«Бейнелеу өнер тарихы» 5В010700 «Бейнелеу өнері және сызу» мамандығы бойынша

№1 лекцияның тақырыбы. Өнертануға кіріспе. Өнер қоғамдық танудың түрлерінің бірі.

Мазмұнның тарихи кесімділігі мен тәуелділік нысандары әлеуметтік жағдайлардың өзгеруінен. Өнердің қоғамдық-тәрбиелілікбелсенді күші. Өнердің париялылығы. Өнердің қоғам өміріндегі шынайы бейнесі. Реализим мен қоғамдық үдеріс. Өнердегі дәстүр мен жаңашылдық.

Адамның жеке басның жан-жақты дамуындағы эстетикалық тәрбие мен көркем білімнің рөлі.

Пластикалық өнердің негізгі түрлерінің төл ерекшеліктері.

Архитектура. Архитектурадағы техникалық утилитарлы және эстетикалық элементтер. Бейненің архитектурадағы табиғи бейнелі түрі. Конструктивті элементтердің негізгі топтары мен олардың көркем бейнелерінің проблемалары. Архитектурадағы ицвет түсі. Заманның стилі мен архитектура.

Мүсіндеме. Мүсіндеме ерекшелігі өнердің ерекше түрі. Мүсіндеме мен архитектура, ұқсастық және айырмашылық. Мүсіндеменің басты тақырыбы – адам. Мүсінді дайындаудың материалы мен техникасы, олардың шығарманың көркем идеясымен байланысы. Мүсіндемедегі түс. Мүсінпостаментінің негізгі функциялары. Мүсіндеме ансамбльде. Мүсіндемедегі қозғалыстар себептерін топтастыру. Дөңгелек мүсіндеменің көпқырлылығы. Мүсіндемелік портрет. Мүсіндемедегі шаршаулау мәселесі. Статуарлы топтың айқын мүмкіндіктері. Нұр бейненің белсендіру құралы іспеттес. Мүсіндік бедердің негізгі түрлері.

Кескіндеме және оның көркемдік ерекшелігі. Кескіндемені шынайы ақиқаттыққа беруде кең мүмкіндіктер. Аяның және көлемнің жазықтыққа беру өзгешеліктері. Станокты кескіндемегеформаттың және раманың мәні. Зор және станокты кескіндеме материал мен техника. Мазмұнды бейне құруда композицияның, сурет пен түстің, сондай-ақ, кеңістікті мақам мен сызықты жазықтықтың рөлі. Кескіндемедегі колорит және сарын. Көркем матаның кеңістікңтің құралуының негізгі құралдары. Көзқарастың таңдауы. Кескіндемедегі уақыт мәселесі. Станокты кескіндеменің жанрлық құрылымы.

Графика бейнелеу өнерінің ерекше саласы ретінде. Графиканың негiзгi бiр түрлерi. Станокты даярлық сурет. Суреттің техникалық материалдары. Станокты графиканың ерекшеліктері. Дөңес, терең және жазық мөр. Олардың әрқайсысының көркем-бейнелік мүмкіндіктері. Ілеспелі графика. Кiтап иллюстрациясы. Сайқымазақ. Плакат, оның әлеуметтік функциялары мен спецификалық бейнелеу құралдары.

Сәндік қолданбалы өнер. Архитектура мен декоративтiк - қолданбалы өнердің байланысы. Декоративтiк - қолданбалы өнер шығармаларындағы функционалдық және шынайылық. Материалдың мәні, оның заттың көркем бейнесіндегі рөлі. Заманның көркем идеалдарындағы аспектісіндегі адам мен зат. Костюм ансамбль сияқты. Халықтық декоративтiк - қолданбалы өнер ерекшелігі.

Дизайн өнердің жаңа түрі іспеттес. Дизайнның заманауи әлемдегі рөлі. Костюмның дизайны. Өнеркәсіптік дизайн. Графикалық дизайн.
№2 дәріс тақырыбы.Алғашқы қауымдық қоғамның өнері.
Пластикалық өнердің шығу тегі. Алғашқы қауымдық адамның және өнердің еңбек жолы. Өнер мен алғашқы қауымдық сиқыршылық. Жоғарғы палеолит заманындағы бейнелеу шығармашылығы. «Мадлен» кезеңінің жартас кескiндемесi (Альтамир және Фон-де-Гом үңгірлері).

Мезолит заманының өнері – алғашқы қауымдық бейнелеу шығармашылығының дамуындағы жаңа кезең. Оның өзара байланысы мен саналуандылығы шынайылығының неғұрлым терең қабылдануы.

Неолит кезеңінің өнері. Неолитикалық аңшылардың жартас кескіндемелері, неолитикалық петроглифтар. Хабарлы композициялықтың тууы. Схемалық композициялықтың элементтерiнiң өсiп келе жатуы. Қолданбалы өнердегі орнамент. Мегалитикалық архитектураның негізгі типтері (менгірлер, дольмендер, кромлехтар).
№3 дәріс тақырыбы.Құлиеленушілік қоғамның өнері. Ежелгі Египеттің өнері.
Шығыстық деспотия жағдайларындағы өнердің негізгі әлеуметтік функциялары. Ежелгі египеттік өнердің бастаулары. Архитектураның жетекші рөлі. Ежелгі патшалық кезеңінде (храм, фараонның моласы) монументальдық архитектуралық қару-жарақтардың негізгі типтері. Архитектурадағы және бейнелеу өнеріндегі ерекше сызықтардың қалыптасуы. Мүсіндеме мен кескіндемедегі канонистикалық жүйелердің орналасуы. Египеттік мүсіндеме портретіндегідіни-тылсымды құбылыстармен, мылқаудың ғибадатының және «телқосақ» туралы іліммен ұқсастық проблемасы. Фараонның және оған жақындардың Ежелгі патшалық (Хефреннің, Микериннің, Каапердың, Рахотептың және Нефреттің, пистердің мүсіндері) мүсініндегі бейнесі. Көмілген ғибатханалар мен храмдардағы жазбалар мен бедерде канондардың негізгі айқындалуы.

