Биоалуантүрлілік. «Қызыл кітапқа енген өсімдіктер мен жануарлар»

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы министрлігінің соңғы арнаулы мəліметі бойынша (5 маусым), өлген ақбөкендер саны 134 252 бас, бұл Бетпақдала популяциясының 62% жəне ақбөкендердің дүние жүзілік қорының шамамен жартысы. Қырылған аңдардың көпшілігі ақбөкендер төлдейтін жерлерде болған. Əсіресе, аналықтар мен олардың лақтары көп өлімге ұшыраған. Бұл жағдайда, жаппай қырылған жануарлардың өлекселерін жинаған адамдар мен экспертиза үшін анализ алған мамандар жұмыстарының сондай қиын болғанын түсінеміз.

Ақбөкенді қазақтар «киелі» деп атайды. Киелі аң деп қастерлейтін осы сұлу жаратылыстың шөлейтті және далалық аймақтарда тіршілік ететіні белгілі. Олар ауа райына, жайылымның жағдайына байланысты қоныстарын ауыстырып отырады. Киіктердің арнайы түрде лақтайтын, өрістейтін тұрақты жері, сол өңірге жыл сайын жылы жақтан келіп, кері қайтатын арнайы жолы да болады.

Бір ғажабы, ақбөкендер табиғат тамыршысы секілді қыстың қарлы боранды болатынын, көктемнің кеш туатынын алдын-ала болжап біледі. Өздері де соған сәйкес тіршілік етеді. Мамыр айының шамамен он төрті мен жиырма сегізі аралығында 2-3 күнге ғана соғылатын қатты желді халық даналары «Құралай салқыны» дейді.

Киіктер төлдейтін кезде бетпақдалада шыбын-шіркейді шығартпайтын суық болады екен. Мұны қазақта «құралайдың салқыны» деп атайды. Сол кезде қасқырдың киікке деген тәбеті де тыйылады екен.

Ел арасында ақбөкенді атқан адам бақытсыздыққа ұшырайды деген сенім бар. Ақбөкендердің басына қаншама зобалаң заман туғанымен, миллиондаған жылдар бойы тұқымын сақтап қала алды. Осының өзі ақбөкендердің өмірге өте бейімділігін, өсімталдығын аңғартады.

(166 сөз)