Бизнес Цели Значки Широкий Презентация
жүктеу/скачать 20,74 Mb. Pdf көрінісі
|
квк гистоо
| ж ү рек- қ антамырлар ж ү йесі ОРЫНДА Ғ АН: 205 «A» топ студенттері ФАКУЛЬТЕТ: ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА ТОП: 205 «A» ТЕКСЕРГЕН: Джолдасбаева Н.М. « ҚАЗАҚСТАН - РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ НУО КАЗАХСТАНСКО - РОССИЙСКИЙ УНИВЕРСИТЕТІ » МЕББМ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ I. КІРІСПЕ 1. Қ ан тамырлары 2.Артерия ж ә не оны ң т ү рлері 3.Вена ж ә не оны ң т ү рлері 4.Микроциркуляторлы арна 5.Лимфа тамырлары 6.Ж ү рек құ рлысы II. Қ ОРЫТЫНДЫ ЖОСПАРЫ Ж ү рек- қ ан тамырлар ж ү йесі құ рамында қ оректік ж ә не биологиялык белсенді заттар, газдар мен метаболизм ө німдері бар қ ан мен лимфаны ң организмде таралуын қ амтамасыз ететін м ү шелерден (ж ү рек, қ ан ж ә не лимфа тамырларынан) т ұ рады. Ж ү рек- қ антамыр ж ү йесіні ң қ ызметі: 1) организмні ң тіндеріне оттегі мен қ оректік заттарды б ө лу; 2) к ө мір қ ыш қ ыл газын ж ә не метаболизм қ алды қ тарын тіндерден ө кпеге ж ә не шы ғ ару м ү шелеріне тасымалдау; 3) иммунды қ ж ү йені ң ж ұ мысына ж ә не терморегуляция ғ а ы қ пал етеді. Ж Ү РЕК- Қ АН ТАМЫРЛАР Ж Ү ЙЕСІ ТАМЫРЛАРДЫН ЖІКТЕЛУІ Қ АН ТАМЫРЛАРЫ қ ан тамырлары тасымалдау қ ызметін ат қ аратын, м ү шелерді ң қ анмен қ амтамасыз етілуін ж ә не қ ан мен тіндер арасында ғ ы зат алмасуды реттейтін, диаметрі ә р т ү рлі т ұ йы қ тал ғ ан т ү тікшелер. артериялар артериолалар гемокапиллярлар венулалар веналар артериоловенулярлы қ анастомоздар АРТЕРИЯ Эластикалы қ типті артериялар (е ң ү лкен артериялар- аорта ж ә не ө кпе артериясы) Булшы қ етті артериялар (м ө лшері орташа ж ә не ұ са қ артериялар) Аралас артериялар ( ұ й қ ы ж ә не б ұғ ана асты артериялар) ЭЛАСТИКАЛЫ Қ ТИПТІ АРТЕРИЯЛАР Эластикалы қ артериялар (arteriae elastotypica) орта ңғ ы қ абы қ шаларында эластикалы қ құ рылымдарды ң (мембраналарды ң , талшы қ тарды ң ) жа қ сы дамуымен ерекшеленеді. Олар ғ а, қ ол қ а ж ә не ө кпе артериясы т ә різді, қ ан жо ғ ары қ ысыммен (120—130 мм сын.ба ғ .) ж ә не жылдамдыкпен (0,5—1,3 м/с) а ғ атын ірі калибрлі артериялар жатады. Олар ғ а қ ан тікелей ж ү ректен немесе о ғ ан жа қ ын орналас қ ан қ ол қ а до ғ асынан келеді. Б Ұ ЛШЫ Қ ЕТТІ АРТЕРИЯЛАР Булшы қ етті артериялар ғ а (аа. myotypicae) орта ж ә не ұ са қ калибрлі тамырлар, я ғ ни организмні ң к ө птеген артериялары (дене, қ ол-ая қ ж ә не ішкі м ү шелерді ң артериялары) жатады. Ішкі қ абы қ шаны ң к ұ рамына базальды мембранасы бар эндотелий, эндотелий асты қ абаты ж ә не ішкі эластикалы қ мембрана кіреді. Артерияны ң орта ңғ ы қ абы қ шасы араларында аз м ө лшерде д ә некер тініні ң жасушалары мен талшы қ тары (коллаген жэне эластин) орналас қ ан жазы қ айналмалы ба ғ ыттал ғ ан жазы қ б ұ лшы қ ет жасушаларынан т ұ рады. Сырт қ ы қ абы қ ша д ә некер тіндік талшы қ тары негізінен қ и ғ аш ж ә не бойлай ба ғ ыттал ғ ан борпылда қ талшыкты д ә некер тінінен т ұ рады. АРАЛАС АРТЕРИЯЛАР Олар ғ а, мысалы, ү й қ ы ж ә не б ұғ ана асты артериялары жатады. Б ұ л тамырларды ң ішкі қ абы қ шасы базальды мембрана ғ а орналас қ ан эндотелийден, эндотелий асты қ абатынан ж ә не ішкі эластикалы қ мембранадан т ү рады. Б ү л мембрана ішкі ж ә не орта ңғ ы қ абы қ шаларды ң шекарасында орналасады ж ә не ай қ ын к ө рініп, тамыр қ абыр ғ асыны ң баска элементтерінен аны қ шектеледі. Орта ңғ ы қ абы қ ша жазык б ұ лшы қ ет жасушаларынан ж ә не айналмалы ба ғ ытта орналас қ ан эластикалы қ талшыктар мен ойы қ ты эластикалы қ мембраналарды ң те ң м ө лшерінен т ү рады.Артерияларды ң сырт қ ы қ абы қ шасында екі: жекелеген жазы қ б ұ лшы қ ет жасушаларыны ң шо ғ ырынан к ұ рал ғ ан — ішкі, ж ә не, к ө бінесе бойлай ж ә не қ и ғ аш орналас қ ан коллаген ж ә не эластин талшы қ тарыны ң шо ғ ыры мен д ә некер тіндік жасушалардан т ұ ратын — сырт қ ы қ абаттарды ажырату ғ а болады. Ү лкен қ ан айналым ше ң беріні ң к ө ктамырлары қ анны ң м ү шелерден шы ғ уын қ амтамасыз етеді, зат алмасу ж ә не жина қ тау қ ызметтеріне қ атысады. Қ ан қ ысымыны ң т ө мен (15—20 мм сын.ба ғ .) ж ә не а ғ у жылдамды ғ ыны ң баяу (м ү шелердегі к ө ктамырлаларда шамамен 10 мм/с) болуы к ө ктамырларды ң қ абыр ғ асында эластикалы қ элементтерді ң нашар дамуы мен оларды ң к ө бірек созылмалылы ғ ына себепші. ВЕНАЛАР талшы қ ты (ет типті) талшы қ сыз (етсіз вена) Жіктелуі: қ абыр ғ асыны ң ж ұқ а болуымен ж ә не орта ңғ ы қ абы қ шасыны ң болмауымен ерекшеленеді, осы ғ ан байланысты оларды б ұ лшы қ етсіз к ө ктамырлар деп те атайды. Б ұ л к ө ктамырлар ғ а миды ң қ атты ж ә не ж ұ мса қ қ абы қ шаларыны ң к ө ктамырларын, к ө зді ң торлы қ абы қ шасыны ң , с ү йекті ң , к ө к бауырды ң ж ә не плацентаны ң к ө ктамырларын жат қ ызады. ТАЛШЫ Қ СЫЗ ВЕНА қ абы қ шаларында жазы қ б ұ лшы қ ет жасушаларыны ң болуымен сипатталады, оларды ң к ө ктамырды ң қ абыр ғ асында ғ ы м ө лшері мен орналасуы гемодинамикалы қ факторлар ғ а байланысты болады. К ө ктамырларды ң б ұ лшы қ еттік элементтеріні ң нашар, орташа ж ә не жа қ сы дамы ғ ан т ү рлерін ажыратады. ТАЛШЫ Қ ТЫ ВЕНА КАПИЛЛЯРЛАР Қ ан капиллярлары (vasae haemocapillariae) е ң к ө п, ә рі жі ң ішке тамырлар, біра қ оларды ң да са ң ылаулары ә р т ү рлі болады. Ол капиллярларды ң м ү шелердегі ерекшеліктеріне ж ә не тамырлар ж ү йесіні ң қ ызметтік жа ғ дайына да байланысты. Капиллярларды ң қ абыр ғ асы 3 ж ұқ а қ абаттан т ұ рады . Ішкі қ абаты базальды мембранада орналас қ ан эндотелий жасушаларынан, орта ңғ ы қ абаты екіге ажыра ғ ан базальды мембранамен қ оршала орналас қ ан перициттерден, ал сырт қ ы қ абаты сирек орналас қ ан адвентициялы қ жасушалардан ж ә не аморфты затт қ а бата орналас қ ан жі ң ішке коллаген талшы қ тарынан т ұ рады Капиллярларды ң жиі кездесетін т ү рі — соматикалы қ , жо ғ арыда сипаттал ғ ан (б ұ л т ү рге эндотелиі мен базальды мембранасы т ұ тас капиллярлар жатады); екінші т ү рі — фенестрленген капиллярлар, эндотелиоциттерді ң диафрагмамен (фенестрлермен) жабыл ғ ан са ң ылаулары бар ж ә не ү шінші т ү рі — са ң ылаулы капиллярлар немесе синусоидты, эндотелий мен базальды мембрананы ң ү зілген айма қ тары болады Капиллярларды ң жіктелуі: АРТЕРИОЛАЛАР Артериолалар диаметрі 50-100 мкм-ден жо ғ ары емес е ң ұ сак б ұ лшы қ етті артериялы қ тамырлар болып, бір жа ғ ынан артериялармен байланысса, екінші жа ғ ы біртіндеп қ ылтамырлар ғ а жал ғ асады. Артериолаларда жалпы артериялар ғ а т ә н ү ш қ абы қ ша са қ талынады, біра қ ж ұ ка болып келеді. Б ұ л тамырларды ң ішкі қ абы қ шасы базальды мембранада орналас қ ан эндотелийлік жасушалардан, ж ұқ а эндотелий асты қ абатынан ж ә не ж ұқ а ішкі эластикалы қ мембранадан т ұ рады. Орта ңғ ы қ абы қ ша айналмалы ба ғ ытта орналас қ ан жазы қ б ұ лшы қ ет жасушаларыны ң 1—2 қ абатынан к ұ ралады. Сырт қ ы эластикалы қ мембрана болмайды. Сырт қ ы қ абы қ ша борпылда қ талшы қ ты д ә некер тінінен т ұ рады. пост қ ылтамырлы қ жина қ таушы б ұ лшы қ етті. Венулаларды ң (venulae) ү ш т ү рін ажыратады: Пост қ ылтамырлы қ венулалар (диаметрі 8—30 мкм) құ рылысы бойынша қ ылтамырларды ң венозды қ б ө лігіне ұқ сас, біра қ қ абыр ғ асында қ ылтамырлар ғ а қ ара ғ анда перициттер к ө бірек болады. Эндотелиі биік пост қ ылтамырлы қ венулалар лимфоциттерді ң тамырлардан шы ғ у орны (иммунды қ ж ү йе м ү шелерінде) болып табылады. Жина қ таушы венулаларда (диаметрі 30—50 мкм) жекелеген жазы қ б ұ лшы қ ет жасушалары пайда болады ж ә не сырт қ ы қ абы қ шасы жа қ сы дамы ғ ан. Б ұ лшы қ етті венулаларды ң (диаметрі 50—100 мкм) орта ңғ ы қ абы қ шасында бір-екі қ абат болып орналас қ ан жазы қ б ұ лшы қ ет жасушалары ж ә не жа қ сы дамы ғ ан сырт қ ы қ абы қ шасы болады ВЕНУЛАЛАР Артериоловенулярлы қ қ осылыстар (анастомоздар) 1 — артериола; 2 — венула; 3 — анастомоз; 4 — анастомозды ң жазы қ миоциттері; АВ Қ АРНАЙЫ Т Ұ ЙЫ Қ ТАУШЫ ҚҰ РЫЛЫМСЫЗ: 1 — эндотелий; 2 — бойлай орналас қ ан жазы қ миоциттер шо ғ ыры; 3 — ішкі эластикалы қ мембрана;4 — артериола; 5 — венула;6— анастомоз; 7— анастомозды ң эпителиоидты жасушасы; 8 — д ә некер тіндік қ абы қ шада ғ ы қ ылтамырлар; АВ Қ АРНАЙЫ Т Ұ ЙЫ Қ ТАУШЫ ҚҰ РЫЛЫМЫ БАР: 1 — артериола; 2 — қ ыс қ а қ ылтамыр; 3 — венула АТИПИЯЛЫ Қ АНАСТОМОЗ: ЛИМФА ТАМЫРЛАРЫ лимфа т ү йіндерімен бірге, лимфалык ж ү йенін б ө лімі бо лып табылады. Қ ызметтік жа ғ ынан лимфа тамырлары, ә сіресе микроайналым арнасы орналаскан аймакта, кан тамырларымен ты ғ ыз байланысты болады. Осы жерде тіндік с ұ йыктык пайда болып, оны ң лимфалык арна ғ а ө туі ж ү реді. Ұ сак лимфалык жолдар аркылы каннан лимфоциттердін ү дайы к ө шуі ж ә не оларды ң лимфа т ү йіндерінен кан ғ а кайта айналымы (рециркуляциясы) ө теді. Лимфалык кылтамырлар — лимфа ж ү йесіні ң бастапкы б ө лімдері, олар ғ а тіндерден зат алмасу заттарымен тіндік с ұ йыктык, ал патологиялык жа ғ дайларда — б ө где заттар мен микроорганизмдер т ү седі. Лимфалык арна аркылы катерлі ісіктерді ң жасушаларынын да таралуы м ү мкін. Ж ү рек Ж ү ректі ң ал ғ аш қ ы бастамасы дамуды ң 3-ші аптасынын басында ұ зынды ғ ы 1,5 мм эмбрионда, спланхнотомны ң висцеральды жапыра қ шасыны ң астында орналас қ ан, мезенхима жасушаларыны ң ж ұ п жиынты ғ ы т ү рінде пайда болады.Миокардты ң бастамасыны ң жасушалары — кардиомиобласттар б ө ліне бастайды ж ә не кардиомиоциттерге дифференцияланады. Оларды ң к ө лемі ұ л ғ ая бастап, ұ рыкты ң дамуыны ң екінші айында к ө лдене ң жола қ ты ғ ы бар миофибриллалар пайда болады. Қ АННЫ Ң ЖЫЛЖУЫН Қ АМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН НЕГІЗГІ М Ү ШЕ Құ рылысы: Ж ү ректі ң қ абыр ғ асында 3 қ абы қ шаны ажыратады: ішкі — эндокард, орта ңғ ы немесе б ұ лшы қ еттік — миокард ж ә не сырт қ ы немесе сірлі — эпикард ЭНДОКАРД Эндокард (endocardium) ж ү рек камераларын, б ү ртікшелі б ү лшы қ етті, сі ң ірлік жіпшелерді ж ә не қ а қ пакшаларды ішінен қ аптайды. Эндокардты ң қ алынды ғ ы ә р айма қ та бірдей емес. Эндокардты ң ж ү рек куысына қ ара ғ ан беті қ алы ң базальды мембранада орналаскан, полигональды жасушалардан т ұ ратын, эндотелиймен тыстал ғ ан. Оны ң астында аздифференциялан ғ ан д ә некер тіндік жасушалар ғ а бай, д ә некер тінінен к ұ рал ғ ан, эндотелий асты қ абаты болады. Тере ң іректе, эластикалы қ талшы қ тары жазы қ б ұ лшы қ ет жасушаларымен араласып орналас қ ан, б ұ лшы қ етті-эластикалы қ қ абаты бар.