Орта патшалық кезеңінде храмдық құрылыстың жаңа түрлері (Дейр-эль-Бахридағы Ментухотептың храмы). Орта патшалықтың стилистикадағы жаңа және дәстүрлімүсіндік портреті.

Жаңа патшалық кезеңінің храмдарының типологиясы (Дейр-эль-БахридағыХатшесут патшайымның жарты үңгірлі храмы, Луксор мен Карнактағы Храмдық ансамбльдер, Абу-Симбелдегі үңгірлік храм). Өнердің дамуы үшін Аменхотеп 4-нің (Эхнатонның) реформасының мәні. А марнның өнерінің стилистикалық ерекшелігі. Канонның проблемасы мен суреттердің өмірлілігі мен қисындылығын іздеу (Ахетатондағы сарайдағы жазулар, Эхнатон мен Нифертитидың мүсіндік портреттері). Тутместың шеберханасы, египеттік мүсінші-портретисттердің шығармашылық әдістері. Тутанхамонның ғибадатханасы.

Египеттік мемлекеттің әлсіреу талаптарындағы Египеттік өнердің Соңғы кезеңге күйзелістік сипаттары.

Гомерлік кезеңнің «геометриялық түрі». Архаика кезеңі. Ордер түсінігі. Ежелгі грек храмдарының негізгі типтері. Көне мүсіндеменің эволюциясы. Ежелгі грек кескіндемесі. Қара фигуралы стильдiң құмыралары.

Классика кезеңі – грек өнерінің шырқау кезеңі. Ерте классика кезеңінің архитектурасы мен мүсіндемесі. Адамның типтік бейнесі норма мен үлгі сияқты. Мүсіндемедегі әрекет пен қимылды беру мәселесі (Мирон). Поликлет пен оның «каноны».

Акропольдың Афиныдағы ансамблі. Акропояның әлеуметтік функциялары. Парфенон – ежелгі грек храмының классикалық үлгісі. Акрополдағы архитектура мен мүсіндеменің синтезі. Фидий мен оның ортасы. Классика кезеңіндегі қызыл фигуралы және ақ фонды сауыт жазуы.

Кеш классиканың өнері. Индивидуализмнің өсуі, өткен кезеңнің азаматтық идеалдарын жоғалту. Галикарнастық Мавзолей. Кеш кезеңнің грек мүсіндемесінің ұлы шеберлері. Скопастағы қимыл себептерін зерттеу. Пракситель стилистикасының нақтылануы. Лисипп шығармашылығындағы классикалық емес үрдістер.

Эллинизм заманы грек көркем өнерінің дамуындағы жаңа кезең. Қала құрылысы. Александрия эллинистикалық әлемнің көркем орталықтарының бірі. Зор ғибадат және остродинамикалық өнер (Колосс Родосский мен Ника Самофракийскя). Пергам алтары бедеріндегі эллинистикалық мүсіндеменің жаңа сипаттары. Афродита Милосская мүсініндегі классикалық дәстүрлердің дамуы. Эллинистикалық портрет (Демосфен). Эллинистикалық камеялар.

Рим империясының өнері. Мемлекеттің бас қаласы ретінде Римның архитектуралық зейнет тапсырмаларын шешу. Қала құрылысы мәселелерін кең көлемде шешу: идеология, әдет, комфорт. Колизей мен Пантеон – рим құрылыс өнерінің шыңдары. Рим архитектурасындағы триумф тақырыбын шешу (форумдар мен триумфалық аркалар). Рим хабарлы портретінің негізгі кейпі. Марк Аврелиға атты ескерткіш. Рим мозаикасы.

Рим провинцияларыныңтарихы. Баальбек пен Пальмираның ансамбльдері. Фаюм портреті мен оның эволюциясы.

Өнердің антикалық әлемнінің тарихи мәні.

Ортағасырлық көркем өнердің тарихи мәні. Ортағасырлық өнердің өңірлік ерекшелітері мен периодизация қағидаттары. Антикалық мәдениеттің дағдарыстары. Христиан идеалогиясының негізінде ортағасырлық өнердің көркем қағидаттарын қалыптастыру. Ерте христиандық өнер, Христиан иконографиясы. Ерте христиан ғибадатхана архитектурасының негізгі типтері (базилика, баптистерий, мавзолей). Ерте ортағасырдың монументальды кескіндемесі.

Византияның өнері.

Шығыс Рим империясындағы феодализмнің дамыуының тарихи ерекшеліктері. Византиялық өнердің кезеңдігінің тарихи негіздері. Көркем тілдің, византиялық өнердің нысандары мен негізгі түрлерінің дамуы мен қалыптасуындағы христиандықтың рөлі.

Шығыс Рим империясының V-VII ғасырлардағы өнері. V-VII ғасырлардағы Ғибадатханалық архитектура, қару-жарақтың негізгі түрлерінің (базилик, орталық және крест-күмбезді храмдардың) қалыптасуы. Византияның мәдени өміріндегі Юстиинианның басқару кезеңіндегі (527-565) Константинопольдың рөлі. V-VII ғасырлардағы Равеннаның базиликалық және орталық құрылысы. Монументальды-декоративтік кескіндеме. Икона салу.

Діни-саяси иконоборчество қозғалысы. Византия империясының құлдырауы.

Палеологтардың басқаруы.

Ежелгі Русьтің мәдениеті мен өнерінің дамуына, ортағасырлық Еуропаға, Таяу Шығысқа және Закавказья өнеріне византия көркем мәдениетінің үлесі.

