Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
HISTORICAL PREREQUISITES FOR CREATING AND DEVELOPING THE DUAL TRAINING SYSTEM
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| HISTORICAL PREREQUISITES FOR CREATING AND DEVELOPING THE DUAL TRAINING SYSTEM
Abstract The article describes the emergence and development of a dual system of training. The theoretical foundations and the content of the historical prerequisites for the creation and development of a dual system of training are considered. General compulsory education in a vocational school was legally introduced in Germany only in 1938. This time is usually considered the year of birth of the dual form of professional education, the system of apprenticeship. The concept of "dual form of vocational training" belongs to the teacher in the field of vocational training H.Abel. The concept of the "dual system" emerged only in the second half of the sixties in connection with the discussion of the law on vocational education, introduced in 1969. Since then, the German system, which combines the state vocational school with production training, is considered world-class, and exported to numerous countries. The dual system of training implies the combination of practical training by profession in the enterprise with a theoretical education in the educational institutions of the TVE. The dual system allows to combine both theoretical and practical training in the educational process. Simultaneously with the studies, students master the chosen profession directly in the workplace, that is, they study at once in two places: 1-2 days a week at the school, the rest of the time - at the enterprise. Key words: higher education institution, dual training, professional education, Germany, vocational school, dual system, training of professional specialists. Кҽсіптік білім беруді белгілі бір ҧйымдасқан тҽжірибе мен ҿндірістік аймақтың ҿзара байланы- сынсыз елестету мҥмкін емес. Қазақстанда дуальді оқыту жҥйесіне қызығушылықтың туындауы да кездейсоқ деп айтуға болмайды. Біздің тарихымыздың кеңестік дҽуірінде білім беру ҧйымдарының қоғамдық жҽне еңбек ҧжым- дарымен ынтымақтасу қағидасы, білім беру мекемелеріне кҽсіпорындардың басшылық етуі, ҿндіріс- тердегі тҽлімгерлік жҥйесінің дамуы, жас мамандарды қолдау заңнамалық тҥрде айқындалған. Дуальді оқыту жҥйесі – мамандық бойынша кҽсіпорындағы тҽжірибелік оқытудың техникалық жҽне кҽсіптік білім беру оқу орындарындағы теориялық біліммен ҥйлесуін білдіреді. Мемлекет басшысы Нҧрсҧлтан Назарбаев «Жас Отан» Жас Қанат 2012 жылдың 12 қарашасында ҿткен II Съезінде, қазақстандық компаниялар мен еліміздің жоғары оқу орындарына – дҥние жҥзінің 60 елінде дуальді оқыту жҥйесі сҽтті жҧмыс істеп жатқандығын, болашақ мамандар қажетті дағды- ларды тікелей кҽсіпорындарда алуларына мҥмкіндіктерінің болуы ҥшін еңбек етуі, яғни ҿз білікті- ліктерін арттыра отырып, кҽсібін ҿзгерту жҽне қажет болса қызмет ету аясын ҿзгерту мҥмкіндігінің болуы, бизнес пен білім беру мекемелерінің бірлесіп қызмет етуінің кең тетігін қҧру қажет екендігін кҿрсете отырып, дуальді жҥйеге қатысуға шақырды [1]. Кҽсіптік білім берудің дуальді формасының даму тарихы ғасырлар тереңдігімен ерте кезеңмен ҧштасады. Азия мен Еуропада кҽсіптік білім берудің заңдық тҧрғысынан тҽртіпке жҥйеленіп, реттелген, яғни негізінен жасҿспірімдер шеберге оқуға келіп, шҽкірті бола отырып кҽсіптік білім алған. Шебер сол кҽсіп бойынша қажетті, ҿзі меңгерген білім мен дағдыларды шҽкіртіне меңгертуі тиіс. Дегенмен, қан- дайда болмасын кҽсіптің ҿз қҧпиясы бар екендігін жҽне бір кҽсіпті екінші кҽсіп тҥрлерінен ерекше- лендіретін, артықшылығын білдіретін қҧпиялар кҿп жағдайда қҧпия болып, сондай-ақ оларды шҽкірттеріне ашуға рҧқсат етілмеді. Еуропада, оның саяси қҧрылымдық бҿліктерінде (аймақтарында) – мемлекеттердің пайда болуы- мен экономикалық бҽсекелестік ҥрдісі басталды. Ҧсақ пайдакҥнемдік заманында (XVII-XVIII ғғ.) кҽсіптік білім экономикалық ықпал ету мен ҿз тҽуелсіздігін орнатудың маңызды қҧралына айналды. Осы уақытта шіркеу де, мемлекет сияқты кҽсіптік білім кҿмегімен діндарлардың эмоциялық сезім- дері мен діни қатынастарды реттейтін жҽне тҧрақтандыратын діни нормаларды пайдалануды жҥзеге асыруға тырысты (XVIII ғасыр филантропиясы). Кҽсіптік білім 1789 жылғы Француз тҿңкерісі мен жаhандық демократиялық процестер кезеңінде сапалы жаңа мҽнге ие бола бастады. Жалпыға ортақ мектептік білім беруді шіркеу қамқорлығынан босату мен мазмҧнын жаңарту мемлекеттің мақсатына айнала бастады. Кҽсіптік білім беру сҧрақ- тары кҥн тҽртібіне қойылды. Сол уақыттық демократиялық процестерінің нҽтижелері Францияның Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 19 кҽсіптік біліміне ғана емес, басқа да батыс еуропалық, Германияны қоса алғанда, елдерге ықпалын тигізді [2, 3]. Орта ғасырларда дуальді форманың жаңа тармағы – теорияның діни жексенбілік мектептерінде пайда болумен ерекшеленеді. Мҧндай мектептер Германияда XVI -XVII ғғ. кездесе бастаған. Қолҿнерші шеберлер тҽрбиелеу ҥрдісінде белгілі бір ережелерді ҧстанғанымен, білім алушылар- дың жҥйелі теориялық білім алуын ысырып тастамады. Бҧл бағыт кҿптеген герцогтіктердің шебер- ханалық жарлықтарында ҿз кҿрінісін тапқан. Осылай Веймарлық Саксония герцогтігінің шеберхана- лық жарлығы білім алушылармен белгілі бір теориялық білім жҽне тҽжірибелік дағды меңгеруі бойынша нҧсқаулық жҧмыстар жасай отырып, жазу мен есептеуді ҥйренуге, меңгеруге жағдай жаса- ды. 1869 жылдың ҿзінде кҽсіпорын ҿзінің білім алушыларын кҽсіптік мектептерге бағыттайтын Ережені бекітті. Біздің пікірімізше, осылай дуальді оқытудың екінші тармағы – білім алушылар теориялық білім алатын кҽсіптік мектептер қҧрылды. Оқытудың дуальді жҥйесінің қалыптасуы мен дамуын зерттеумен айналысатын неміс ғалымдары- ның ішінде (Г.Грюнер, К.Кениг, Й.Мюнх, К.Штратманн), сол заманғы кҽсіптік оқытудағы кҽсіптік мектептердің рҿлін анықтауда пікір таластар жҥргізілді [4, 5, 6, 7]. Бҧл мектептер кҽсіптік оқытудың міндетті қҧрылымдық бҿлігі болып бірден танылған жоқ. Тек біздің ғасырымыздың басында ғана, білім алушылармен теориялық білімнің белгілі бір бҿлігін меңгеруге ықпалын тигізген кешкі діни (жексенбілік) мектептер, кҥндізгі мектептермен алмастырылды. Сондықтан зерттеушілер оларды нық сеніммен мектептер деп атады. Пікірталастар кезінде бҧл оқытудың «қосарлы» бҿлігі емес, кҽсіптік білім берудегі дуальді нысанның міндетті бҿлігі деген кҿзқарастар білдірді. Дуальді нысандағы кҽсіптік мектеп бастапқы кезден-ақ жалпы білім беретін мектептердің қызметінің бір бҿлігін ҿзіне алды: арнайы пҽндерден басқа жалпы білімдік пҽндерді де оқытты (саясат, математика, ана тіл, дін, спорт). Соңғы жылдарда осы мҽселе бойынша ГФР ғалымдарында (Р.Арнольд, Х.Баннер, П.Денбостель) ҽртҥрлі кҿзқарастар туындады, бірақ қазіргі заманғы Герма- нияның кҽсіптік мектептерінің оқу пҽндерінің ресми тізімі қайта қаралмады. ГФР-ның мҽдениет пен жерлер министрлігінің Конференциясымен – ол кезекті рет мақҧлданып бекітілгенін атап ҿту маңызды. Ҿнеркҽсіптендіру дҽуірінде пролетариаттың пайда болуы, кҽсіптік білімнің саяси маңызын арттырды. Кайзерлік Германияда 1870 пен 1918 жылдар аралығындағы кезеңде кҽсіптік білім социализмге қарсы кҥрестің қҧралына айналды. Мемлекет ҧйымдық жҽне қҧқықтық шараларды пайдаланды. Нарықтық-саяси заң ретінде сипаттауға болатын Рейх заңы арқылы қолҿнер туралы Ереже енгізілді (1867-1871 жж.), яғни бҧл Ереже кҽсіптік мектептерге барудың міндеттілігін енгізуге мҥмкіндік берді (сол кездегі оның атауы – орта кҽсіптік оқу орны болатын). Германияда кәсіптік мектептерде жалпы міндетті білім алу 1938 жылы ғана енгізілді. Бұл уақыт кәсіптік білімнің, оқыту жүйесінің дуальді формасының туылу жылы саналды. «Кәсіптік білім берудің дуальді формасы» кәсіптік білім беру саласындағы педагог Х. Абелге (1908-1965 жж.) тиісті екендігін атап ӛту керек. жүктеу/скачать 6,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|