Білім және ғылым министрлігі алматы энергетика және байланыс институты Г. Х. Хожин электр станциялардың жабдықтарын пайдалану, монтаждау және реттеу оқу қҧралы Алматы 2005

Жоғарыда айтылғандай трансформатор май кеңейткіш жағынан кӛтеріңкі 
болуы керек. Ол газ релесінің дҧрыс жҧмыс істелуі ҥшін қажет. Бҧл ҥшін 
трансформатор арбашасының жылжытқышының астынан, тиісті жағынан, 
болат пластиналар қойылады. Кейбір жағдайда, керекті кӛлбеулік фундамент 
орнатқан кезде ескеріледі.
Орнату 
жҧмыстарын 
жҥргізіп 
жатқан 
кезде 
қҧрастырушы 
жҧмысшылардың басы артық саймандарды пайдаланбауын қатты қадағалау 
керек, жәнеде олардың жҧмыс киімдерінің қалтасында ештеңе болмауы 
керек.
Трансформаторды қҧрастырып біткен кезде, немесе қҧрастырып жатқан 
кезде оған газ релесімен термометірден сигнал шынжырын әкеп бекітеді. 
Егерде трансформатор ҥйдің ішінде болса, электрлендіру маркасы-ПР 
ӛткізгіші арқылы болат трубаның ішімен жеткізеді. Бокстан сырт жерге 
орнатылатын трансформатор ҥшін, әдетегідей СРГ немесе КСРГ 
кабельдері қолданылады. Ол кабельдерде труба арқылы жҥргізіледі. 
Кабельдердің ең кіші қимасы 1,5 мм
2
болуы керек. Трансформаторды 
қҧрастыру жҧмысын аяқтаған соң оған барлық керекті сынақ жҧмыстары 
жҧргізіледі. Трансформаторды жҧмысқа қосуға дайындайды, ол ҥшін 
қақпақпен май кеңейткіш арасындағы кранның ашықтығы тексеріледі. 
Жәнеде радиатордың жоғарғы тӛменгі крандары тексеріледі. Майды соңғы, 
ақырғы сынауға алады, оқшаулау кедергісін ӛлшейді.
Барлық кӛрсеткіштер дҧрыс болған жағдайда, жҥйелік және қосалқы 
станция трансформаторлары толық тоқ кӛздеріне дҥмпітіп (толчком) 
қосылады. Ірі және станциялық байланыс трансформаторлары әдеттегідей 
генераторлар арқылы , тоқтың кҥшін нӛлден бастап кӛтеру арқылы 
байқалады. Бҧл арқылы трансформатордың орамдық оқшауы сыналады. Бҧл 
ҥшін кернеуді 130%-ға дейін кӛтереді. Кернеуді кӛтеру кезінде және де, 
дҥмпітіп қосып сынағанда трансформаторды мҧқият тыңдайды. Оның 
дауысы бір қалыпты гуілдеп тҧруы керек. Басқадай оқыс дауыстар естілмеуі 
керек. Трансформаторды кернеумен байқағаннан, кейін оны біраз уақытқа 
тоқ кӛзіне жҥксіз қосу кейінге қалдырылады. Бҧл кезекші мен қҧрастырушы 
жҧмысшылар трансформатордың және оның қосылысқан тҥйіндерінің қалай 
істеп тҥрғанын кӛру ҥшін қажет. Бҧдан кейін дифференцалды қорғаныстың 
жҧмысын бақылай отырып, трансформаторды бос жҥріс кезінде қосып 
ажыратады, ӛйткені ол (трансформатор) магниттеуші тоғының кӛбею кезінде 
жҧмысқа ӛздігінен жалған тҥрде қосылып кетуі мҥмкін.
Бҧдан кейін трансформаторды екінші реттік жағынан қосады, бҧл 
жағдайда ол жҥктеме алады. Трансформаторды жҥктемеге бірінші рет қосу 
алдында барлық релелік қорғаныстардың лездік уақыт ҧстанымы ӛшіру 
режиміне қойылады.