№ 7 дәріс тақырыбы.ХІ-ХІІ ғасырлардағы Роман өнері.
Батыс және Орталық Еуропа аумағында феодалдық мемлекеттердің гүлденуі. Ортағасырлық қалалық мәдениеттің гүлденуі мен қалыптасуы. Шіркеушіліктің дамуы; экономикалық және мәдени өмірге шіркеулердің әсері. Архитектураның өнердің нысан түзетін түрі ретінде жетекші рөлі. Романдық архитектураның стилистикалық ерекшеліктері мен құрылыстық қағидаттары. Романдық соборлардың мүсіндік жоюларының көркемдік және бейнелік жүйесі.
№ 8 дәріс тақырыбы.ХІІ-ХІV ғасырлардағы готикалық өнер.
Феодалдық қалалық архитектура мен ортағасырлық қалалардың гүлденуі. Франция готиканың отаны. Готикалық собордың архитектуралық құрылғысының негізгі принциптері, оның тектоникалық және көркемдік мүмкіндіктері. Готикалық собордың көркемдік бейнесін қалыптастырудағы архитектура мен мүсіндеменің синтезі. Готикалық көркем мәдениеттің қарама-қайшы мінезі. Рационалистикалық үрдістер мен спиритуализмнің, реалистикалық нақтылықтың қоршаған нақтылық құбылсытарының бейнесінде және діни шарттылыққа тіркесі. Готикалық өнердің бейнелік құрылымындағы аллегория мен символ.

Францияның ХІІ-ХІV ғасырлардағы готикалық өнері. Қалалық соборлар (Париж құдай анасының соборы, Реймстағы собор, Париждегі Сен-Шапельдағы капелла, Шартрдағы, Амьенедегі, Руанадағы соборлар). Готикалық мүсіндеменің айқындама құралдарын және тематикасын кеңейту собордың мүсіндеме зейнетіндегі дөңгелек пластиканың басымдығы (Реймс пен Амьенедегі соборлар мүсіндемесі). Монументальды кескіндеме. Витраждың (Шартр) дамуы. Кітаптық миниатюра мен оның ХІІ-ХV ғасырлардағы гүлденуі.

Германияның, Англияның готикалық өнерлері.

Еуропаның ортағасырлық өнерінің ары қарайғы дамуы үшін готиканың шынайы жаулауларының мәні.

Ерте Өркендеудің архитектурасы. Ф. Брунеллескидың шығармашылығы.

Ерте Өркендеудің мүсіндемесі. Донателло шығармашылығындағы пластикалық тілдің жаңа қағидаттарын өңдеу. Дөңгелек мүсіндеме мен ренессандық бедердің дамуы (Л. Гиберти, А. Верроккио).

Ерте Өркендеудің кескіндемесі. Флорентиялық мектеп. Мазаччо - ХV ғасырдағы кескіндеменің ренессандық реализмінің негізін салушы. Шынайылылықтың нақты бейнесінің заңдарын жан-жақты зерделеуде негізделген жаңа көркем тілдің қалыптасуы. Математикалық немесе сызықтық болашақтың ғылыми негізделген әдісін қолдану, тепе-теңдік теориясын әзірлеу, оптика мен анатомия заңдарын зерделеу. Фра Анжелико, С. Боттичелли. Сиен мектебі, солтүстік және орта италия, умбриялық және венециандық мектептер.

Д.Браманте мен А.Палладионың шығармашылығы. Леонардо да Винчидың шығармашылығы – Жоғарғы Өркендеу өнерінің негізін қалаушы. Рафаэль Сантидың шығармашылығы оның станокты және монументалды шығармаларындағы заманның гуманистикалық мұратын нақтылы түрде көрсету. Рафаэльдың архитектуралық шығармашылығы. Микеланджелоның көркем және мүсіндік шығармаларындағы уақыттың азаматтық мұраттары мен гуманистік елестерінің әлпеттері. Микеланджелоның архитектуралық шығармалары.

ХVІ ғасырдағы венециандық мектеп. Венеция өнерінің қалыптаса бастауындағы Джорджоненың рөлі. Тицианның шығармашылығы, оның жасампаз, гедонистік мінезі.Тицианның колоризмі, оның көркем тілінің толыққандылығы. Тициан - кескінші. ХVІ ғасырдың аяғындағы венециандық өнер. П.Веронезенің және Я.Тинтореттоның шығармашылығы.

ХVІ ғасырдың аяғындағы Италиядағы экономикалық, саяси және саналы дағдарыс. Ренессанстық көркем мәдениеттің дамуының эпилогы іспеттес маньеризм мен протобарокко.

Нидерландалық қалалардағы бюргер мәдениетінің біртіндеп нығаюы мен қалыптасуы. Нидерландалықтардың өнерінде жаңа бейнелердің пайда болуы. Әлемнің саналуандылығы өнерінде, адамның дербестігінің әртүрлі елестерінде бейнелі әлпеттерге қызығушылықты ояту. Нидерландалық діни өнерде портреттің, табиғат көрінісінің, тұрмыстық жанрдың тууы. Нидерландалық Өркендеу өнерінің бастаулары. Ян ван Эйк - Нидерланды ренессандық өнерінің негізін қалаушы. Рогира ван дер Вейденнің, Гуго ван дер Густың, Г.Мемлингтың шығармашылығы. Портреттің дамуы. Нидерландалық Өркендеу өнеріндегі әлемнің бейнесі. Кескіндемедегі демократиялық және фольклорлық әлпеттер. И.Босханың шығармашылығындағы реализм мен қиялғажайып. Питер Брейгель Старшийдың шығармашылығы Нидерланды революциясындағы ойлардың бейнесі ретінде. Брейгель шығармасындағы табиғат бейнесі.

