б) егер 3%<α<30% болса, онда электролиттер орташа болады. Мысалы: Н2SО3, HF, HNО2, H3PО4;
в) егер 0<α<3% болса, онда электролиттер әлсіз болады. Оларға СН3СООН, Н2СО3, H2S, H2SiО3, Н3ВО3 қышқылдары, суда ерімейтін негіздер, NH4ОH және су жатады.
Бұл арада келесі жайларды да ескеру керек, олар: диссоциация дәрежесі концентрация мен температураға (температураны жоғарылатқанда және ерітіндіні сұйылтқанда α жоғарылайды); электролиттің табиғатына (электролит молекуласындағы катион мен анион арасындағы байланыс күші); еріткіштің табиғатына (оның диэлектрлік өтімділігі және иондардың сольваттау қабілеті) тәуелді болады. Айталық, кәдімгі концентрациядағы (>10-4 моль/л) сірке қышқылы – әлсіз электролит болса, ал концентрациясы <10-4 моль/л сірке қышқылы күшті электролит екен.
Күшті электролиттердің диссоциация дәрежесін өлшеу үшін берілген электролит пен сол заттың шексіз сұйық ерітіндісінің электр өткізгіштіктерін салыстыру әдісін пайдаланады. Бұл шаманың мәні әрқашан да бірден кіші болады екен және оны диссоциацияның емескі (көрінетін-кажущейся) дәрежесі акаж дейді. Бұл шама диссоциацияның шын дәрежесімен бірдей келмейді, ауытқиды. Ал күшті электролит диссоциациясының шын дәрежесі әрқашан да бірге жуық.
Судың диссоциациялануы. Сутектік көрсеткіш
Су – әлсіз амфотерлік электролит. Судың диссоциациялану теңдеуі:
2Н2О Н3О+ + ОН-
немесе
Н2О Н+ + ОН-
Теңдеуден көрініп тұрғанындай, Н+ және ОН- иондарының концентрациялары бірдей, сондықтан диссоциация кезіндегі судың концентрациясы [Н2О] іс жүзінде тұрақты қалады. Демек, диссоциация тұрақтысының мәні де тұрақты күйде қалады:
Судың диссоциация дәрежесі өте кіші болғандықтан, судың диссоциацияланбай қалған молекулаларының тепе-теңдік концентрациясы
[Н2О] судың жалпы концентрациясына тең, яғни
Онда К = [Н+] [ОН-] = К[Н2О] = 1,8 · 10-16 · 55,55 = 1,0 · 10-14 = Kw,
мұндағы Kw – судың иондық көбейтіндісі.
Таза судағы сутек иондары мен гидроксид-иондарының концентрациялары тең және 25°С кезінде [Н+] = [ОН-] = 10-7 моль/л құрайды.
Кез келген сулы ерітіндінің ортасын сутек иоидарының концентрациясымен [H+] немесе гидроксид-иондарының концентрациясымен [ОН-] сипаттауға болады:
а) егер [Н+] = [ОН-] = 10-7 моль/л болса, онда орта бейтарап;
б) егер [Н+] > [ОН-] , [Н+] > 10-7 моль/л болса, онда орта қышқылдық;
в) егер [Н+] < [ОН-] , [Н+] < 10-7 моль/л болса, онда орта сілтілік.
Әртүрлі қышқылдықта болатын ерітінділердегі сутек иондарының концентрациясы көп реттілікке өзгере алады. Сондықтан, ыңғайлы болуы үшін сутек иондары концентрациясының теріс ондық логарифмін пайдаланады, оны сутектік көрсеткіш деп атайды рН (пэ-аш):
Достарыңызбен бөлісу: |