Эндокардты ң е ң тере ң — сырт қ ы д ә некер тіндік қ абаты миокардпен шекарасында орналасады. Ол құ рамында жуан эластикалык, коллаген ж ә не ретикулярлы қ талшы қ тары бар д ә некер тінінен т ұ рады. Ж ү ректі ң жиырыл ғ ыш (жумыскер) миоциттері бір қ атар к ұ рылымды қ ж ә не цитохимиялы қ ерекшеліктермен сипатталады. К ө лдене ң кесіндіде оларды ң пішіні тікб ұ рышты дерлік, ұ зынды ғ ы шамамен 50—120 мкм, ені 15—20 мкм к ұ райды. Ж ү ректі ң б ұ лшы қ етті қ абы қ шасы (myocardium) ө зара ты ғ ыз байланыс қ ан к ө лдене ң -жола қ ты б ұ лшы қ ет жасушаларынан — кардиомиоциттерден т ұ рады Ж ү ректі ң ө ткізу ж ү йесі (systema conducens cardiacum) — ж ү ректі ң жиырыл ғ ыш жасушаларына импульсты қ алыптастырушы ж ә не жеткізуші б ұ лшы қ етті жасушалар. Ө ткізу ж ү йесі құ рамына синусты қ - ж ү рекшелік (синустык) т ү йін, ж ү рекшелік- қ арыншалы қ (атриовентрикулярлы қ ) т ү йін, ж ү рекшелікарыншалы қ шо ғ ыр (Гисс шо ғ ырлары) ж ә не жиырыл ғ ыш б ұ лшы қ ет жасушаларына импульсты жеткізетін оны ң тарма қ тары (Пуркинье талшы қ тары) кіреді. Ж Ү РЕКТІ Ң Ө ТКІЗУ Ж Ү ЙЕСІ МИОКАРД ПЕРИКАРД Перикардты ң перикардиальды қ қ уыска қ ара ғ ан беті де мезотелиймен қ аптал ғ ан. қ ан тамырларыны ң ұ зына бойында май жасушаларыны ң жиынты қ тары кездеседі. Перикардта ж ү йке аяктамалары, к ө бінесе бос типтілері к ө п болады ЭПИКАРД Эпикардты ң д ә некер тіндік негізінде коллаген талшыктарыны ң ү сті ң гі қ абатын, эластикалы қ талшыктар қ абатын, коллаген талшыктарыны ң тере ң қ абатын ж ә не эпикардты ң қ алы ң ды ғ ыны ң 3.0% дейін к ұ райтын, тере ң коллагендік-эластикалы қ қ абатты ажыратады. Қ орытынды Тамырлар ат қ аратын қ ызметіне ж ә не морфологиялы қ құ рылысына байланысты қ ан айналу ж ү йесіні ң тамырлары ж ә не лимфа айналу ж ү йесіні ң тамырлары болып екі топ қ а б ө лінеді. Оларды ң орталы ғ ы ж ү рек. » Қ ан мен лимфаны ң денеде ү здіксіз айналыста болуын қ амтамасыз етеді. » М ү шелерді ң арасында гуморальды қ байланысты реттейді, ішкі секреция бездеріні ң с ө лін немесе гормонын м ү шелерге жеткізіп, жалпы денені ң қ ызметіне ә сер етеді. » Оттегін жасушалар ғ а ж ә не олардан к ө мір қ ыш қ ыл газын ө кпеге тасымалдайды. » Тіршілік ә рекеті н ә тижесінде пайда бол ғ ан улы заттарды сырт қ а шы ғ арады (мочевина, қ анды қ азот, т.б.). » Жылуды ң , сумен минералды т ұ здарды ң денедегі т ұ ра қ тылы ғ ын са қ тайды. » Қ ор ғ аныс қ ызметін ат қ арады. жүктеу/скачать 20,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|