Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы
«EciM ханныцесю жолы» (EciM
жүктеу/скачать 5,8 Mb. Pdf көрінісі
|
kazybek
| «EciM
ханныцесю жолы» (EciM хан билш - 1598-1628 жж.) жэне Тэуке ханныц «Жет1 жаргы» атты ережелер жинагы есептеледт Билердщ жэне билер сотыныц кукык байлыгына тек дэстурл1 «хан жарлыктары» жатып кана коймай- ды. Сонымен катар, атакты билердщ жалпы журтка тараган б т м , шеппм, ж упш е улплер1 де кещнен тараган. Ортагасырльщ Казак даласында, r im i жакын арадагы жаца заманга дешн сез кудАретшщ беделд1 де куш п болгандыгы сон- ша, сез енерш жете мецгерген жезтандай би алдында фактшер де тгзе буккен. ¥ л ы Дала мэдениетшщ мундай ерекшелш Казак кукыгында орын алды. «Ердщ кунын ею ауыз сезбен б т р е р би», «Онер алды - кызыл тш» дей келе, казаки кукьщ сот эд1дщгшщ максаты «Tin жуйрп< емес, бшпкте шын жуйр1к» деген тужырымды ныктап беютп. Казак кукыгыныц ерекш елш ол кешпел1 еркениет шснбсршдс туып, сол дэу1рдщ ец кунды сипатын иелещц. Бул тургыдан ол та рихи мацызы бар кукыкгьщ жуйелер эле Mi не н занды турде ез ор- нын ала алады, алуы тшст1 де. Казак кукыгыныц мэш мен ерекшелш оныц тарихтагы белгш 6ip жуйельинституционалды курылым екендшнде емес. Барльщ 211 хальщтар ез тарихыньщ бастапкы сатысында ондай одет-гурыпка непзделген кукыктык реттеудщ устемдп< ету дэу1рш басынан еткердг BipaK мундай кезец кептеген хальщтардыц тураксыз, opi кыска мерз1м ш ш д е п етпел1 Aoyipi болды. Оларда кукык ж уй са билп< уппн династикальщ курсе. кешпел1 жэне жартылай кеш пел i одактардын жаца жерлерд1 1здеп Keinyi сиякты ортагасырльщ идеологияга сай калыптасты. Казак кукыгынын е р е к ш е л т оныц «еркщщк» леб1 epie алган кец аумакта калыптасып ерксндсушдс. кешпел1 еркениеттщ бсйб1т. табиги теракты кагидаларына непзделе дамыгандыгында. Бул тургыдан ол езш щ мазмуны бой- ынша ез1 калыптаскан дэу1рд1 айкындады жэне оныц шецбершен асып тустг Казак эдет-гурып кудыгы жуйесшде б ид in мэш мен мортебесш аньщтайтын б1ркатар кагидалар мен нормалар бар. Олар хальщ санасынан ocpiк орын алып, кебшесе оныц дэстурл1 менталитетшщ мазмунын курады. Олар кыска да, мэщц накыл сездерден кершедо: «Атаныц баласы болма, адамныц баласы бол», «Туганына бурганы - бщц кудай органы». «Таста тамыр жок. биде бауыр жок». Шындьщ пен эдшдшке жету казак кукыгын непзге алган, билердщ соттьщ шеппмдершщтупю Heri3i, ту п и маце аты саналган. Оган темендеп 9pi моральдьщ, 9pi кукыктык купп бар мына ереже- мэтелдер дэлел: «Атацныц кулы айтса да, эдшдшке бас и», «Эдет - эдет емес, жен - эдет», «Tin жуйрп< емес, шын жуйрш», «Эдшс1з болса би оцбас, эйслсп болса уй оцбас», «Би терттщ кулы: адал ецбек, таза ниет, терец ой, эдшдш», «Елге бай кут емес, би - кут». «Батыр дегещц е й катыннын жүктеу/скачать 5,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|