XV-XVI ғасырлар шегінде Германияның мәдени және саяси дамуының тарихи ерекшеліктері. Өркендеу кезеңіндегі Германиядағы әлеуметтік және саналы күрес. Реформацияның қозғалысы мен оның неміс өнері мен мәдениетінің дамуына әсері. Альбрехт Дюрер – неміс Өркендеуының жетекші өкілі. Суретшінің Италияның ренессандық өнерінің табыстарына қызығушылығы. Дюрердың графикалық және сурет өнері. М.Гренвальдтың, Л.Кранахтың, Г.Гольбейн Младшийдың шығармашылығы.

Франциска І басқару кезеңінде Францияның мәдениеті мен өнері. Италиямен байланысты кеңейту, Францияның ақсүйектер өнеріне енуге итальян көркем мәдениетінің әсері. Көнелікке айналу. Фонтенбло мектебі.ХVІ ғасырдағы француз қарындаштық портреті. ХVІ ғасырдағы француз кескіндемесіндегі портрет жанрын дамыту. Франциядағы ренессандық мүсіндемені дамыту. Ж.Гужон мен Ж.Пилонның шығармашылығы. Өркендеудің француздық архитектурасы. Лувр.

Кіріспе. Орталық Еуропа мен Батыс елдердегі ұзақ феодалдық дағдарыстың басы. Батыс Еуропа аумағындағы (Франция, Англия, Испания және т.б.) орталықтандырылған ірі мемлекеттердің қалыптасын аяқтау. Феодализмнің қойнауындағы ерте капиталистік қатынастардың дамуы. Еуропаның алғашқы капиталистік елдері - Голландия мен Англиядағы революциялық жаулаулар.

ХVІІ ғасырдағы батысеуропалық тарихи дәуірге бөлу үрдістері. Жаңа уақыттың ұлттық орталықтарының қалыптасуы. Италияның, Испанияның Голландияның, Фландрия мен Францияның негізгі ұлттық көркемөнер мектептері. Олардың дамуының ұлттық ерекшелігі мен көркем ортақтығы.

Барокко мен классицизм - ХVІІ ғасырдағы өнердің негізгі нақыштық бағыттары. Өнердің синтезі мәселесі. Жанрлық және стильдік нысандардың сан алуандығы. Әртүрлі көркемсурет мектептеріндегі реализм.

Италияның ХVІІ ғасырдағы бейнелеу өнерінің негізгі бағыттары. Микеланджело да Караваджоның реализмі мен оның еуропалық сурет өнеріне әсері. Караваджоның шығармашылығындағы көне заман дәстүрі мен натурализм. Көркемдік тілдің ерекшелігі мен Караваджо бейнелерінің демократизмі. Ағайынды Караччилердің Болон академиясы мен Италия сурет өнеріндегі академиялық бағыттардың бірігуі. Болон академизмі шығармашылық әдісінің эклектілігі. Ағайынды Караччилердің және олардың ізбасарларының шығармашылығы.

№ 15 дәріс тақырыбы.ХVІІ ғасырдағы Фландрияның өнері.
ХVІ ғасырдың аяғындағы Нидерландылық буржуаздық революция. Нидерландының оңтүстік шет аймақтарында Фландрия мемлекетінің құрылуы. ХVІІ ғасырдың бірінші жартысындағы фламанд мәдениеті мен өнерінің гүлденуі.

Барокко – Фландрияның бейнелеу өнеріндегі басыңқы пікірлі бағыт. Толыққанды реализм, фламанд сурет өнерінің жарқын жүзділігі мен салтанатты мерекелігі. Питер Пауль Рубенс - ХVІІ ғасырдағы фламанд мектебінің басшысы. Антониса ван Дейканың шығармашылығы мен оның ХVІІІ ғасырдағы портреттік сурет өнерінің дамуы үшін мәні. Якоб Иорданстың демократиялық өнері. Фламанд натюрмортының (Франс Снейдерстың шығармашылығы) көркемдік ерекшелігі. Адриан Браувэрдың және Дэвид Тенирс Младшийдың шығармашылығындағы жанрлық сурет өнері.

№ 16 дәріс тақырыбы. ХVІІ ғасырдағы Голландияның өнері.
Солтүстік Нидерландыдағы буржуаздық революцияның жеңісі және оның көркем сурет мәдениетінің дамуындағы рөлі. Еуропадағы алғашқы капиталистік елдің – Голландияның білімі. Экономика мен сауданың гулденуі, ұлттық мәдениттің көтерілуі, ғылым мен материалдық философияның дамуы.

Сурет өнері – Голландия өнерінің жетекші түрі. Реалитикалық үрдістердің нығаюы. Тұрмыстық және портреттік жанрлардың, пейзаж бен натюрморттың (көркем маманданудың мәселесі) дамуы.

ХVІІ ғасырдағы голландтық өнердің тарихи дәуірге бөлуі. Реалистік портреттің негізін қалаушы - Ф.Хальстың шығармашылығы мен голланд ұлттық көркемсурет мектебінің дамуы. Голланд сурет өнеріндегі ең танымал - тұрмыстық жанрдың гүлденуі. Күнделікті қала мен ауыл өмірінің әртүрлі жақтарының ақындылығы (А. Остаденың, Г. Терборхтың, Г.Метсюдың, П. Де Хооханың, Вермер Дельфскийдың шығармашылығы). Я. Ван Гойенаның, М.Хоббеманың, Я. Ван Рейсдальдың және басқалардың шығармашылығындағы шынайы голланд пейзажының дамуы.Голланд натюрморты, оның негізгі түрлері мен көркемдік ерекшелігі (П.Клаастың, В.Хедының, А.Бейеренның, В.Кальфаның натюрморттары).

ХVІІ ғасырдағы Рембрант Харменс ван Рейнның шығармашылығы – еуропа реалистік көркем сурет өнерінің шыңы. Адамның ішкі жан дүниесі, оның ішкі толқыныстарының тереңдігі мен сан алуандылығы – оның өнерінің негізгі мазмұны. Рембрандттың көркемдік жүйесі. Оның өнеріндегі жарықтың рөлі. Рембрандт – коллорист. Рембрандтың жанрлық және аңыздық тарихи матасы. Портрет. Суреттер мен бедер салушылық.

