Tycipy  жолымен юке асырылды.  BipaK

Кецес заманында каснстп бабамыздыц атын атауга тиым са- 
лынды, одан калын цазац eni жапа ш екп - ел к есем аз цалды. 
Bipaic халыц каснстп бабаларын оцашада кастсрлсуш ешцашан 
тоцтатцан жоц. Соныц 6ip дэлсли ултым деген цазацтыц ушнщ 
тер i ндс цуран шугп турды, «Ата-баба аруагына», - деп ас беруш 
еш уацытта тоцтатцан жоц.
Шеж1реш кекейше тоцыган цаншама цария бул дуниеден етп ,
- деп жазады Мацсат Алпысбес, - «Алып туса, анадан» демек- 
nii, тарихи тулгаларды тудырып отыратын эр ещ рдщ суы мен 
топырагыныц цунары екеш сезсгз.
Казакта шеж1решц атцарган цогамды уйымдастыру цызмет1 
урпацтан-урпацца, атадан-балага еткен урпацтыц шаруашылыц 
пен турмыс 
yniiH 
аса мацызды тсгларнбссш жетюзген. ¥рпац 
тэрбиесшщ Heri3i де, басты багыты да еткенде болган енегел1 icri 
улп ету, б у п н п тшмен айтцанда, тарихпен тэрбиелеу болыпты. 
“Ата-бабаныц аруагын” цурмет ете бшмеген урпацтыц болашагы 
царацгы. Бухар жырау былай жырлаган екен:
Экeлi бала жаужурек,
Э кеаз бала су журек.
Ж иын болса бара алмас,
Барганмен орын ала алмас.
Ею K03i жэyдipen,
Тулымшагы салбырап,
Кушнде соныц не болганын
6 u M e u M iH .
Экeлi бала жаужурек,
Ж иын болса барады,
Барса орын алады.
Eimipep сенщ дауыцды,
Цайтарар сенщ жауыцды,
Кунтде тастан втер ж ебеа.
Атацты жырау, дугагей абыздыц осы сезi ндс мазмуны терец 
дуниетаным жатыр.
-
Ат а керген оц жонады,
Ш еше керген тон mizedi, -
деген гой.
Осы даналылыцтыц езшен-ац ата-баба тэрбнесш таратуда 
шеж1решц, тарихтыц элеумепк-цогамдыц, элеуметпк-тэрбиелш
424

мэшн керугс болады. Осыдан барып, аруакка деген сый-курмет, 
ерте дэу1рдеп тур1кпк дши наным-сешмнщ шсжпрс дэстур1мен 
етене байланысын байкаймыз.
Каз дауысты Казыбек би аталып, б уки казак даласына атагы 
жайылган Казыбек бабамыз 1764 жылгы кысында Далба тауында, 
Терекпбулак басында езш щ кыстауында 97 жысында дуниеден 
кайткан. Ел-журты б1рнсшс кун аза туткан. Ocipece, жалгыз кызы 
Манканнын жоктауы ел жадында сакталып калган:
Б км ы лэдан бастайын,
Ш аригаттан аспайын.
Кенже баласы Бекболат би бастаган ур1м-бутагы, елкжурты, 
атакты батырлар а к жуып арулап, Туркестан даласына оруакты 
Кожа Ахмет Яссауидщ касиетп корымына апарып жерлеген. Ба- 
сына арнайы кулпытас орнаткан. Мепптке зиярат ете баргандар 
оган тагзым етш, дуга окып турады.
Казактын туган же pi кандай салмакты да сабырлы, ойлы да мо- 
мын болса, туган жершщ табигаты да сондай салмакты да сабыр­
лы, ойлы да момын. Осы топырак пен табигаттьщ перзенп казак 
ултыньщ улдары мен кыздарынын салмакты да сабырлы, ойлы да 
момын api ерекше тез1мд1 болуы осы себепп шыгар.
Каз дауысты Казыбек - заман сырын мунарткан белпсш ен 
танитын эулие, соган сай кимылдайтын улттьщ улагатты кессмк 
Заманныц тылсым тынысына карай кимылдау. К^зыбсктщ ойлау 
мэдениетшщ жогары екендш н танытады.
XVII-XVIII г.г. казактын кеплд1р кег1нде жаркырап шыккан 
жарьщ жулдыз коп, 6ipai< солардьщ шпнде Казыбек жулдызыньщ 
орны ерекше. Ол ез заманыньщ копнен «жупардай nici анкып». 
mci казак баласыньщ болашагын болжап, тура жол сктгеп тур. 
Казыбек баба салган сара жол тагдырдьщ талкысына коп тускен, 
кеш оянган, казак халкын болашакка бастай бермек!
«Хальщ камын. ел тагдырын» ез муддесшен жогары койган 
азамат цана, - деп жазады МэшЬур Ж у ан . - тэуекелге барып, 
айта алар едк Ер азамат езш щ касыктай канын. шыбындай жанын 
халкына арнайды:
425

Кудер уз, mipiMin деп, ж урген жаннан,
Eip т т м , цуны аса алмай, цара наннан.
EmiMdi влт кврде, мыц жыл жатса,
Шыцпайды сондадагы, 
Kici 
саннан.
Жолыцнан, сыбагалы, цуры цалма,
Жацсыны, аты естыген, естен алма.
Журтыцныц цамы ymin, цайрат цылып,
Айдалып, атылсац да, арман бар ма?
Кандай да болмасын таланттьщ бойындагы дара цасиетшщ 
туны к тум ас ы - туган >Kcpi. ескен ортасы. Цазацтьщ алып даласы 
елге тутца болган талай хан мен б ид in. бек пен султанньщ opi э лемге 
гылы м-бш мнщ нурын шашкан улы гуламаньщ цутты мекеш, ыры- 
сты ел кса болган. Тектшкке тэн жасампаздыц гумырын ем1ршщ 
аскак тугыры, деп бшген улт зиялылары, елге цызмет етудщ цутты 
б Ы п н рухани жарасымда еркендеудщ куре тамырына айналды- 
руда ешпес i3, м эц гш к енеге калдырды. Казак руханиятыньщ 
кеплд1р кеп н д еп сондай улы цасиет! бар дара тулганьщ 6ipi жэне 
6iperem - Каз дауысты Казыбек би.
Эз ултыныц улылыгын канына снцрген аскак тарландар: -
0 з Тэуке хан, ©нет баба, Тэйгелт1р би, ез экее1 Келд1бек би жэне 
душпаны контэжтден де бата алган Бала би, осе келе кемецгер 
Каз дауысты Казыбек би, дипломат, кесем болып калыптасты. 
колбасшы Ер Казыбек болып тар их ка ещц, аты м эцгш кке цалды.
А. Байтурсынов 1909 жылы Семей турмссшдс былай жазды:
К,аз дауысты Цазыбек,
Жemiм цалган халцыца
Тулга болып артыца
Юм тиянац цазыц ед?
Цунсыз болып 
epiMi3,
Ж е а р болып жepiмiз,
«Жан м ен т » дей алмай,
Ит пен цусца азыц ек.
Бупнде Казыбек би туралы тыц ой, жаца сез айту да циын. 
0 ц п м е Казыбек би туралы жазуда немесе казыбек би жайында 
сез айтуда емес. казыбек бщц оцып, уга бiлуде. сез1не цулац аса 
б i луде, оны бойга с ini ре б i луде, оны ieKe асыра б i луде.
426

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: