Бөж тақырыбы: Горизонталь бұрыштарды өлшеу. Көлбеу бұрыштарды өлшеу Орындаған

Горизонталь бұрыштарды өлшеу — теодолиттің құрылмасына, өлшеудің шарттарына және қойылатын талаптарға байланысты горизонталь бұрыштарды өлшеудің жеке бұрыш, айналма, қайталаулар әдістері бар. 1. Жеке бұрыш өлшеу әдісі — теодолиттік жүрістерде жобадан жергілікті жерге бұрышты көшіруде және тағы да басқалары жұмыстарда жеке бұрыштарды өлшеу үшін қолданылады. 2. Айналма әдісі - есептеу қателерінің әсерін азайту мақсатымен өлшеудің ақырғы нотижесінің дәлдігін арттыру қажет болғанда қолданылады. 3. Қайталаулар әдісі — триангуляцияда және полигонометрияда бір нүктеден үш және одан да көп бағыттар арасындағы бұрыштарды өлшеу кезінде ққолданылады

Горизонталь бұрыштарды өлшеуде аспаптың құрылғыларында,өлшеу шарты мен оған қойылатын талаптарға байланысты келесі әдістер қолданылады.

1)Бір айнымалы әдіс (жеке бұрыш әдісі)-теодолит жүрістерін жүргізгенде,жобааны жерге шығарғанда ж»не жеке бұрыштарды қлшеу үшін қолданады.

2)Қайталану әдісіесептеу қателігінің әсерін азайту мақсатымен,өлшеудің ақырғы нәтижесінің дәлдігін арттыру қажет болған кезде бұрыштарды өлшеу үшін қолданылады.

3)Айналдырып өлшеу тәсілі бір нүктеде тұрып,үш бағыт арасындағы бар триангуляция жүйесіндегі бұрыштарды өлшеуге қолданылады.

Бір айнымалы әдіс (жеке бұрыш әдісі)-Горизонталь бұрышты бұл тәсілмен өлшеу мына жүйемен жүргізіледі

Сол жақтағы дөңгелек(КЛ)кезінде лимб бекітіліп,алидаданын және дүрбінің жнтекші винттері арқылы жіптер торының қиылысқан жерін А нүктесіне дәл нысаналайды да,микраскоптан а-есебі алынады. Одан кейін алидаданы босатып,дүрбіні алдыңғы С нүктесіне нысаналайды.Дүрбі нысанаға дәл келгеннен кейін б-нүктесі алынады. В=a-b. Бұл бұрышты оң өлшенген бұрыш дейді.

Теодолиттің қос есеп алу дәлдігінен (2t) аспауы керек. Вкп - β≤2t

Егер 2t-ден аспаса,өлшенген бұрыш екі нәтиженің арифметикалық орта шамасына тең болады β=(βкп-βкл)/2

Егер артқы нүктелерден алынған есеп,алдынғы нүктеден алынғаннан кем болса,онда оған 360 қосылады.

3)Айналдырып өлшеу тәсілі.Мұнда теодолитті нүкте үстіне орналастырып,барлық бағыттардан (С1,С2,С3) сағат тілінің бағытымен,жүйені нысаналау жолымен есеп алынады.Лимбтің орнынан қозғалмағандығына көз жеткізу үшін,соңғы нысаналауды бастапқы бағытпен аяқтайды. Осы әрекеттер бірінші жартылай әрекетті құрады.Екінші жартылай тәсілді лимбаны орнынан жылжытып,дүрбіні зенит арқылы ауыстырады да,барлық бағыттарды сағат тілінің бағытына қарсы жүйелі түрде нысаналайды.

Қайталану әдісіГоризонталь бұрышты қайталау жолымен олшеу әдісі вертикаль дөңгелек сол жақта болғанда,алидаданы 0-градусқа жақын есептеуге қояды да,содан соң алидаданы бекітіп,лимбаны босатып артқы нүктесі А нысаналап,а 1 есептеуін алады:2)лимба бекітілуі күйде тұрғанда,алидаданы босата отырып,дүрбіні алдыңғы нүктеге В бағыттап,а2 есептеуін алады:3)дүрбіні зенит арқылы ауыстырып,вертикаль дөңгелектің оң жақтағы орнына келтіреді.4)Лимбаны босаты,дүрбіні артқы нүктеге бағыттайды,бірақ есептеуді алмайды.5)лимба бекітілу күйде тұрған да,алидаданы босатып,дүрбініалдыңғы нүктеге бағыттайды да,а3 нүктесін алады.

Вертикаль бұрыштарды өлшеу-теодолиттің вертикаль дқңгелектерімен анықталады. Вертикаль бұрыштарды өлшеу,горизонталь бұрыштарды өлшеу сияқты аспаты жұмысқа әзірледен басталады.

Егер теодолиттің вертикаль дөңгелегінің алидадасына деңгейлеуіш болса,онда вертикаль дөңгелектен санақ алудың алдында деңгейлеуіштің көпіршігін туралау бұрандасы арқылы ноль пунктке әкелу керек.

НО= (ДС+ДО)/2 ν=ДС-НО

ν=(ДС-ДО)/2ν=НО-ДО

24.Горизонталь бұрыштарды өлшеу тәсілдері. Горизонталь бұрыштарды өлшеуде аспаптың құрылғыларында,өлшеу шарты мен оған қойылатын талаптарға байланысты келесі әдістер қолданылады.

1)Бір айнымалы әдіс (жеке бұрыш әдісі)-теодолит жүрістерін жүргізгенде,жобааны жерге шығарғанда ж»не жеке бұрыштарды қлшеу үшін қолданады.

2)Қайталану әдісіесептеу қателігінің әсерін азайту мақсатымен,өлшеудің ақырғы нәтижесінің дәлдігін арттыру қажет болған кезде бұрыштарды өлшеу үшін қолданылады.

3)Айналдырып өлшеу тәсілі бір нүктеде тұрып,үш бағыт арасындағы бар триангуляция жүйесіндегі бұрыштарды өлшеуге қолданылады.

Бір айнымалы әдіс (жеке бұрыш әдісі)-Горизонталь бұрышты бұл тәсілмен өлшеу мына жүйемен жүргізіледі.

Сол жақтағы дөңгелек(КЛ)кезінде лимб бекітіліп,алидаданын және дүрбінің жнтекші винттері арқылы жіптер торының қиылысқан жерін А нүктесіне дәл нысаналайды да,микраскоптан а-есебі алынады. Одан кейін алидаданы босатып,дүрбіні алдыңғы С нүктесіне нысаналайды.Дүрбі нысанаға дәл келгеннен кейін б-нүктесі алынады. В=a-b. Бұл бұрышты оң өлшенген бұрыш дейді.

Теодолиттің қос есеп алу дәлдігінен (2t) аспауы крек. Вкп - β≤2t

Егер 2t-ден аспаса,өлшенген бұрыш екі нәтиженің арифметикалық орта шамасына тең болады β=(βкп-βкл)/2

Егер артқы нүктелерден алынған есеп,алдынғы нүктеден алынғаннан кем болса,онда оған 360 қосылады.