1. Оқушылар бір рет болса да тіс ауруын сезіндіңіздер ме? 2. Тіс бізге не үшін керек? 3. Адамда неше тіс болады? 4. Алғашқы тіс қашан шығады? 5. Неге тісті тірі ағза дейміз? 6. Тіс неше бөлімнен тұрады? 7. Тістің ішкі құрылысы қандай? 8. Қандай тіс ауруларын білесіңдер?
Сызықтық диктант
Сәби дүниеге келгенде 4 тіс болады
2. Алғашқы күрек тістер сәбидің 6-9 айында
шыға бастайды
3. Екі жастағы балада 20 тіс болады.
4. Баланың сүт тістері 4-5 жасында
түсе бастайды
5. Сүт тістердің орнына тұрақты тістер балаға
12-14 жасында шығып бітеді.
6. Соңғы азу тістер балаларға
18-20 жасында шығады.
+ Иә /\
- Жоқ
Дұрыс жауабы
-++-++
Биологиялық диктант
Тістің ақ бөлігі ............... деп аталады.
2. Тістің қалған бөлігі................. жасырынған.
3. Тіс түбірінде қантамырлар және................. бар.
Тістің кіреукесін ........... бұзғанда , тіс жегісі пайда болады.
2. Кейіннен тісте саңылау немесе ........ пайда болады.
ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ” - негізгі бөлім Өткен материалды пысықтау.
Құрылыстық
Энергетиалық
ТАҒАМНЫҢ ҚҰРАМЫ
ИОД
(0,10 – 0,25 г)
БЕЛОК
(күніне
100 – 120 г)
МАЙ
(80 – 90 г)
КӨМІРСУ
(400 – 500 г)
ТҰЗ
(10 г)
СУ
(1,5 – 2 л)
ДӘРУМЕН
(А, В,С т.б)
АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ
АС ҚОРЫТУ
ЖОЛЫ
ҰЗЫНДЫҒЫ
8 – 10 М
АС ҚОРЫТУ
БЕЗДЕРІ
АС ҚОРЫТУ
МҮШЕЛЕРІ
АС ҚОРЫТУ
МҮШЕЛЕРІ
ТІК ІШЕК
АУЫЗ ҚУЫСЫ
(тіс, тіл)
ЖҰТҚЫНШАҚ
(11 – 13 см)
ӨҢЕШ
(25 см)
АСҚАЗАН
(қарын)
(сыйымдылығы –
1,5 – 2 л)
АШ ІШЕК
(5,5 – 7 м)
ТОҚ ІШЕК
(1,5 – 2 м)
АС ҚОРЫТУ МҮШЕЛЕРІ
ТОҚ ІШЕК
Тоқ ішектің ұзындығы 1,5-2метр.
Ащы ішектен екі есе жуан.
Қортылмай қалған
ас қалдықтары тоқ ішектен 12 сағатта жүріп
өтеді. Осы уақытта ондағы судың көбі қанға сіңеді.
Тоқ ішектің алдыңғы бөлігі соқыр
ішек деп аталады.
Соқыр ішекте тұйық өскін-аппендикс
болады. Аппендикс иммунды жүйеге жатады.
Оның бездері құрамында ферменттер аз,
аз клегейлі заты көп сөл түзеді,
осындай клегейлі зат арқасында
қорытылмаған ас қалдықтары ілгері жылжып,
ағзадан оңай шығарылады.
Тоқ ішекте бактериялар көп болады.
Олар астың қорытылуына,
әсіресе жасунықтың ыдырауына жәрдемдеседі,
бактериялар қатысуымен кейбір дәрумендер
( К В) түзіледі.
Тоқ ішек бөлімдері:
соқырішек – 8-15см
жиек ішек
тік ішек
АС ҚОРЫТУ БЕЗДЕРІ
ҮШ СІЛЕКЕЙ
БЕЗДЕРІ:
Шықшыт,
тіс түбі,
алқымбағы
бездер
ҰЙҚЫ БЕЗІ
Инсулин
Глюкагон
Панкреатин
БАУЫР БЕЗІ
Салмағы
1500 г.
Ең ірі без, өт бөледі.
Қызыл,
қоңыр түсті.
Оң жақ қабырға
астында.
Қор заты гликоген
Орналасқан жері ауыз қуысы, өзі тағамды
Орналасқан жері ауыз қуысы, өзі тағамды
ұнтақтауға көп көмек көрсетеді
Бұл ішектің бір бөлігі тұйықталып, бүйен деп
аталады да, құрт тәрізді өсінді – соқырішек түзеді
Ас қорыту бездерінің ішіндегі үлкен без.
И.П.Павлов астың қорытылуын зерттеу үшін
иттің қай мүшесін кесіп пайдаланды.
Сұрақты суретте
Сәйкестік тест
1. Бауыр астың сіңуі өтеді
2. Аш ішек қорытылмаған заттардың өтуі
3. Тоқ ішек организм лабораториясы
1. Бір түбірлі үлкен азу тіс
2. Екі түбірлі ит тіс
3. Үш түбірлі кіші азу тіс
Семантикалық карта
Асқорыту бөлімдері
Ыдырайтын заттар
Әсер ететін ферменттер
1.Ауыз қуысы
2. Асқазан
3. Ұлтабар
Семантикалық карта
Асқорыту бөлімдері
Ыдырайтын заттар
Әсер ететін ферменттер
1. Аш ішек
2. Тоқ ішек
3. Тік ішек
ІҮ. “Бәрін білгім келеді”-
қорытындылау.
Денің сау болсын десең
Денің сау болсын десеңіз
Көп Жасағыңыз келсе
Қазір ғалымдар жануарларға тәжірибе жасаудың нәтижесінде адамның ғұмыр жасын ұзарта алатындай ондыған тамақтық заттарды анықтап отыр. Бұлардың арасында кәдімгі қызыл бұрышта бар. Ол линидтік алмасуды қалыпқа келтіріп дұрыстайды, актериялық қысымды төмендетеді, ішек жолдарының микрофлорасын сауықтырады, жастың ұлғаюына байланысты болатын өзгерістерді тежейді.
Ұзақ жасағысы келетіндерге бірер кеңес.
Ең алдымен ішетін тамағыңыздың түрі – түрін көбейту керек. Холестерині көп майы қышқылдары мол деп кейбір тамақтарды мүлдем жемей қоюға болмайды, олардың мөлшерін ғана азайтыңыз. Әдетте, іс жүзінде ке келген тамақта организмге қарама- қарсы әсер ететін тамақтық заттар болады.
Өсімдік өнімдері мен мал өнімдерінен, әсіресе сүт өнімдерінен мөлшерлестіріп жасалған құрама тамақ түрлері пайдалы. Кешкі тамақты кейін айран ішуге дағдыланып,күніне төрт рет тамақтану керек. Өйткені егде тартқан организм тамақпен келген нәр – қуаттың шағын мөлшерін ғана қажетке жаратып,қалғаны қорға жинала беретін болады.
Пайдалы кеңестер
В
2
Тәуліктік қажеттілік 2-3мг
Бери-бери
Зат алмасуды реттейді
Жүрек, жүйке қызметі бұзылады
Д
Рахит
Мал өнімдерінде өте аз
Өсімдік тағамдарында мүлде болмайды
Кальциферол
А
Көздің қалыпты көруі үшін
Өсу витамині
Тәуліктік мөлшері - 1мг
Ақшам соқыр
В
12
Цианкобаламин
Қалыпты қан өндіруге қажет!
Тәуліктік мөлшері - 0,001мг
Қаназдық
Пайдалы кеңес
Ү. “Бейнет түбі- зейнет”-
бағалау.
Жарайсыңдар!
§44-49.
Үйге тапсырма
Назарларыңызға рахмет!
“Қазақстан – 2030”
Болашақ ғасыр иегерлерінің дені сау, терең білімді, жат қылықтардан аулақ болғаны біз үшін үлкен бақыт.
Еліміздің, қазақ ұлтының болашағы
Еліміздің, қазақ ұлтының болашағы
- жас ұрпақ !
Қазақ халқының қаны таза, дені сау, сымбатты, білімді болуы үшін салауатты өмір салтын сақтап, дұрыс тамақтануды естеріңде сақтаңдар!
