3.Диплом жұмысты рәсімдеуге қойылатын талаптар Жұмыс қатты және жұмсақ мұқабада түптеліп, екі дана дайындалады. Дипломдық жұмыс (жоба) көлемі 60-80 бет болуы қажет, ал шет тілінде жазылған дипломдық жұмыс көлемі 40-50 бет. Қосымшалар диплом жұмысының көрсетілген көлеміне кірмейді. Диплом жұмысы (жоба) қазақ (мемлекеттік) және орыс тілінде орындалады. Диплом жұмысының (жобаның) құрылымдық элементтеріне мыналар жатады:
мұқаба (сыртқы беті) (Г қосымшасы);
титул беті (Д қосымшасы);
диплом жұмысының (жобаның) орындалуына тапсырма (Б қосымшасы);
мазмұны (В қосымшасы);
кіріспе;
негізгі бөлім;
қорытынды;
пайдаланылған әдебиеттер тізімі;
қосымшалар.
Мұқабада мынадай мәліметтер келтіріледі:
диплом жұмысы (жоба) орындалған ұйымның атауы;
студенттің тегі және аты-жөні;
дипломдық жұмыс (жоба) тақырыбының атауы;
жұмыс түрі – дипломдық жұмыс (жоба);
мамандықтың атауы және шифрі;
орындалған жері және жылы.
Титул беті дипломдық жұмыстың (жоба) бірінші беті болып табылады және құжатты қажетті жағдайда өңдеу мен іздестіруге қажет болып табылатын ақпарат көзі ретінде қызмет етеді. Титул бетінде келесі мағлұматтар келтіріледі:
диплом жұмысы (жоба) орындалған ұйымның атауы;
диплом жұмысы (жоба) орындалған кафедра атауы;
шектеу грифі (қажет болған жағдайда)
кафедра меңгерушісінің бекіткен қолы;
жұмыстың түрі - диплом жұмысы (жоба);
«тақырыбына» деген сөздің көрсетілуі мен диплом жұмысы (жоба) тақырыбының атауы; мамандықтың атауы және шифрі;
сол жағында «орындаған» сөзі, қарама-қарсы оң жағынан студенттің тегі мен аты-жөні;
бір жол төмен «ғылыми жетекші» деп жазылады және оның тегі мен аты-жөні, ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы және жетекшінің қызметі мен қызмет атқаратын орны;
орындалған жері және жылы көрсетіледі.
Титул бетін рәсімдеу.
Титул бетінде бет нөмірі қойылмайды. Диплом жұмысына (жобасына) тапсырма бастапқы материал мен көздердің сипаттамасын, студент әзірлейтін сұрақтар тізбесін, ұсынылатын әдебиеттер тізімін, графикалық материал тізбесін, диплом жұмысын (жобасын) жазудың толық күнтізбелік кестесін қамтуы тиіс.
Диплом жұмысының (жобасының) тапсырмасын жұмысты аяқтау мерзімін көрсете отырып, кафедра меңгерушісі бекітеді. Диплом жұмысының (жобасының) тапсырмасы титул бетінен кейін нөмірлеусіз диплом жұмысына (жобасына) тігіледі. Диплом жұмысының (жобасы) мазмұнына кіріспе, барлық бөлімдер, бөлімшелердің реттік нөмірлері мен атаулары, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен диплом жұмысының (жобасының) осы элементтері басталатын беттердің нөмерлері көрсетіле отырып, қосымшалардың атауы кіреді.
Кіріспеде диплом жұмысы (жоба) тақырыптарының өзектілігі негізделеді, жұмыстың мақсаты белгіленіп, диплом жұмысының (жобаның) тақырыбын ашу үшін негізгі міндеттер тұжырымдалады, жұмыстың теориялық және әдіснамалық негіздері (жинақталған түрде: сәйкес заңнамалық актілер мен нормативтік құжаттар, оқу әдебиеті, монографиялар, ғылыми еңбектер, мерзімді басылымдар материалдары және т.б.), зерттеу нысаны (жұмыс материалдары негізінде орындалған ұйымдар атауы) айқындалады, аталған зерттеу объектісіне сипаттама беріледі, егер бұл мүмкін болса, қысқаша түрде (кестемен немесе мәтінде) қызметтің негізгі көрсеткіштері (жұмыста осы сұраққа арналған арнайы тарау немесе жеке параграф болмаған жағдайда) келтіріледі.
Негізгі бөлімде зерделейтін пәннің нормативтік-құқықтық базасы, осы пәннің мазмұны мен жіктеу сұрақтары қарастырылады; зерттеу сұрағының нақты міндеттері көрсетіледі. Негізгі бөлім бірнеше бөлімнен және бөлімшеден тұрады. Негізгі бөлімде зерттелетін пән бойынша қолданыстағы жағдайлар ашып көрсетіледі, яғни жалпы теориялық қағидалар мен нақты ұйымдардың нақты материалдары позициясына сәйкес сұрақтардың мазмұны баяндалады. Диплом жұмысының тақырыбы мазмұны жағынан әртүрлі болуы мүмкін, мысалы, онда теория мен тәжірибе тұрғысынан өзге мәселелер зерттелуі мүмкін.
Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша зерттеліп отырған мәселені жетілдіруге арналған, өзіндік және өзге авторлардың (осы авторларға және ақпарат көздеріне міндетті түрде сілтеме жасай отырып) ұсыныстары ашып көрсетіледі. Теориялық қағидалармен тығыз байланыстыра тәжірибелік материалды, яғни нақты ұйымның деректерін, зерттеу нәтижелері бойынша, озық тәжірибе туралы, ең бастысы, зерттеліп отырған сұрақ бойынша ұйымдағы кемшіліктер туралы тиісті қорытындылар жасалуы және осы кемшіліктерді жою бойынша ұсыныстарға дәлелдер келтірілуі тиіс.
Үшінші бөлімнің болу-болмауы диплом жұмысының тақырыбына байланысты, сондықтан оның міндетті құрылымды элементі болып табылмайды. Диплом жұмысының негізгі бөлімінің мазмұны мамандық ерекшеліктерімен айқындалады. Диплом жұмысының негізгі бөлімінде орындалатын жұмыстың мәнін, әдістемесін және негізгі нәтижелерін көрсететін мәліметтер жазылады.
Негізгі жұмыстың құрамына мыналар енеді: зерттеу жұмысының бағытын түсіндіретін, міндеттерді шешудің әдістері және олардың салыстырмалы бағалануы, зерттеудің сипаты мен мазмұнын анықтау; зерттеудің әдістері, есептеу әдістері, тәжірибелік жұмысты жүргізудің қажеттігін анықтау, зерттеу жұмысының нәтижелерін жалпылау және бағалау, қойылған міндеттердің шешімін табуын бағалау, зерттеу жұмысының болашақ бағыты бойынша ұсыныстар беру, алынған нәтижелердің дәлелді екенін бағалау, т.б. Қорытындыда зерттеу нәтижесінде жасалған және ұсынылған теориялық және тәжірибелік қорытындылар мен ұсыныстар жинақталады.
Қорытындыда дипломдық жұмыстың нәтижелері бойынша қысқаша қорытынды жасалады, қойылған міндеттердің толық шешімін табуы бағаланады, зерттеу жұмысының ғылыми деңгейін осы саладағы едәуір жетістіктермен тиімділігін анықтап, салыстырмалы бағаланады. Олар: әзірлемелердің мазмұны, маңыздылығы, негізділігі мен тиімділігі туралы толық түсінік беретіндей қысқа және анық та айқын болуы тиіс.
Қорытындылар мен ұсыныстарды баяндауға екі нұсқаның (тәсілдің) бірін пайдалануға кеңес беріледі, бұл жұмыстың жекелеген тарау параграфтарында олар толық ашылып көрсетілу-көрсетілмеуіне байланысты болады.
Егер зерттеу пәнін зерделеу салдарынан пайда болған қорытындылар мен ұсыныстар сәйкес тарауларда жасалса, онда «Қорытынды» бөлімінде олар, тізбе түрінде, негізінен, дәлелдерсіз, бірақ та оларды толық негіздей, диплом жұмысының тиісті беттеріне сілтеме жасай отырып ұсынылады.
Егер қорытындылар мен ұсыныстар «Қорытынды» бөлімінде ғана ашып көрсетілсе, онда олардың тізбесімен қатар, әрбір ұсынысты тәжірибеде қолданудың дұрыстығына және тиімділігіне негіздемелер келтіріледі.
Зерттеу мәселесін жетілдіру бойынша, диплом жұмысы авторының енгізген ұсыныстары ерекше қолдауға лайықты. Мұндай жағдайда қорытындылар мен ұсыныстарды мына жалғастықпен баяндаған дұрыс болады: алдымен, жұмыс авторының пікірі бойынша кемшіліктер туралы қорытындылар, содан соң – зерттеу объектісі болып саналған ұйым бойынша сәйкес сипаттағы қорытындылар мен ұсыныстар.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. Аталған тізім «Қорытынды» бөлімнен кейін диплом жұмысының соңында келтіріледі. Аталған тізімге студент нақты игерген және диплом жұмысында қандай да бір шекте пайдаланылған дереккөздері ғана енгізілуі тиіс. Тізімде ақпарат көздері диплом жұмысының мәтінінде оларды пайдалану жалғастығы ретімен көрсетілуі тиіс.
Қосымшаларға негізгі бөлімде көрініс таппаған, дипломдық зерттеуді орындаумен байланысты материалдар енгізіледі. Қосымшаларға мыналар енеді: математикалық дәлелдемелер, кестелер мен сызбалар, диаграммалар, иллюстрациялар, суреттер, анықтамалардың көшірмесі, хаттамалар, эксперимент, өлшеу және сынақ өткізуде қолданылған аппараттардың және құралдардың сипаттамасы, т.б.
Диплом жұмысында (жобасында) қабылданған шешім және барлық деректердің обьективтілігі мен дәлдігі туралы жауапкершілікті студент – диплом жұмысының авторы өз мойнына алады. Диплом жұмысында қабылданған шешім, барлық деректердің дәлдігі мен объективтілігі үшін студент – диплом жұмысының (жобасының) авторы жауапкершілік алады.
Дипломдық жұмыстың (жобаның) мәтінін келесі жиектердің өлшемдерін сақтай отырып басу керек: сол жағы - 30 мм, жоғарғы жағы - 20 мм, оң жағы-10 мм және төменгі жағы-25 мм. Назар аударудың компьютерлік мүмкіндіктерін пайдалануға, әр түрлі гарнитура қаріптерін қолдана отырып, белгілі бір терминдерге, формулаларға, теоремаларға назар аудару рұқсат етіледі. Дипломдық жұмыстың (жобаның) құрылымдық элементтерінің атауы "мазмұны", "Нормативтік сілтемелер", "анықтамалар", "белгілер мен қысқартулар", "кіріспе", "Қорытынды", "Пайдаланылған әдебиеттер тізімі" жұмыстың құрылымдық элементтерінің тақырыптары болып табылады.
Дипломдық жұмысты (жобаны) бөлімдер мен бөлімшелерге бөлу керек. Бөлімдердің атаулары дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбын ашуға тиіс, ал бөлімшелердің атаулары тиісті бөлімді ашуға тиіс. Бөлімдер мен бөлімшелердің атаулары, олардың мазмұнын нақты және қысқаша көрсетуі тиіс. Бөлімдер мен бөлімшелердің атаулары абзацтық шегіністен бас әріппен соңында нүктесіз, астын сызбай басылуы керек. Егер атау екі сөйлемнен тұрса, оларды нүктемен бөледі. Дипломдық жұмыстың (жобаның) беттері барлық мәтін бойынша толассыз нөмірлеуді сақтай отырып, араб цифрларымен нөмірленуі тиіс. Беттің нөмірі беттің төменгі бөлігінің ортасында нүктесіз қойылады. Титул парағы беттердің жалпы нөмірленуіне енгізіледі. Бет нөмірі титул бетіне қойылмайды. Жеке парақтарда орналасқан иллюстрациялар мен кестелер дипломдық жұмыс (жоба) беттерінің жалпы нөмірленуіне қосылады. A3 форматындағы иллюстрациялар, кестелер Бір бет ретінде ескеріледі.