3 Кҥштік трансформаторларды пайдалану 
Трансформатор ӛзінің қҧрылысы бойынша жҧмысы сенімді және қызымет 
кӛрсетуі ыңғайлы электр жабдығы болып табылады. 
Трансформаторларды пайдаланудың негізі- оның жҧмысын мезгілді тҥрде 
қадағалау, 
маусымдық 
және 
кҥрделі 
жӛндеуді 
сондай-ақ, 
қажетті 
профилактикалық сынақтарды, температуралық режимдерді дҧрыс жҥргізу және 
рҧқсат етілетін жҥктеулерді сақтау болып табылады. 
3.1 Трансформаторларды тексеру 
Трансформаторларды дҧрыс пайдалану кезінде және оларды тексеру мен 
тексеру кезіндегі ақауларды уақытында анықтау маңызды орын алады. 
Негізгі 
трансформаторларды 
және 
ӛз 
мҧқтаждығына 
арналған 
трансформаторды сӛндірмей тексеруді тәулігіне бір рет жҥгізу керек, ал 
қалғандарын- тҧрақты кезекші персоналы бар және кезекшіліктері ҥйден 
атқарылаты қондырғыларды 5 тәулікте бір рет, кезекшілік тҧрақты 
атқарылмайтын қондырғыларда- бір айда бір реттен сирек емес, және де 
трансформаторлық орталықтарда 6 айда бір реттен кем емес жҥргізу қажет. 
Оқыс жағдайлардың алдын алу ҥшін, кезекші қызметкерлер кҥштік 
трансформаторларын камера табалдырығының алдында тҧрып тексеруі тиіс. 
Қоршаудан ӛту жолы болуы ҥшін, трансформатор қақпағындағы оқшауламаның 
тӛменгі фланцтары еденнен 2 метр биіктіктен кем болмаған жағдайда, ал 35 кВ-
та ӛту жолының ҥстіндегі ӛткізгіш бӛліктері еденнен 2,75 метрден кем емес 
биікте және 110 кВ-тық кернеуде 3,5 метр болған жағдайларда рҧқсат етілуі 
мҥмкін. 
Трансформаторларды тӛтенше тексеруді ауа температурасы кҥрт ӛзгерген 
кезде сондай-ақ, трансформаторларды қорғаныс арқылы және газ релесінен 
сигнал пайда болған жағдайларда жҥргізеді. 
Кҥштік трансформаторларын байқау кезінде мына жағдайларды тексереді: 
а) қосалқы станцияға келетін кіре беріс пен таяу жолдардың кҥйін; 
б) қақпа, қоршаулардың, есіктердің, терезе және желдету ойықтарының 
бҥтіндігін және дҧрыстығын, барлық ғимараттық кҥйі және шатырдан су 
ағуының жоқтығын; 

в) трансформаторлардың сыртқы қаптарының кҥйін және шатыр фланцтарын, 
сонымен қатар тҥсіру крандары арқылы майдың ағуының болмауын, 
кеңейткіштегі майдың деңгейінің температуралық кӛрсеткішіне сәйкес келуін 
және май толтырылған кірістерде майдың болуын; 
г) май жинағыш қҧрылғылардың кҥйін; 
д) термометр және манометрлік трмосигнализатор бойынша трансформатордағы 
майдың температурасын. Салқындатылуы, жасанды трансформаторларда 
салқындату жҥйесін тексереді: су және майдың айналымы болуын және 
ҥрлегіштердің жҧмысын; 
е) оқшауламалардың және зиянсыздандырғыштардың кҥйін, олардың 
ҥстілерінің және қабықтарының шаң басуын және ластануын; 
ж) шинаның және кабельдердің кҥйін, тҥйіспелерде қызудың болмауын; 
з) жарықтанудың, сигнализацияның және тесіп ӛту сақтандырғыштардың 
дҧрыстығын;
и) жерге тҧйықталу жҥйесінің кҥйін және ӛртке қарсы қҧрылғылардың 
дҧрыстығын; 
к) кеңейткіштің тҥбінде ылғал мен қоқыстың жиналып қалуының болуын; 
л) 
майдың 
ҥздіксіз 
жаңартылуын, 
майтазалағыш 
қҧрылғылардың 
термосифондық сҥзгіштер және ылғал жҧтқыш оқтарының (силикогенді) кҥйін; 
Трансформаторларды тексеру барысында анықталған бҧзылуларды бірінші 
мҥмкін болған жағдайда алдын ала тҥзетеді, ал апаттық және оқыс 
жағдайларында аппаратты дереу сӛндіреді. 
Кҥштік трансформаторлардың жҧмысын тоқтатып, тез сӛндіреді, егерде: 
а) кҥшті қалыпсыз шу және трансформатордың ішінде жарықтар пайда болса; 
б) номиналды жҥктеме және салқындату кезінде трансформатор қалыпсыз және 
әрдайым ҧлғайып қызса; 
в) кеңейткіштегі май лақтырылса (выброс) және тҥтін мҧржасы диафрагмалары 
жарылса; 
г) май ӛлшегіш шыныдағы майдың ағып кетуі салдарынан оның деңгейі 
тӛмендесе; 
д) май тҥсі кҥрт ӛзгерсе (бірнеше балға); 

е) оқшауламалардағы ойықтар және жарықтар, сырғымалы разрядтар немесе 
олардың жабылуларының іздері байқалса; 
ж) май қҧрамында кӛмір, су, кӛп мӛлерде механикалық қоспалар болса, 
майдың қышқылдық реакциясы, тесіп ӛту кернеуінің тӛмендеуі және алдыңғы 
сынақтарға қарсы майдың жарқырауының температурасы 5 С-қа тӛмендесе 
сондай-ақ, оқшауламаның кедергісі алғашқы мәнімен немесе зауыт 
мәліметерімен салыстырғанда 50 пайызға тӛмендесе. 
3.2 Трансформаторлық майды пайдалану 
Трансформаторларды пайдаланғанда майдың кҥйін бақылау ерекше орын 
алады. Трансформаторлардағы май оқшауламаны, сондай-ақ орамаларын 
салқындату ҥшін қажет және одан трансформаторлардың сенімді жҧмыс істеуі 
тәуелді. 
Трансформаторларды 
пайдалану кезінде май ескіреді және ӛзінің 
алғашқыдағы 
қасиеттерін 
жоғалтады. 
Майдың 
ескіру 
салдарынан, 
трансформаторлардың қасиеттерінің ӛзгеруі байқалынады. Мысал: жергілікті 
қызуларда магнит ӛзекшесінің пластинкалары арасындағы оқшаулама 
бҧзылғанда немесе трансформатор қақпағының астындағы орамалардың 
шығыстарында тҥіспенің нашар болуы және орамалардағы орамдар арасындағы 
тҧйықталу кезінде майдың ыдырауы болады. 
Трансформатор майының кҥйін және сапасын, оның химиялық, механикалық 
қоспалары ӛлшенілген 
кӛмірдің 
болуы, 
жарықтану 
тҧтқырлығының 
температурасы және тесіп ӛту кернеуі бойынша анықтайды. 
М а й д ы ң қ ы ш қ ы л д ы ғ ы н ы ң ж о ғ а р л а у ы трансформатор 
орамасының оқшауламасына жойқын әсер етеді, оның химиялық жойылуына 
алып келеді. 
С у қ ҧ р а м ы н ы ң ҧ л ғ а ю ы майдың оқшаулағыш қасиеттерін 
нашарлатады және де орама оқшауламасының ылғалдануына әкеліп соғады. 
М е х а н и к а л ы қ қ о с п а л а р д ы ң б о л у ы 
трансформатордың салқындатылуын нашарлатады, ораманы ластайды сондай-
ақ, оқшауламаның жабылуына алып келуі мҥмкін, ӛйткені тоқ ӛткізгіш кӛпірлер 
пайда болады. 
М а й д ы ң т ҧ т қ ы р л ы ғ ы н ы ң ж о ғ а р л а у ы трансфораторың 
салқындатылуын нашарлатады, ӛйткені майдың айналымының жылдамдығы 

азаяды және осының салдарынан оның температурасы ӛседі және қалыптан тыс 
қызады. 
М а й д ы ң т е с і п ӛ т у к е р н е у і н і ң а з а ю ы орама оқшауламаның 
тесілуіне және трансформатордың істен шығуына әкелуі мҥмкін. Тесіп ӛту 
кернеуінің тӛмендеуі майдың ескіруінен, онда органикалық қышқылдардың 
бӛлінуі салдарынан пайда болатын судың болуын кӛрсетеді. 
Ж а р ы қ т а н у т е м п е р а т у р а с ы н ы ң а з а ю ы жергілікті қызулардың 
салдарынан майдың ыдырауын кӛрсетеді, ӛйткені май ескіргенде жарықтану 
температурасы аз тӛмендейді, керсінше жоғарлайды. 
Трансформатор майының кҥйі жаңа қолданыста болған сондай-ақ, 
қолданылуға арналған деген белгілі нормалар стандартпен бекітілген (3.1-
кестеде). Нормаларда сондай-ақ, трансформатордағы және басқада май 
толтырылған аппарттардағы майдың кӛрсеткіштерін таңдау мерзімдері 
анықталған. Бҧл нормаларды қолдануды сауатты жҥргізу ҥшін білу ӛте қажет. 
3.1-кесте. Трансформаторлық оқшауламалық майдың негізгі кӛрсеткіштері 
Кӛрсеткіштер 
Май кӛрсеткіштерінің мӛлшері 
қолданыста болмаған 
эксплуатациялық 
Аппараттарды тесіп ӛту кернеуі: 
10 кВ-қа дейін……….. 
11 кВ>>35>>………… 
>>35>>220>>……….. 
>>220>>500>>……… 
Су, механикалық қоспалар және 
ӛлшенген кӛмір………. 
Жарықтану температурасы….. 
Тҧншықтырғыш улы калидің (КОН) 
қышқыл саны, 1кг майда осы мәннен 
жоғары болмауы қажет…………….. 
Май тҧтқырлығы меншікті Э бірліктен 
35 кВ-тан кем емес 
>> >> 35 >> 
>> >> 40 >> 
>> >> 50 >> 
Болмайды 
135С-тан кем емес 
20 кВ-тан кем емес 
>> >> 25 >> 
>> >> 35 >> 
>> >> 45 >> 
Болиайды 
Температурасының 
қҧлауы алғашқыдан 5 
С-ке жоғаруы аспауы 
керек. 

аспауы қажет: 
>>20С………………. 
>>50C………………. 
0,05 мг 
4,2 
1,8 
0.4 мг 
4,2 
1.8 
Трансформаторлық майды зертханалық сынақтардан келесі мерзімдерде ӛткізу 
қажет: 
а) кернеуі 10 кВ-қа дейін трансформаторлар мен аппараттарды қысқартылған 
анализін қосып - 3 жылда бір реттен кем емес, ал кернеуі 10 кв-тан 35 кв-қа 
дейін электрлік тӛзімділігіне тексеруді қосып жылына бір рет және 
қысқартылған анализге - ҥш жылда бір реттен кем емес; 
б) кернеу 35 кВ-тан жоғары трансформаторда және аппараттарда электрлік 
тӛзімділікке немесе қысқартылған анализге – жылына бір рет; 
в) бектілген трансформаторда электрлік тӛзімділікке екі жылда бір рет; 
г) май толтырылған кірістерде қысқартылған анализге – жылына бір рет; 
д) трансформаторлардың және аппараттардың кҥрделі жӛндеуден ӛткеннен 
кейін – қысқартылған анализге. 
Қысқа тҧйықталудан май толтырылған ажыратқышты сӛндіргеннен кейін 
ӛлшенген кӛмір қҧрамына тексеру ҥшін майдың кӛрсеткішін алу керек. 
Оқшаулама майын электрлік тӛзімділікке сынауға тесіп ӛту кернеуін және 
май қҧрамындағы ӛлшенілген кӛмірдің және механикалық қоспалардың болуын 
анықтау кіреді. 

жүктеу/скачать 0,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: