Білуі керек

Білуі керек :

• Шешендік өнер туралы мағлұматты білу;
• сөздің лексикалық мағына-
• сын;
• Мәтіннің мазмұнын талдай
• отырып, негізгі тақырыбы
• мен идеясын ашу.

Игеру керек :

• Мәтінді оқи отырып,сөйлеу тілін дамыту,сұрақ қоя білуге,жауап бере білу;
• Өз ойын жеткізе білу ;
• Мәтіннің мазмұнын ашып, талдау білу;

“Зымыран сұрақтар”

• Шешендік сөз дегеніміз не ?
• Шешендік сөздерге не жатады?
• Қазақтың шешендерін атаңдар .
• Төле би кім ?
• Төле би қай кезде өмір сүрген ?
• «Не тәтті ?» әңгімесін кім мазмұндайды ?

Атақты қазақ билерін атаңдаршы ?

Ой қозғау :

• Олар қай ғасырда өмір сүрген?
• Балалар, биыл қай жыл?
• Біз қай ғасырда өмір сүрудеміз?
• Біз қай ғасыр әдебиетін оқып жатырмыз?

Түсініктеме :

• Толғау дегеніміз – қазақ әдебиетінде ақындар шығармашылығында , әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын алған жанр . Толғауда ақын өмір , қоғам, адам тіршілігі , жақсылық, жамандық т.б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой қозғайды .

“Сөз –мерген” (сөздік жұмысы):

• ақылғой даналар- мудрые советчики
• елеулі уақиғалар- важные события
• ел басына күн туған кез- в трудные дни для народа
• абыржымауға шақырып-зовет не суетиться

• насихаттау-агитировать , воспевать
• жырға қосқан- воспевали
• орда –ханская ставка
• бүліншік шыққанда – когда смута, неурядица, столкновение
• ақыл-нақыл-назидание
• адамгершілік қасиет-человеческие качества

• «Жыр»-(көне түркі тілінде «иыр») деген сөзінен шыққан
• Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.

• Толғауларының тақырыптары

• Туған жерді,елді сүю

• Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру

• Адамгершілік қасиеттерді насихаттау

• Ел мен жерге еңбегі өткен батырлар, хандар т.б. жайлы

• Жырау әдебиетінің негізгі өкілдері :
• Асан Қайғы ,Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек, Ақтамберді, Бұқар және т.б

.

• Шалкиіз жырау - қазақ әдебиеті тарихындағы жыраулық поэзияның атасы болып саналады

• Жыраулар

• XV-XVIII ғасыр

• Шалкиіз жырау
• жыраулық
• поэзияның атасы.

• Кемел ойлы
• ақындар

• Халық поэзиясын
• жасаған
• ақылғой даналар

• Шешендік,
• даналық сөздер
• авторы

• Ел билеушілердің
• кеңесшісі, уәзірі,
• биі

• шығармаларын
• ақыл-нақыл, өсиет
• түрінде айтқан

• Бұқар жырау,
• Асан Қайғы ,
• Ақтамберді жырау,

САУАЛ:

• Осы жыраулардың Абай, Жамбыл, сияқты ақындардан қандай ерекшелігі бар ?

“Поэзия ” стартегиясы

• Жабағылы жас тайлақ,
• Жардай атан болған жер.
• Жатып қалған бір тоқты,
• Жайылып мың қой болған жер.
• (Қазтуған жырау)

“Поэзия”кезеңі:

• Еңсегей бойлы ер Есім,
• Есім сені есірткен,
• Есіл менің кеңесім,
• Ес білгеннен, Есім хан,
• Қолыңа болдым сүйесін.
• (Жиембет жырау)

• Егер сендер XXI ғасыр жыраулары болғандарыңда не жайлы жырлар едіңдер?

Қосымша материалмен жұмыс:

Тест сұрақтарына жауап беру:

• Бағалау
• 10 - 9 ұпай = “5”
• 8 - 7 ұпай = “4”
• 6 – 5 ұпай = “3”
• 4 - 0 ұпай = “2”

Ханға кім ақылшы болған?

• Ханға кім ақылшы болған?
• “Жырау” деген атау қандай сөзден шыққан?
• Қандай жырауларды білесің?
• Жыраулар поэзиясының тақырыптарын атаңдар.
• Жыраулар поэзиясының атасы кім?
• Жыраулар поэзиясы туралы түсінгеніңді әңгімеле.

Ұлы адамдардың сөздерінен:

• Асан қайғы Желмаясын мініп, кең байтақ қазақ жерін түгел аралаған. «Жерұйық» жерді іздеген, ну орман мен шалғынды жерге халықты қоныстырсам деп армандаған. Сондықтан Шоқан Уәлиханов оны «Көшпенділер философы» деп атаған.

• Қазтуған өз жырларында халықты ерлікке, бірлікке, адамгершілікке шақырып, ақыл айтқан, батыр, ел басқарған би болған. Адамгершілігі күшті үлкендердің айтқанын тыңдасақ, бізден батыр да, би де шығады деп сенемін.

• «Ұрпақтарым, атаң мен әжеңді сыйла! Өзіңе дейінгіне құрметтесең, өзіңнен кейінгілер сені құрметтейді» деп Бұқар жырау айтқандай ата-ананы, әже-атаны сыйлаңдар,үлкендерді құрметтеп, кішіге қамқор болайық.

Үй жұмысы:

• Жыраулар туралы мәлімет дайындау
• 23-бет ,4- тапсырма (жазбаша)
• 21-22 бет , оқу

• Сабақ аяқталды. Сау болыңдар!