Эль Греконың шығармашылығы - ХVІ-ХVІІ ғасырлар межесіндегі испан өнеріндегі нуманистикалық идеалдар дағдарысының шеңбері. Севильи мен Валенсия– Испанияның көркем жетекші орталықтарыныңшынайы өнері. Х.Рибераның, Ф.Сурбаранның және Б.Э. Мурильоның шығармашылығы. Диего Веласкестің шынайы шығармашылығы - ХVІІ ғасырдағы испан көркемсурет өнерінің даму шыңы. Испан өнерінің демократиялық дәстүрлерінің әсері мен Веласкестің өзіндік шығармашылығындағы караваджизмнің қалыптасуы. Көркемсурет тақырыптамасының кеңеюі, халық өміріндегі сахналарға айналу, тарихи, жанрлық және аңыздық кенептерді тудыру. Оның кенептеріндегі психологиялық сараптаманың тереңдігі. Веласкес-колорист. Веласкес шығармашылығының еуропалық көркем суретке әсері.

№ 18 дәріс тақырыбы. XVIІ ғасырдағыФранцияның өнері.

Франция – шексіз биліктің классикалық елі. Францияның ұлттық мәдениетінің гүлденуі (әдебиет, драматургия, архитектура мен бейнелеу өнері). Классицизм - XVIІ ғасырдағы француз өнерінің жетекші түрі. Классицизм әдептің рационализм философиясымен байланысы. Табиғатты зерделеуге негізделген итальян Өркендеуының көне дәстүрлеріне бағытталған өнердің жан-жақты заңдарын іздеу.

Николла Пусен – еуропа көркемөнерінің классицизмнің негізін салушы. Өркендеу мен көне дәстүрге шығармашылық қатынасы. Жеке бастың рухани жетілуі мен әлемде ақыл-ой үйлесімінің бекітілуі, батырлық өзін өзі құрбан қылу мен қоғамдық игілік мұратына айналуы. Тарихи мен аңыздық суреттер. Табиғат көріністеріндегі әлем бейнесі. Пуссен – суреткер. Пуссен шығармашылығының XVIІІ-ХІХ ғасырлардағы еуропа өнеріне әсері. Клод Лорреннің шығармашылығындағы классикалық табиғат көрінісі.

«Шынайылық суреткерлері» мен олардың XVIІ ғасырдағы француз өнеріндегі шынайы бағытының қалыптасуындағы мәні. Ж. Де Латура мен Ағайынды Ленендердің шығармашылығы.

Людовик XІV басқаруы кезеңіндегі Франция мәдениеті мен өнері. Француз абсолютизмі сарай алды өнерінің дамуында сурет өнері мен кескіндеме академиясының орны. XVIІ ғасырдың екінші жартысындағы француз портреті. Қалалық және сарайлық ансамбль меселесі. Классицизм архитектурасында. Версальдың (Л.Лево, А. Леонтр, Ж.А. Мансар) ансамблі. Луврдың шығыс қасбеті (К.Перро).
№ 19 дәріс тақырыбы. XVIІІ ғасырдағы Францияның өнері.

Кіріспе. Феодализмнің қоғамдық және мемлекеттік тіреулерінің қирауы, ғасырдың соңына таман ірі батыс еуропалық елдерде революция алды ахуалының туындауы мен капитализмнің қалыптасуы. Феодализм идеологиясының дағдарысы, «табиғи» табиғат дамуының заңдарына бағынатын, есті әлемнің құралу идеяларына негізделген, кең қоғамдық қозғалыс - Ағарту идеяларының қалыптасуы. XVIІІ ғасырдағы еуропа өнерінің негізгі көркем орталықтары мен тарихи дәуірге бөлу.

Демократиялы күштердің шексіз билікпен күресі. Француз Ағартуының қозғалысы, оның бейнелеу өнерінің нысаны мен мазмұнына әсері. Француз ағартушыларының эстетикалық көзқарастары (Дидро «Салондары»). Француз мәдениеті мен өнерінің жалпыеуропалық мәні. Француз өнерінің стилистикалық көпбейнелілігі (кеш барокко, рококо, академизм, реализм, классизм мен предромантизм. 1720-1740 жылдардағы француз архитектурасындағы рококо стилінің гүлденуі (қалалық мейманхана мен оңаша үйлердің әшекейленуі мен құрылысы, пластиканың декоративтік-оюлық нысандарының дамуы, интерьердің безендірілуіндегі жапсырылып мәнерлеудің рөлі, көркем жиһаздарды, декоративтік-қолданбалы өнерді тудыру). ХVІІІ ғасырдың екінші жартысындағы Франция архитектурасында классицизмнің дамуы мен Ағартудың идеялары. Француз классицизмінің қалақұрылысы идеялары (Ж.А. Габриеляның шығармашылығы). Сарайлық және бақша-саябақтық ансамбльдер, классицизмнің азаматтық және табынушылық архитектурасы (Габриеляның, Ж.Ж.Суфлоның және басқалардың салулары). Рококо көркем суретінің декоративті және станктық нысандары (плафондардың, қабырғалардың өрнегі, дессю-депорттарды, декоративті және сюжеттік гобелендердітудыру, камералы портреттер мен табиғат көріністерінің, аңыздық және аллегорикалық суреттердің, галанттық және пасторальдық жанрлардың таралуы).

Антуан Ватто - ХVІІІ ғасырдағы француз өнерінің ірі өкілі. Оның галанттық жанрларға, көңіл-күй көркем суретіне айналулары, нәзік жан дүние қозғалыстарын жеткізуге ұмтылыс. Ваттоның шығармашылық әдісінің шынайы негізі. Ватто-суреткер. 1730-1740 жылдардағы француз көркем суретіндегі рококо стилінің гүлденуі. Людовик XV сарайының «алғашқы суретшісі» Франсуа Буше шығармашылығы. Бушенің универсализмі – рококоның негізгі стилистикалық суреттерінің бейнесі (станктік және тасқа салынған-декоративтік суреттер, гобелендер, жиһаздар үшін нобайлар жасау, кітаптарды рәсімдеу, театрдағы жұмыс, костюмдердің эскиздері және басқалар). Оноре Фрагонардың шығармашылығындағы рококо өнерінің эволюциясы. Оның өнерінің өмірді гүлдендіретін гедонизмі. Фрагонардың портреттік шығармашылығының романалдылық қырлары. Юбер Робердың архитектурлық пейзаждары.

Ағартушылардың эстетикасы мен ХVІІІ ғасырдағы француз сурет өнеріндегі «үшінші қауымдастық» идеалдарының түрлері. Жан Батис Симеон Шарден мен Жан Батис Грездің шығармашылығындағы «үшінші қауымдастық» пейілдерінің поэтизациясы. Шарденның натюрморттары. Грездың шығармашылығындағы патриархтық өнегені дәріптеушілік. Морис Кантен де Латураның портреттері. Ж.А. Гудон мен Э.М. Фальконенің станкты және декоративті, тасқа салынған пластикасы.

ХVІІІ ғасырдағы Италиядағы табиғат көрінісі. Джованни Баттист Пиранезаның архитектуралық қиялдары. Архитектуралық пейзаж-ведут жанрының дамуы. Франческо Гварди көркем сурет жүйесінің ерекшеліктері.ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы еуропалық көркем сурет үшін венециан колоризмінің мәні.

1640-1660 жылдардағы буржуазиялық революцияның жеңісі мен оның елдің экономикалық және саяси дамуындағы мәні. Ағылшын мәдениетінің дамуы (философияның, дәлдік ғылымдардың, классикалық саяси экономиканың дамуы, Ағарту идеяларының таралуы).

Уильям Хогарт - XVIІІ ғасырдағы ағылшын көркем суретіндегі реализмнің негізін салушы. Хогарттың кескіндемесі мен көркем суретіндегі саяси келемеж сурет. Ағылшын қоғамының кемістіктерін, феодалдық және сыныптық соқыр сенімді әшкерелеу. Хогарт шығармашылығының ХІХ ғасырдағы еуропа өнеріне крититкалық реализмнің дамуына әсері, тұрмыстық және саяси келемеж суреттің пайда болуы.

XVIІІ ғасырдағы ағылшын өнеріндегі портреттік жанрдың гүлденуі. Джошуа Рейнольсдтің және Томас Гейнсбороның шығармашығы.

XVIІІ ғасырдағы ағылшын архитектурасындағы классицизмнің теориясы мен тәжірибесі (Г.Вуданың, У.Кенттің, Дж.Джиббстың, Р.Адамның шығармашылығы).
№ 22 дәріс тақырыбы. Батыс Еуропа елдерінің ХІХ- ХХ басындағы өнері.

XVIII-XIX ғасырлар межесіндегі еуропалық өнер.

Ұлы француз революциясы мен оның көркем сурет мәдениетінің дамуына әсері. Әлеуметтік күрестегі өнердің рөлі. Франсиско Гойи жаңашыл өнерінің қалыптасуына Испаниядағы феодалдыққа қарсы қозғалыстың және Франциядағы революциялық оқиғалардың әсері. Суретшінің заманауи өмір қайшылықтарына жолданымы, әлеуметтік ызаны әшкерелеу, зорлық-зомбылық пен зұлматқа қарсылық. Гойя-портретші. Жак Луи Давидтың революциялық классицизмі, оның 1789 жылғы француз революциясының идеяларымен байланысы.
№ 23 дәріс тақырыбы. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы Еуропалық өнер.

Француз көркемсурет мектебінің жетекші орыны. Францияның демократиялық өнері мен Дәуірдің революциялық-азаттық жолындағы қимылы. Империя мен директория кезеңдеріндегі Ж.Л.Давидтың классизмі. Давидтың кеш портреттері. Бейнелеу өнеріндегі және архитектурадағы ампир стилі. Жак Огюст Доминик Энгр - XIX ғасырдың бірінші жартысындағы классицистикалық бағыттың көшбасшысы. Энгрдың эстетикалық көзқарастары, оның Қайта өркендеу мен көнелік салттарына жолданымы. Энгрдың суреттері мен портреттері.

Тарихи түп тамыр мен романтизмнің эстетикалық бағдарламасы. Романтизмнің ілгерінді бағытының революциялық көңіл-күймен байланысы. Француз романтизмінің ірі шеберлері – Теодор Жерико мен Эжен Делакруа. Көңіл-күй – пейзажын шығарушы – Камиль Короның көркем жаңашылдығы.

Англиядағы (У.Тернер мен Дж.Констбельдың пейзаждары) мен Геманиядағы романтизм (Ф.О. Рунгеның, К.Д. Фридрихтың шығармашылығы).

Негізгі капиталистік елдердің империализм сатысына ену жағдайындағы көркем мәдениеттің дамуы. Капитализмнің қарама-қайшылығының шиеленісуі. Наразылықтың әлеуметтік теңсіздікке қарсы үдеуі. Өнердегі әлеуметтік-сыни үрдістердің күшеюі. Романтизмнің дағдарысы. Реализм – еуропа әдебиетіндегі және ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы бейнелеу өнеріндегі жетекші бағыт.

Шынайы бағыт суретшілерінің ұлттық тарих тақырыптарына жолданымы, тұрмыстық суреттердің және ұлттық шынайы пейзаждың дамуы. Оноре Домье шығармашылығының әлеуметтік-сыни сипаты. Саяси және тұрмыстық сын-сықақ, Домьеның көркем суреті мен суреттері, келемеж суреттері. Гюстав Курбе – шынайы бағыттың көшбасшысы. Оның салондық-академиялық өнерге қарсы күресі. Париж коммунасы уақытындағы Курбенің қызмет жолы. Еуропа елдеріндегі шынайы бағыттардың Курбенің бунтарлық өнерінің дамуы үшін мәні. Жан франсуа Милленің шығармашылығындағы шаруалар өмірінің тақырыбы. Барбизон мектебі деп аталатын өкілдер шығармашылығында ұлттық шынайы пейзаждың қалыптасуы, олардың пленэрлық көркемсурет саласындағы ізденістері. Париж коммунасының жеңілуі. Реакцияның күшеюі мен буржуаздық мәденитеттің қарама-қайшылығының нығаюы. Өнер мен үдемелі қоғамдық идеялардың арасындағы байланыстардың әлсіреуі. Салондық өнердің гүлденуі. Шартты-стилизаторлық және тылсым-символикалық үрдістердің өсуі. Француз суретшілерінің жас буынының салондық өнерге қарсы көтерілісі. Эдуард Маненің шығармашылығы. Оның жаңашыл өнерінің ХІХ ғасырдағы француз көркемсурет мектебінің шынайы дәстүрлермен байланысы. Кескіндеме тілінің жаңаруы, Маненың сюжеттік картина, пейзаж бен портрет саласындағы ізденісі.

Импрессионализмнің кескіндемелік жүйесі мен эстетикалық бағдарламасы. Үлкен қаланың өмір ырғағын, табиғаттың бір сәттік қалпын, жарықтандыру ерекшеліктерін, адамның қоршаған қалалық және табиғи ортамен байланысын кескіндеме құралдарымен беруге ұмтылуы. Жарықтың, жарықтандырудың, табиғаттың құбылмалы қалыптарын көрсету үшін кескіндеменің жаңа сипаттамалық мүмкіндіктерін іздеу. Әлемнің әдемі көпбейнелігін өткір қабылдаулар мен балаусалар, этюдтік. Импрессионисттердің шығармашылық әдістерінің шектеулілігі. К.Моненың, О.Ренуардың, К.Писсарроның, Э.Деганың шығармашлығы. Огюст Роденның өнерінің шынайы және символикалық негіздері, оның ХХ ғасырдағы еуропа мүсіндемесінің дамуына әсері. ХІХ-ХХ ғасырлар межесіндегі еуропа өнерінде модерн стилінің қалыптасуы. Еуропа бейнелеу өнеріндегі символизмнің дамуы мен стилизаторлық үрдістердің дамуы (Пювис да Шаваннаның, Одеон Редонның, Арнольд Беклинның шығармашылығы). Норвеждік суретші Эдвард Мунктың және швейцариялық суретші Фердинанд Ходлердың шығармашылығындағы эскпрессионизмнің қарсаңы.

ХІХ-ХХ ғасырлар межесіндегі француз өнеріндегі постимпрессионизм. Поль Синяк пен Жорж Сердың аналитикалық реализмі. Винсент Ван-Гогтың өнерінің демократиялық негіздері мен әлеуметтік өткірлік. Синтетикалық өнердің тууына талпыныс пен Поль Гогенның шығармашылығындағы шынайылылыққа қатысты оны басқарудағы ерiктiктің бекітілуі. Алғашқы тұрмысты адамның табиғи өміріндегі үйлесімділік пен әдемілікті іздеу – буржуаздық өркениеттің қарама –қайшылығына суретшінің өзіндік наразылығы. Тулуз Лотректың көркем суреті мен графикасындағы әлеуметтік әшкерелеу. Поль Сезанның кескіндемелік жүйесі мен оның ХХ ғасырдағы еуропа өнеріне дамуына әсері. Түстің және нысанның синтезі, түс пластикалық нысанның негізі іспеттес. Сезанның кескіндеме құралдарымен әлем тууының бұлжымас заңдарын айқындауға тырысуы/оның композициялық құрылудың қатаң логикасына оралуы.
№ 25 дәріс тақырыбы. XХ ғасырдағы Батыс Еуропа мен Америка елдерінің өнері.XХ ғасырдың бірінші жартысындағы Батыс Еуропаның өнері.

Кіріспе. ХХ ғасыр – капитализмнің өз дамуының жоғарғы шегіне жеткен империализмнің жалпы дағдарысының шиеленіскен дәуірі.ХХ жүзжылдықтың әлемдік соғыстары – капиталистік жүйенің дағдарысының көрінісі. Әлеуметтік және ұлттық-азаттық революциялары. Ұлы Қазан әлеуметтік революциясының революциялық және заманауилықтың империалистікке қарсы үрдістерге әсері. Социалистік жүйенің құрылуы мен оның әлемнің тарихи тағдырлары үшін мәні. Колониальдық жүйенің құлдырауы.

Идеологиялық күрестің құлдырауы, КССР-да және социализм елдерінде қалыптасқан әлеуметтік мәдениетпен буржуаздық мәдениеттің арасындағы жүйелі реакцияның жолына тұрған шиеленістің өсуі. Капиталистік елдердегі үдемелі ұлттық мәдениеттердің қалыптасуына, олардың жақындасуы мен өзара артуына социалистік мәдениеттің әсері.

Капитализмнің жалпы дағдарысының бейнесі іспеттес кертартпа буржуаздық мәдениеттің дағдарысы. Индивидуалистік үрдістердің өсуі, субъективті әлемді түйсінушілікті суреттеу үшін көркем нысандарды іздеу, «шығармашылықтың еркіндігі» қағидатының бекітілуі мен өз ойын білдіру ғұрпы.

ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы батысеуропалық бейнелеу өнерінің даму қарама-қайшылығы. Алдыңғы ағыстардың туындауы мен олардың өкілдерінің шынайылылықты субъективті қабылдаудың көркем нысандарында бейнелеуге тырысулары. ХХ ғасырдағы өнердің демократиялық және реалистік дәстүрлеріне қарсылық. Буржуаздық қоғамның қайшылықтарына қарсы аханрхиялық наразылық, стихиялық антимилитаризм, әсіре солшыл ұрандарға жолданым.

Франциядағы «жабайы» топ – ХХ ғасырдың алғашқы жаңашыл бағыты. Декоративті бейнелілік, кілемдік бейненің жазықтығы, ырғақты және қиысты бірлікті іздеу (А.Матисс, А.Дерен, Р.Дюфи, М.Вламинк, А.Марке, Ж.Руо). Фовизмнің жетекші өкілі мен көшбасшысы - Анри Матисс өнерінің эстетикалық үрдістері. Кубизмның көркемдік ерекшеліктері, оның өкілдерінің кеңістіктік-уақытша қатынастарға бағынған өзіне тән ерешелікті жаңа шынайылылықтың қалыптасуына мүдделері (П.Пикассо, Ж.Брак, Х.Гриз, Ж.Метсенже, Ф.Леже). Мағынасыздықтың кубизм эволюциясы (аналитикалық және синтетикалық кубизм). Екі дүниежүзілік соығстардың арасындағы кезеңдегі батысеуропалық өнердің бейнесін анықтаған суретші – Пабло Пикассоның шығармашылығы. Пикассоның шығармашылығындағы соғысқа қарсылық тақырыбы. Пикассо-коммунист.

Германиядағы экспрессионизм. Әлемді шиеленісті субъективті, торыққан күйде қабылдау, капиталистік өркениеттердің көргенсіздігіне қарсы және оның соғыс қарама-қайшылықтарымен зақымдалған жеке наразылық (В.Кандинский, П.Клее, О.Кокошка, Ф.Марк). О.Дикс пен Г.Гросстың милитаризмге қарсы сериялары. Кете Кольвиц («Шаруалар соғысы» сериясы) пен Франс Мазерель («Қала» сериялары) кескіндемесінің дәуірдің үдемелі революциялық идеяларымен байланысы.

Париж мектебі шеберлерінің шығармашылығы (сыршылдық экспрессионизмі нұсқасын тудырған А.Модильяни, М.Шагал, Х.Сутин, М.Утрилло).

Урбанизм ғұрпы, индустриялық пішіннің эстетизациясы, итальян футуризмі өкілдерінің шығармашылығында үлкен қаланың тұрмыс-тіршілігінің серпінін көрсетуге тырысу мен анархиялық бүлікшілік (У.Боччони, Д.Северини, Д.Балла мен И.Карра).

«Дада» тобы контрмәдениеттің эстетикаға қарсы бағдарламасын жариялау, буржуаздық әлемнің және оны қоршаған шынайылылықтың адамға өшпенділігін теріске шығару (М.Эрнст, Ф.Пикабия, М.Дюшан, Г.Арп). Дадаизмнің сюрреализм айқындамасына ауысуы. Субъективті идеализмге тіреу, шынайы әлемнің объективті маңызын, шығармашылықтың бірден-бір көзі ретінде шынайы өмірдің оны тану мүмкіндіктерін мойындамау (М.Эрнст, Х.Миро, И.Танги, С.Дали). Құрылымдықты (П.Модриан, К.Малевич) және депрессиялықты (В.Кандинский, Ф.Марк), кубизм мен экспрессионизм негізіндегі абстракционизмді қалыптастыру. Шынайы көрермендік бейнені бұзу, көркем тілдің заттылығынан бас тарту, сызықпен, дақпен, түспен, қатаң геометриялық пішінмен (ташизм, поп-арт) формальды тәжірибелерден бөлектелген дерексіз ой.

АҚШ-тағы «Сегіздік»тобы («қоқыс жәшігі мектебі»деп аталатын) мен оның өкілдерінің (Р.Генри, Д.Беллоуз, Д.Слоун) жаңа реализмнің, оның идеялық және бейнелік өткірліктің қалыптасуына әсері. Рокуэлл Кенттың шығармашылығы, оның Аляска және Греландия аралдарының халқының өміріне, Атлантиканың қатаң әдемілігінің бейнесіне жолданымы. Эндрю Уайеттың шығармашылығындағы пейзаж бен шынайы портреттің, тұрмыстық жанр дәстүрлерінің дамуы. Америкалық прецизионисттердің (Ч.Шилер, Н.Спенсер, Джорджия Окифф) өнеріндегі абстракция мен шынайылықты бітістіру әрекеттері. Риджионализм өкілдерінің шығармашылығындағы америкалық шет аймақтардың ашылуы (Г.Вуд, Т.Бентон, Дж.С.Карри).

Торыққан және иррационалдық үрдістердің өсуі, 1929-1930 жылдардағы әлемдік экономикалық дағдарыстан кейінгі реакцияның орнауы. Абстстракционизм мен сюрреализм – АҚШ-тың екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі және одан кейінгі реакциялық өнердің ресми бағыттары. Мағынасыз өнердің әртүрлі нысандарының дамуы (Дж.Поллок, Ф.Клайн, А.Горкидың – «іс-әрекет көркемдік өнері»).

Мексиканың прогрессивтік өнерінің мазмұны мен нысанына 1910-1917 жылдардағы мексикалық буржуаздық-демократиялық революцияның әсері. Х.К.Оросконың, Д.Ривера мен Д.А.Сикейростың ел тарихы тақырыбына, мексика халқының революциялық күресіне, оның жасампаз қызметі тақырыбына фрескасы мен мозаикасы. Халық кескіндемесінің мексикалық шеберханасы («Мексикалық революцияның бейнелері» альбомын қараңыз, 1947). Леопольд Мендестың графикалық серияларының идеялық-көркемдік мазмұны.