• Тайға таңба басқандай
• (анық)

• Аузына құм құйылды   
• (үндемеу)

• Көзге түртсе көргісіз 
• (қараңғы)

• Тонның ішкі бауындай 
•   (тату)

• Бет моншағы үзілу 
• (ұялу)

• Жарғақ құлағы
• жастыққа тимей 
•   (мазасыздану)

• Күн тигізбей өсірген 
• (мәпелеу)

• Астына көпшік қойды
• (мақтады)

• Тест орындау

• Мағынаны тану
• «Шешен»  
• бекеті

• “Ақындық- туа бітті өнер болса, шешендік- жүре келе қалыптасатын қасиет”
• ЦИЦЕРОН

• Ежелгі Грекия мен Ежелгі Рим Софистер, өкілдері: Протагор,Горгий
• Гиппий,Критий
• Сократ пен Платон
• Аристотель
• Цицерон
• Квинтилиан

• 00:56

• И.С.Рижский
• А.И.Галич
• М.И.Усачев
• А.Ф.Кони
• В.Г.Белинский
• П.С.Проховщиков
• Н.В.Гоголь

• 00:56

Әл-Фараби

• Әл-Фараби
• “Кабусн Әбу Насыр әл-Фа
• раби,
• Ж.Баласағұн «Құдатғу білік», М.Қашқивани лұғат ат-түрік», А.Йассауи «Диуани хикмет», А.Йүгінеки «Ғабатум Хама».
• ама”
• Ж.Баласағұн
• М.Қашқари
• А.Йүгінеки
• А.Йассауи

• 00:56

• Әбу Насыр әл-Фараби
• Жүсіп Баласағұн
• Махмұд Қашқари
• Ахмет Йассауи
• Ахмет Йүгінеки

1.11-13ғ Майқы би, Аяз би

• 1.11-13ғ Майқы би, Аяз би
• 2.14-16ғ Асан қайғы, Жиренше шешен
• 3. 18ғ Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би
• 4. 18-19ғ Би-шешендер екіге бөлінді: 1. “Хан-сұлтандарға қарсы шешендер” Байдалы би, Ер Жәнібек, Тіленші би. 2. “Бек-сұлтандарға қарсы шешендер” Сырым Датұлы, Досбол Қорлыбай, Балаби Есенәлі.
• 5. 20-21ғ Ш.Уәлиханов, А.Байтұрсынов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, М.Әуезов, С.Сейфуллин.
• С.Негимов,Б.Адамбаев,Қ.Жұмалиев, М.Ғабдуллин, Б.Кенжебеков.

• Қазақ шешендіктану ғылымының қалыптасуы мен дамуы

• Белгілі бір әлеуметтік мәні бар тақырыпты қозғайтын шаршы топ алдында сөйленетін сөз болу қажет;
• Әңгіме өзегінің дәлелі болу керек;
• Тыңдаушыларға түсіндіріп, ойлантып, харекетке жетелеу керек;
• Тыңдаушыларды сүйсіндіретін эстетикалық қасиеті болу керек;
• Шындықты, ақиқатты тануға ұмтылдыру керек;

• 00:56

• Дауыс саздылығы

• Мақам

• Шешеннің даусы

• Кідіріс

• Сөз ырғағы

• 00:56

• К
• Ө
• Р
• К
• Е
• М
• Д
• Е
• У
• І
• Ш
• Т
• Е
• р

• 00:56

№	Шешендік сөз тектері	Шешендік сөз түрлері	Стильдері	Тілдік құралдары
1	Әлеуметтік-саяси шешендік	Баяндама, үгіт-насихат	Публисцистикалық, ресми, ғылыми	Афоризмдер, терминдер,фактілер,сілтемелер, қаратпа, қыстырма сөздер
2	Әлеуметтік-тұрмыстық шешендік	Мерейтойдағы тілек, көңіл айту, естірту т.б.	Көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу	Мақал-мәтелдер, тұрақты тіркестер, оқшау сөздер, риторикалық сұрау
3	Академиялық шешендік	Ғылыми баяндама, дәріс	Публисцистикалық, ресми, ғылыми	Деректер, терминдер, салыстырулар
4	Сот ісінде қолданылатын шешендік	Айыптаушы мен қорғаушының сөзі	Публисцистикалық, ресми	Іскерлік қатынасқа тән сөз оралымдары, мақал-мәтелдер
5	Діни шешендік	Уағыздар мен иман сөздер	Көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу	Дінге қатысты терминдер, имандылыққа үндейтін сөздер

