Д. И. Менделеев жасаған элементтерд1н периодтык системасы
жүктеу/скачать 30,34 Mb. Pdf көрінісі
|
birimzhanov b a nurakhmetov n n zhalpy khimiya
birimzhanov b a nurakhmetov n n zhalpy khimiya
- Бұл бет үшін навигация:
- Инертті газдардың физикалық қасиеттері
- ЖЕТІНШІ НЕГІЗГІ ТОПША. ГАЛОГЕНДЕР
— 1946) (1852-П>1в) Бұл кезде Бунзен мен Кирхгоф тапкан спектр анализі кол- даныла басталған еді. 1868 жылы кун тұтылғанда, соның про- туберанцтарының біреуінің бетінен ол кезде жерде жок жаңа ! элементтің еызыгын табады, оны күннен тапқандықтан г е л и й деп атаған. Америкада табылған клевеит деген минералды тұз қышқылы мен әрекеттегенде, одан азотка ұксас бір инертті газ бөлініп шы- ғады дегенді Рамзай естиді. Рамзай (1895 ж.) сондай етіп, ол ( газды жинап алып спектрін зерттейді де, оның гелий екендігін анықтап, гелпйді, жерден табады. Рамзай мен Рэлей аргонды тапқаннан кейін-ак, оны периодтық системаның жаңа нөлінші тобының бірініпі элементі деп есепте- ген, енді гелий де сол топка жазылды. Менделеев^бұл ұсыныеты I мақұлдаған болатын. Сегізінші топка гелий мен аргон орналасканнан кейін, период- тык системаның заңына сәйкес, еол топта тагы бірнеше элементтің I орны бос екендігі аныкталды. Сөйтіп, инертті газдар екеу емес, тағы бар екендігіне, оларды әлі іздеу керек екендігіне жол көрсет- кен периодтык система болды. Рамзай Менделеев әдістерін колданып жоқ элементтердің Қасиеттерін болжайды (неонды), соиынан ауадан ол элементтің ӨЗІН де табады. 1896—98 жылдарда к р и п т о н (жасырынды), н е о н (жаңа), к с е н о н (бөгде) ашылды. Кейінірек 1900 радио актив күбылыстарын зерттегенде р а до н табылды. Аудағы инертті газдардың мөлшері өте аз, сондыктан олардың бар екендігіне көз жетіп отырғанмен тауып ашу өте киын болган- І ДЫғын мына мыеалдан көруге болады: ауаның 1 куб метрінде З І Ч аргон —9,3 л, неон—18 мл, гелий—5 мл, криптон - 1 мл, ксе нон — 0,08 мл гана болады. Қ а с и е т т е р і жэне к о л д а и у ы. Инертті газдардыц бір- катар физикалык касиеттерін 42-кеетеден көруге болады. Инертті газдардың физикалық қасиеттері 42-Kfcrc Касиеттері Ге.л и и Но Неон Ne Аргон Ar Криптон Кг Ксенон Xe Родоп Rn 1 л салмағы (г) 0 , 1 7 8 4 0 , 8 9 9 0 1 ,7 868 3 ,7 3 6 5,891 9 , 9 6 б/ ( С ° ) — 2 7 2 — 2 4 9 — 189 - 157 112 к і ( С ° ) - 2 6 9 — 2 4 6 — 186 — 153 108 — 62 Мнертті газдар түссіз, молекулалары бір атомды. Баска газ- дармен салыстырғанда электр өткізгіштігі жоғары, ток өткенде әр түрлі түс беріп жарқырайды: гелий — ашық сары, неон оттай кызыл. Мұны үлкен калаларда реклама жасау үшін және маяктар- ға пайдаланады. Бұлардың сұйы.пу және кату температуралары да өте томен, гелийдің сұйылу /° — 269 С, бұл абсолюттік нөлден 4° кана жоғары, еондықтан мұны томен температураларда істелетін ғылыми жұмыстар үшін пайдаланады. 1929 ж. катты гелий алынды. Инертті элементтердің радиустары өскен сайын олардын, атомдарының поляризациялануы күшейіп, олардың арасындагы ван-дер-ваальс күштері молайып, балку және кайнау темпера туралары гелийден радонға қарай жоғарылай бастайды. Осы багытта асыл газдардың судағы органикалык еріткіштердегі еріт- кіштігі ұлғаяды, сол спяқты адсорбцнялану қабілеті артады. Осыган орай инертті газдардың сумен түзетін ену косылыстары- ның Ar-6HL .0, Қг-бБЬО және Хе-бНоО беріктігі арта түседі. Инертті газдардың сырткы кауызы 8 электронды (гелийде 2) тұрақты болады, сопдықтан олар электрон беріп не алып реак- цпяласпайды — инертті. Қалыпты жағдайда асыл газдар химиялық түрғыдан алғанда инертті. Бірақ аса қатты кыздырса (электр разряды кезінде) ионданған гелий мен неон кос атомды молекулалар түзіледі: HeL >+ , Neo+ . Бірак олар өте активті, тұраксыз бөлшектер, өздеріне тиісті электронды канта қосып алып, 2 бейтарап бөлшекке бөлініп кетеді. Осы соңғы кезде, тек Ван-дер-Ваальс күштері емес, коваленгтік байланыс (р — орбитальдарының каптасуы) аркылы түзілетін инертті элементтердін әлденеше косылыстары алынды. Ксенонның иондану энергиясы оттек молекуласының иондаіп энергиясынан аздап кішілеу. Олай болса, оттектің он молекула- лык ионы түзетін () Р: Ь (оттек гексафтороплатинаты) тәрізді косылысты ксенон да түзуге тиіс. Өте күшгі электрон тарткыін 3 2 0 касиеті бар PtF 6 ксенонның бір электронын өзіне алып Xe + PtFV береді. Бұл косылыс алынғаннан кейін ксенонның көптеген фто- ридтері: ХеҒ2, ХеҒ4, ХеҒ6; оксидтері: ХеО, Хе04; оксофторид- тері'- XeOFj, ХеОҒ4, ХеОҒ 6 жеке күйінде бөлінді. Бұлардың бәрі де экзотермиялык заттар, табиғаты қышкылдык, өйткені негіз- дермен әрекеттесіп тұздар береді. Хе0:! + Ва( 0 Н )2 = ВаХе0 4 + Н20 Хе (ОН) 6 + ЗВа (OH) 3 = Ва:)Хе0 6 + 4НҒ Суда, әсіресе қыздырғанда, жаксы гидролизденеді: ХеҒ 6 + Н-.0 = ХеОҒ 4 + 2НҒ Хе0Ғ 4 + 5Н20 = Хе(0Н )6 + 4НҒ Көбінесе гидролиз кезінде диспропорцияланады: » 2ХеҒ, = ХеҒ 4 + Хе ЗХеҒ 4 = 2ХеҒ„ + Хе Xe (IV) пен Xe (VI) қосылыстары күшті тотықтырғыштар. Мысалы, кыздырса платинамен әрекеттеседі: Pt + XeF 4 + 2HF = H 2 PtF 6 + Xe немесе: Хе (ОН )в + 6 Ю +6НС1 = Хе + ЗЬ + 6КС1 + 6 Н 20 Егер өздерінен күшті тотықтырғыштар болса Xe (VIII) қосылыс- тарына дейін тотығады: ХеО:) + 4ХаОН + Оз = Ха4ХеОб + 0 2-Ғ + 2Н20 Гелийді кейбір табиғи газдардан ажыратып алады, қалған инертті газдар, радоннан басқасы, сүйык ауадан алынады. Гелийді бір кезде сутектің орнына дирижабль толтыру үшін қолданатын. Қалыпты жағдайда тыныс алу үшін ауа газдардың өте колайлы қоспасы, бірақ су астында және кессондарда істеу- шілерге жарамсыз, өйткені ол жағдайда ауадағы азот адамның канына еріп, адамды тез шаршатады. Бұл жағдайда оттек пен гелий қоспасы қолданылатын болды. Ауыр инертті газдар бүл мақсатқа жарамайды, олар организмге алкоголь сияқты эсер етеді. ^ Инертті газдардың ең көбі, сондыктан арзаны, аргон-электр шамдарын толтыру үшін колданылады. Бұл мақсатка аргоннан Да криптон жақсы екендігі соңғы кезде анықталды. X тарау ЖЕТІНШІ НЕГІЗГІ ТОПША. ГАЛОГЕНДЕР Менделеевтің пе^іиодтық системасының жетінші негізгі топ- Шасына (не VII А) галоген деп аталатын төрт элемент, және соңғы кезде колдан жасалған № 85 а с т а т барлығы 5 элемент жүктеу/скачать 30,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|