Ұбт-ға психологиялық дайындық Ата-аналар мен оқушылардың Ұбт-ге байланысты үрейін басу және сенімділіктерін арттыру

Мақсаты:

мұғалім арасындағы қарым-қатынасты нығайту,

оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттыру.

ҰБТ туралы Тұрсынбек Қабатовтың әзілін

назарларыңызға ұсынамыз

1-жаттығу:

“Сәлем хат”

Өз сәлемдемелеріңізді параққа жазып, қорапқа салыңыздыр.

Бұларды араластырған соң

сіздер оны қайтадан алып,

өзіңізге келген сәлемдемені

оқисыздыр. Қаласаңыз

өзіңізге естелікке алып

қалуыңызға болады.

*Сәлемдеме жазу қиын болды ма?

*Сіздің сәлемдемені оқығанда қандай

күйде болдыңыз?

*Біздің тренингті жалғастыруға

дайынсыз ба?*

2-жаттығу: “Неге жеткім келеді?

Бір сәт ойланып әр топ өздері неге жеткілері

келетіні туралы сахналық көрініс әзірлейді.

Немесе өлең жолдарын құрастыруға да болады.

Уақыты: 10 минут

* Өз мақсатыңыз жайлы айту қиын болды ма?

* Өз мақсатыңызға жететініңзге сенесіз бе?

* Ол үшін не істеу керек?

* Сіздің мақсатыңыз өте ауқымды ма?

3- жаттығу: “Эксперимент”

Мақсаты: стресс жағдайында

өзін ұстай білуге шынықтыру.

Әрбір топқа бейтарап түрде жазылған

әріптерден құралған мәтіні бар топтама

таратылады.

Сол мәтінді оқу тапсырылады.

Нұсқау: Сіздерге 30 секунд ішінде 3 үзінді

оқу керек. Ол үшін әр топтан 1 қатысушы

шығып, мына мәтіндерден қалаған

біреуін алады.

Барлығы тұрып, бұлшық еттеріне қысым түсіргеннен соң «мен қазір тығынды аламын, барлық қуыршақтар шардан жел шыққандағы дыбысқы ұқсас дыбыс шығарыады да орындарына отырады, денелерін босаңсытады» деймін.

Ойын ұнады ма?

Сіздіңше бұл ойынның мақсаты не?

Ойын барысында қандай кедергілер болды?

Сол кедергіні жеңуге сізге не көмектесті?

«Жетістікке жету жолдары» (мини дәріс)

Жетістік дегеніміз – рухани әрі дене қуатын бір мақсатқа бағыттау және сол мақсатқа жету. Қандай да бір істі тындырымды әрі тыңғылықты істеу де – жетістік. Ойдағыдай істелген іс, жоспарланғандай атқарылған жұмыс, мұрат етілгендей орындалған арман – жетістіктің нақ өзі. Сондықтан жетістік – адам бақытының қайнар көзі. Бұл көзді қаншалықты аршыған адам өмірде соншалықты бақыт табады. Бақыт бұлағы адамға өз лаззатын берген сайын кісі бойындағы шаттық сезім де арнасынан аса түседі. Демек, адамның құмарлана шаттыққа оранып, құмарлана өмірден ләззат алатын, қуанышқа бөленіп, рақаттана шат-шадыман болатын бақытқа жету жолдарының бірі – жетістік.

Жетістікке жетуді үйренудің бір жолы – өз-өзіңе төмендегідей сұрақтарды қойып, оған жауап іздеу болып табылады:

Жетістікке жетуді үйренгендер үнемі жетістіктен қол үзбейтін болады. Еттің дәмін алған адамның етсіз тамақ жегісі келмейтіні сияқты, жетістіктің дәмін татқан адам да жетістіксіз жүре алмайтын болады. Кісі ақша табудың жолын тапқан кезде қалай байыған сайын байи түссе, дәл солай жетістікке жетудің көзі табылған кезде табыстар өздігінен келе береді. Ең бастысы, жетістікке жетуді үйренуге болатынын біліп, алғашқы адымды аттай алу керек. Демек, жетістікке жетудің алғашқы қадамы – оны үйрену.