• мінбе

• Баяндама

• Съездегі сөз

• Митингідегі сөз

• Конференциядағы сөз

• Мәжілістегі сөз

• 00:56

• 00:56

• Мерейтой

• Салтанатты дастархандағы сөз

• Көңіл айту, жұбату т.б

• Ғылыми хабарлама

• Ғылыми шолу

• Мектеп пен жоғары оқу орнындағы дәріс

• Ғылыми баяндама

• 00:56

Діни шешендік

• 00:56

• 00:56

• Құрбан айт
• қабыл болсын!

• 00:56

Соттағы шешендік сөздер

Шешеннің өзін ұстау әдебі мен мәдениеті

Шешендік сөздегі риторикалық канондар (грек сөзі – ереже, қағида) 5 бөлімге тармақталады

• 1-бөлім. Тақырыпты табу (инвенция).Тақырыптан ауытқымау.
• 2-бөлім. Айтылатын ой мазмұнын жүйелеп ойластыру (диспозиция).Сөздің жүйесі мен құрылымы
• 3-бөлім. Сөзбен көркемдеу.Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні
• 4-бөлім. Есте сақтау (меморио).Қағазсыз сөйлеу
• 5-бөлім. Сөйлеу барысы (акцио гипокризис). Өзің еркін ұстау, жинақылық.

• Сөз дәлдігі

• Сөз дәйектілігі

• Сөз әуезділігі

• Сөз түсініктілігі

• Ой жүйелігі

• Тіл тазалығы

• Сөз айшығы

• Сөз байлығы

• Ой жүйелігі

• шешендік

• 00:56

Пікірталас түрлері

• 1. Пікір алмасу (латын сөзі – қарау, талқылау, дисскусия) Мақсаты: ой-пікірді ортаға сала отырып, мәселенің ортақ шешімін табуды көздейді.
• 2. Ойталқы (латын сөзі – таласамын, диспут) Мақсаты: екіұшты ойды анықтау, нақты бір шешімге келу.
• 3. Ойкөкпар (француз сөзі – талас, дебат) Мақсаты: қарсыласының пікірін жоққа шығару, өз пікірін дәлелдеп, жеңіске жету.
• 4. Сөзталас (орыс сөзі -спор) Мақсаты: дос-жаран, көрші-қолаң, қызметтестер арасында көрініс береді.
• 5. Пікірсайыс (грек сөзі – “жою”, “дұшпандық”,полемика) Мақсаты: қарсыласына тойтарыс беру, өз пікірін қорғап шығу
• 6. Айтыс (қазақ сөзі)
• 7. Әңгімелесу, “дөңгелек үстел”, кездесу-сұхбат (қарапайым түрі) Мақсаты: сұрақтар алдын ала берілуі мүмкін, өзін толғандыратын мәселелер туралы толық мәлімет алады.

• «Дарын» 
• бекеті  

• Толғаныс сәті

Шығармашылық тапсырма

• Компьютер-өркениеттілік көрінісі. Әйтсе де оның пайдасы мен зияны бірдей екені ешкімге жасырын емес. Аз уақыт ішінде “Компьютердің пайдасы мен зияны тақырыбына” айтатын ойыңыздың жоспарын жасаңыз.

• 00:56

•    Кіршіксіз қардай сақтаңдар,
•    Қазақтың тілін ғаламат.
•    Ана тіл – арым, иманым,
•    Аманат, саған, аманат.
•                                           М. Әлімбаев  

жүктеу/скачать 19,63 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: