Атом-молекулалық ілім, химияның негізгі түсініктері мен заңдары

1. 
   Атом-молекулалық теориясы: 1748 жылы М.В.Ломоносов ашқан атом-молекулалық ілім химияның ғылыми негізі болып табылады.
   

2) бұл бөлшектер үздіксіз қозғалыста болады, яғни жылудың табиғи әсерімен түсіндіріледі.

2. 
   Масса және салмақ түсінігі.
   

Салмақ – дененің гравитациялық өріспен әрекеттесуі нәтижсінде пайда болатын күш және салмақ еркін түсу үдеуінде (g)-ға тәуелді: h=m*g.

Заттың массасы арнайы таразыларда (иінді, пружиналы) өлшенеді, дене салмағы – динамометрмен өлшенеді. Химияда көбінесе масса түсінігі жиі қолданылады.

3.Салыстырмалы атомдық және молекулалық масса. Массаның атомдық бірлігі.

Атомдар мен молекулалардың абсолютті массасы өте аз шама:

m_а(Н)=1,674*10^-24г,

m_а(С)=1,993*10^-23г,

m_м(Н2О)=2,99*10^-23г.

Мұндай шамалармен есептеулер өте күрделі, ыңғайсыз. 1961 жылдан бастап а.м.б. ретінде көміртегі 12 изотобының атомы массасының 1/12 бөлігі алынған. 1,66-10^-24 г тең. Осыдан, мысалы

A
r_(H) – дегеніміз сутегі атомының салыстырмалы массасы, бұл шама сутегі атомы а.м.б. неше есе ауыр екенін көрсететін, өлшем бірліксіз шама. Mr_(H2O) – судың салыстырмалы молекулалық массасы.

Судың салыстырмалы молекулалық массасын – сутегінің және оттегінің салыстырмалы атомдық массаларының қосындысымен есептеуге де болады:

Mr_(H2O)=2*1.0079+15.999=18.015

СИ – жүйесінде моль – зат мөлшерінің өлшем белгіленуі ν_(Са)=1,2 моль, ν_(NаOH)=3 моль.

Моль дегеніміз – көміртегі С-изотобында 12 г қанша атом болса, сонша құрылымдық бөл-шектер (молекула, атом, иондар) болатын заттың мөлшері болып табылады. 12 г-да 6,02*10²³ құрылымдық бөлшектер болатыны анықталған.

Авогадро тұрақтысы деген осы шама:

Молярлық масса заттың молінің массасы, өлшем бірлігі г/моль. M_(NaOH)=40 г/моль. Молярлық массасы сандық және салыстырмалы молекулалық массаға тең болады:

M=M_r.

Заттың мөлшері мен молярлық массасы массамен төмендегідей қатынаста болады:

Заттың молекулалық массасын жеке молекула массасымен Авогадро тұрақтысы арқылы есептеуге болады.

M_(H2O)=2.99*10^-23г*6,02*10²³моль^-1=18г/моль

Жеке атомның немесе молекуланың массасының сандық мәнің м.а.б. немесе Авагадро тұрақтысын қолдана отырып табуға болады:

M_a(Fe)=1.66*10^-24г*56=9.29*10^-23г немесе



5. Химияның негізгі заңдары.

Массаның және энергияның сақталу заңын 1748 жылы М.В.Ломоносов тұжырымдаған: Химиялық реакцияға қатысушы заттардың массасы өзгермейді. 1905 жылы Эйнштейн энергиямен массаның өзара байланысын, тәуелділігін көрсеткен.