Жетістік тынымсыз еңбекті, талмас қанатты, сарқылмас күшті, таусылмас қуатты, қажымас қайратты керек етеді. Жетістік оңайлықпен келмейді. Бұл жолда адамдар ащыны да, азапты да шегеді, ауырды да тартады, бар қиындыққа төзеді. Төзімі жоқтар мен әлсіздер жетістіктің ос ыбір шеңберіне кіре алмай қалады. Ал кіргендер оны кеңейтуге тырысады. Өйткені жетістікке талпынғандарда өздерін табысқа апаратын белгілі бір ұстанымдары қалыптасады. Бұл ұстанымдар еріксіз оны жетістікке жетелейді.

Бір ай ішінде осындай ұстанымдармен қалай жетістікке жетуге болатыны

туралы күнтізбекті мен сіздерге даярлап қойдым. Ол сендердің күнделікті күнтізбегіңе айналуы тиіс. Онда жазылғандарды оқы, айтылғандарды тыңда, ақылдарын ал, кеңестерін пайдалан және жетістікке жет.

Стрессті қалай жеңуімізге болады?

Әдебиеттерде стресс туындауының себептерін көптеп жазады.

Бұл кінәні сезіну, құндылықтарды жоғалту, оқуды жек көру және т.б.

Көбісі стресс факторы болып табылатын мектепті ұнатпайды.

Не істеу керек? Одан құтылудың тәсілі өмір стиліңізді және өзіңізді өзгертіңіз!

Уолтер Расселдің сөзін келтіргім келіп отыр: «Егер жек көрген нәрсеңмен айналыссаң, жек көруден ағзаны жоятын токсиндер бөліне бастайды, соның

нәтижесінде қажып, шаршап және жалығасыз немесе ауырасыз. Сіз не істесеңіз де сүйсініп жасаңыз. Болмаса сүйсініп жасайтынды ғана істеңіз». Шығыс даналығы осылай дейді. Барлығын сізге белгілі тәсілмен сүйсініп жасаңыз. Сабаққа, оқуға деген махаббат дене мен рухани күш беріп, қажу мен жалығудан құтқарады. өзіңіздің дене және психикалық саулығыңызға назар аударыңыз. Стресстің физиологиялық белгілері: ұйықтай алмау, бас ауру, жүрек дүрсілдеу, арқаның, асқазанның қорытпауы, спазмалар.

Стрестің психологиялық белгілері ұмытшақтық, есте сақтау қиындықтары,

қобалжу, шектен тыс уайымшылдық, себепсіз қорқыныштар, ашуланшақтық

болып табылады. Бұл өзіне деген сенімділігін жоғалтып, түрлі ауруларды,

психикалық шаршауларды туындатады және бағынышты етеді.

.     «Стресті жеңу үшін не істеу қажет?» 

Біріншіден: стресс кезінде ағзада витаминдер қоры бітеді, әсіресе,

В витамині жетіспейді. Витаминдерді шамадан тыс пайдаланбаған жөн.

дене шынықтыру жаттығуларын жасаңдар, билеңдер, ән айтыңдар, бассейнге барып жүзіңдер, далада көп серуендеңдер.

қажет. Келесі әдістерді қолданып көріңіздер: баяу музыканы тыңдап, түнгі аспанға қарап армандаңдар.

жолдастарыңның, жақын-туыстардың көмегі қажет.

Психологиялық  тренингтерге барып, жанұядағы салтанатты

мәжілістерге қатысыңыздар, қызықты жаңа адамдармен танысуды ұмытпаңдар.

Ата-аналарыңа, өздеріңнің әжелерің мен аталарыңа, ағайларың мен апайларыңа және басқа жақын-туыстарыңа барып, амандығын білуге тырысыңдар.

“Күйзелістен арылайық” арттерапиялық жаттығуы

Түрлі-түсті қарындашты алыңыз. Босаңсыған сол қолыңызбен абстрактілі суреттер салыңыз: сызықтар, түрлі-түсті дақтар, фигуралар, т.б. Ойыңызға барлық күйзелістер мен уайымдарды түсіріп, сол жағымсыз көңіл-күйіңізді сызықтар мен түстер арқылы көрсетіңіз. Өзіңіздің жабырқаңқы көңіл-күйіңңізді материализовать етіп, қағаз арқылы бейнелегендей болыңыз.

Суретті аяқтаған соң, қағаздың екінші жағын аударып, оған сіздің осы күйзелістер мен уайымдарыңызды бейнелейтін кез-келген 4 сөз жазыңыз. Көп ойланбаңыз, ойға келген, бірінші сөзді жаза беріңіздер.

Енді суретке тағы да қараңыз, күйзелістеріңізді тағы да бастан кешіргендей болыңыз, жазылған сөздеріңізді оқып шығыңыздар. Сосын бүкіл энергияңызбен, рақаттылықпен қағазыңызды умаждап тастаңыз да, мына бір қоқыс шелегіне лақтырып тастаңыз.

Енді біз бүкіл күйзелістен, уайымдардан арылдық, босаңсыдық. Ішкі тыныштыққа ие болдық.

• ҰБТ туралы жағымсыз ой қалыптастырмаңыз. Өз-өзіңізге сенімді болыңыз.

2.ҰБТ сіздің жеке қасиеттеріңізді емес, білімдеріңізді тексереді.

3. Алдын ала : “Тапсыра алмасам не болады?” деп уайымдамаңыз.

4. ҰБТ – дан өмірлік мәселе жасамаңыз.

5. ҰБТ үстінде ішкі даусыңызға ерік беріп: “Мен тапсыра алмаймын. Мына сұрақты білмеймін. Шаруам бітті” – деген ойларға батпаңыз.

6. Өз күшіңе сен. Өз күшіңді сезінудің өзі күш береді.

7. Өзіңе сен, өзіңді алып шығар, еңбегің мен ақылың, екі жақтап.

*ҰБТ тапсыруға көп бұрын балаңызбен қосымша пән етіп нені таңдайтынын талқылаңыз. Бұл дайындық жоспарын құруға көмектеседі: қай пәнге көп көңіл бөлу керек, ал қай пәнді жай ғана қайталап шықса жеткілікті.

*ҰБТ алдында үйде барынша қолайлы жағдай жасаңыз. Бала сіздің қолдауыңыз бен мейіріміңізді сезіну керек. Бұл кезде баланы үй шаруасынан босатыңыз, уақытын емтиханға дайындалуға ғана жұмсасын.

*Балаға материалды білетіндігіне сенімді болуына көмектесіңіз, өйткені бұл ол мектепте өткен материал ғой. Оның бар зейінін қойылған сұраққа аударуға үйретіңіз, әдетте жауап соның өзінде тұратын болады.

*Балаңызбен ҰБТ алдында кешке ол дайындықты тоқтатып, далада серуендеп келіп, жуынып, уақытында ұйықтауға жатады деп келісіңіз. Соңғы он екі сағат білімін емес, ағзаны дайындауға жұмсалу керек.

*Үйде жазбаша емтиханға дайындықты жиі өткізіңіз. Тестінің үлгі нұсқасын алып, балаға 3 сағат уақыт, таза қағаз парақтарын беріңіз. Уақытты белгілеңіз де, сынақтың басталғанын айтыңыз. Бұл уақытта баланы ешкімде, ешнәрсе де мазаламауға тиіс. Уақыт біткенде, сынақты тоқтатыңыз. Бала демалғаннан кейін тапсырмаларды баламен бірлесіп тексеріңіз. Қателерді түзеп, олардың неге болғанын талқылап көріңіздер.

*Дайындық кезінде бала аздаған үзіліс жасап отыруын бақылауға алыңыз. Шаршамай тұрып дем алып алған – қатты шаршап кетпеудің ең жақсы емі екенін түсіндіріңіз.

*Ата-аналар тарапынан ең басты көмек – олардың қолдауы мен өз балаларына деген сенімі.

 

Психологиялық жағынан ҰБТ-ға дайындық кезінде өзіңізге мына ұстанымдар  арқылы көмектесе аласыз.

Сіз өзіңіздің дайындығыңыз бен ойыңызды бір жақты етіп жинақтауға тырысыңыз. Арман мақсаттарыңыздың қандай жағдайда болмасын жүзеге асатынына өзіңізді сендіріңіз. Ата-анамның үмітін ақтай алмай қаламын, құрбы-құрдастарымның соңы болып қаламын немесе төмен балл алсам не болады деген ойлармен өзіңіздің миыңызды шаршатпаңыз. Сіз қандай балл алсаңыз да ата-анаңыздың сүйікті баласы, құрбы-құрдастарыңыздың ортасында адал дос болып қала беретіңізді естен шығармаңыз. Болашаққа қойған асыл армандарыңызды қалай да орындап шығатыныңызға сенімді болыңыз. Зердені, жадыны шынықтыратын жаттығулар жасап, дұрыс тамақтанып, уақытыңызды дұрыс жоспарлап, жүйелі түрде дайындық жүргізіңіз. Өзіңізді өзіңіз тексеріп көруден жалықпаңыз. Өзіңіздің шын мәнінде білімді екнніңізге көз жеткізсеңіз, ешқандай емтихан алдында жүрексінбейтін боласыз.

Бұл сынақ – үлкен асу! Бірақ бұл асудан сабырсызданбай, өзіңізді барынша қолыңызға алып, нық сеніммен тапсырамын деп өзіңізге сенсеңіз ғана толығымен жетістікке жетесіз. Сынақ өткеннен кейін де өмір жалғаса береді! Сынақ өміріңіздің құлшынысын төмендететін немесе өміріңізді мүлде өзгертіп жіберетін құбылыс деп қабылдамай, тек өміріңізде кездесетін кезекті емтихандардың бірі ретінде қарау керек.

 

 “Жан сыры” айдарының кеңесшісі Алматы қаласындағы №64 мектептің психологы Динара Мұқажанова жауап береді. 

Құрметті Жас түлек!  Адамның бала кезіндегі мақсаттары  көбінесе ата-анасының араласуымен жүзеге асып жатады. Бірақ үлкен жетістіктерге жеткісі келетін адам, өз алдына мақсат қойып, оған қол жеткізіп үйренуі керек. Әр адамның кез-келген бір арманына қолы жетсе, екінші бір арманы кезекке тұрып, қол бұлғап, оның алдынан жаңа бір мақсатты меже күтеді. Сіздің де өміріңіздегі бір мақсаттың кезекке тұру сәті де келіп қалған сияқты. ҰБТ жасөспірімдердің 11 жыл оқыған білімдерінің есебі болып табылады. Ол есепке жан-тәндеріңізбен дайындалу үстіндесіздер. Өзіңіздің жоғары оқу орнына түсуге деген құлшынысыңыз бен ата-анаңыздың артқан үміті ойыңыздан еш шықпай, сынаққа дайындалу кезінде кедергілер келтіруі мүмкін.

Қазіргі қоғамдағы балалардың кез келген мәселеге, әдеттегі болып жататын жағдайларға қобалжып мазасызданып, көңіл-күйлерін төмендетіп отырады. Мұдай жайт қоғам өмірінің, қазіргі қоғам адамдарының ғана емес, жасөспірімдердің де бойларында жағымсыз мінез-құлықтардың туындауына себепкер болуда.