Диплом жұмысының (жобасының) бөлімдері барлық құжат шегіндегі нүктесіз араб цифрларымен белгіленген және абзац шегінісі жазылған реттік нөмірлері болуы тиіс. Бөлімшелер әрбір бөлімнің шегінде нөмірленуі тиіс. Кіші бөлім нөмірі нүктемен бөлінген бөлім мен кіші бөлім нөмірлерінен тұрады. Бөлімше нөмірінің соңында нүкте қойылмайды. Дипломдық жұмыстың (жобаның) әр бөлімін жаңа парақтан (парақтан) бастау керек. Бір бөлімнің ішіндегі кіші бөлімдер бір-бірімен мәтіннен екі жолға шегіну арқылы бөлінеді. Дипломдық жұмыстың (жобаның) және дипломдық жұмыстың (жобаның) құрамына кіретін қосымшалардың беттерін нөмірлеу тура болуы тиіс. Иллюстрацияларды (сызбалар, карталар, графиктер, схемалар, диаграммалар, фотосуреттер) дипломдық жұмыста (жобада) жаңа мәтіннен кейін немесе келесі бетте орналастыру керек. Иллюстрациялар компьютерлік, соның ішінде түрлі-түсті болуы мүмкін. Барлық суреттерге дипломдық жұмыста сілтемелер берілуі тиіс. Қосымшалардың иллюстрацияларынан басқа иллюстрацияларды араб цифрларымен тура нөмірлеу арқылы нөмірлеу керек. Егер бір сурет болса, онда ол "1-сурет" деп белгіленеді, "сурет" сөзі және оның атауы жолдың ортасында орналасады. Кесте көрсеткіштерді салыстырудың жақсы көрнекілігі мен ыңғайлылығы үшін қолданылады. Кестенің атауы оның мазмұны көрсетуі керек және дәл, қысқа болуы тиіс. Кестенің атауын "1-кесте"деген сөздерден кейін, абзац шегінісі бар келесі жолға қою керек. Кестені жаңа мәтіннен кейін немесе келесі бетте орналастыру керек. Барлық кестелерге дипломдық жұмыста (жобада) сілтемелер болуы тиіс. Сілтемеде оның нөмірін көрсете отырып, "кесте" деп жазу керек.
Формулалар мен теңдеулерді мәтіннен бөлек жолға жазу керек. Әрбір формуланың немесе теңдеудің жоғары және төмен жағында бір бос жол қалдырылуы тиіс. Егер теңдеу бір жолға сыймаса, онда ол теңдік белгісінен кейін (=) немесе қосу ( + ), азайту ( - ), көбейту (х), бөлу (:) немесе басқа математикалық белгілерден кейін ауыстырылуы тиіс. Бұл ретте белгі келесі жолдың басында қайталанады. Символдар мен сандық коэффициенттердің мәндерін түсіндіруді формуланың астында келтірілуі керек. Диплом жұмысындағы (жобадағы) формулаларды араб цифрларымен, шеткі оң жағы дөңгелек жақшамен бір жолда реттік нөмірлеу арқылы нөмірлену қажет. Мәтіндегі формуланың реттік нөміріне сілтеме жақшада беріледі. Мысал - (1) формулада.
Пайдаланылған дереккөздерге сілтемелерді шаршы жақшада келтіру керек. Қосымшалар осы дипломдық жұмыстың (жобаның) жалғасы ретінде келесі бетте рәсімделеді. Дипломдық жұмыс (жоба) мәтінінде барлық қосымшаларға сілтемелер берілуі тиіс. Қосымшалар оларға сілтеме ретінде мәтінде орналастырылады. Әрбір қосымшаны жаңа беттен бастап, беттің ортасында "қосымша" деген сөзі көрсетіледі. Егер дипломдық жұмыстың (жобаның) бір қосымшасы болса, онда оны жеке көрсетпеуге жол беріледі. Қосымшаларда дипломдық жұмыстың (жобаның) қалған бөлігімен бірге нөмірленуі тиіс.