Д. С. Адаева, А. Т. Унышева, С. Е. Султанбекова, Г. В. Осиненко

9 
 
және бҥкіл Қазақстан аумағын қамтиды. 
 Қаланы  ластаушылардың  кӛп  болуына  байланысты  (соңғы  20  жылда 
автокӛліктердің  саны  бірнеше  есеге  артты),  сондай-ақ  қала  шегінде 
кӛгалдандыру бойынша жҧмыстар жҥргізілуде. 
Ағаштар мен бҧталардан басқа, кӛгалдандыруда гҥлдер де (маусымдық 
кӛгалдандыру  деп  аталатын)  белсенді  қолданылады.  Қала  тҧрғындары  мен 
қонақтары  серуендеу  кезінде  гҥлденген  сҧлулықты  ҧнатуы  ҥшін  сансыз 
кӛптеген гҥл композициялары жасалады. 
Жыл  бойы  жҧмыс  істейтін  гҥл  жылыжайларының  саны  ӛсуде. 
Жылыжайларда тек қана ӛсіру және одан әрі кҥтім жасау ғана емес, сонымен 
қатар Қазақстанның климаттық ерекшеліктеріне неғҧрлым бейімделген жаңа 
«гибридті» сҧрыптарын шығару да орын алады.  
Жылыжайларда 
автоматтандырылған 
режимде 
тҧқым 
себуге, 
кӛшеттерді  бірнеше  рет  отырғызуға  мҥмкіндік  беретін  мамандандырылған 
жабдық  пайдаланылады.  Тамшылатып  суару  жҥйесі  –  бҧл  жерде  маңызды, 
болашақ  гҥл  композицияларын  ӛсірудің  жалпы  процесінің  ажырамас  бӛлігі. 
Ауа  райының  кҥрт  ӛзгеруіне  тӛзімділікті  арттыру  ҥшін  кӛшеттерді 
шынықтыру процесі маңызды болып табылады, бҧл процесс екі аптадан ҥш 
аптаға дейін созылады және осыдан кейін ғана қалалық гҥлзарларға отырғызу 
жҥргізіледі.
 
 
Біздің  туған  жерімізді  абаттандыруға,  қалпына  келтіруге,  жақсартуға 
бағытталған  «Туған  жер»  республикалық  бағдарламасы  бҧрыннан  жҧмыс 
істей бастады. 
4-сурет.  Мұндай  бір  тұқым  егу  машинасы  30  адамның 
еңбегін орындай алады. Сегіз сағаттық ауысым ішінде ол 
70  мыңға  дейін  көшет  егіп,  50  мың  көшетке  дейін 
ауыстырып 
отырғызуға 
болады 
(бірінші 
нағыз 
жапырақтар  пайда  болғаннан  кейін  аз  сыйымдылықтан 
үлкен  сыйымдылыққа  ауыстырып  отырғызу  керек). 
Конвейерде тек 3-4 оператор жұмыс істейді. 

10 
 
Президент  Нҧрсҧлтан  Әбішҧлы  Назарбаевтың  Жолдауынан:  «Туған 
жерге, оның мәдениеті мен  салт-дәстҥрлеріне айрықша іңкәрлікпен атсалысу 
– шынайы патриотизмнің маңызды кӛріністерінің бірі. Бҧл – кез келген жеке 
тҧлғалардың  бірігуі  емес,  ол  –  кез  келген  ҧлтты  ҧлт  ететін  мәдени-
генетикалық кодтың негізі. 
Ғасырлар бойы біздің ата-бабаларымыз нақты орындар мен аудандарды 
қорғап,  біз  ҥшін  миллиондаған  шаршы  километр  берекелі  жерді  сақтап 
қалды. Олар болашақты сақтап қалды. 
«Туған жер» бағдарламасы дегеніміз не?  
Біріншісі:  білім  беру,  экология  және  абаттандыру  саласында  елеулі 
ӛлкетану  жҧмыстарын  ҧйымдастыру,  ӛңірлік  тарихты  зерделеу,  жергілікті 
ауқымдағы  мәдени-тарихи  ескерткіштер  мен  мәдени  нысандарды  қалпына 
келтіру қажет.  
Мысалы,  патриотизмнің  ең  жақсы  нысаны  –  бҧл  орта  мектептерде 
туған ӛлкенің тарихын зерттеу.  
Екіншіден,  бҧл  –  еліміздің  басқа  аймақтарына  кӛшіп  келген  бизнес 
ӛкілдеріне,  шенеуніктерге,  зиялы  қауым  ӛкілдеріне  және  жастарға  қолдау 
кӛрсету.  Бҧл  қалыпты  және  патриоттық  ниет  және  тыйым  салу  емес,  оны 
қолдау қажет.  
Ҥшінші:  жергілікті  билік  «Туған  жер»  бағдарламасын  жинақылықпен 
және жҥйелілікпен қолға алуы тиіс.  
Бҧл  жҧмысты  ӛз  бетімен  жіберуге  болмайды,  мҧқият  ойластырып, 
халыққа дҧрыс тҥсіндіру қажет.  
Біз  шағын  отанымызға  қолдау  мен  әлеуметтік  қҧрметтің  әртҥрлі 
нысандарын табуымыз керек. Мҧнда жҧмыс ҥшін ҥлкен ӛріс бар.  
Біз 
қалаларымызды 
тез 
кӛркейте 
аламыз, 
мектептерді 
компьютерлендіруге,  ӛңірлік  ЖОО-дарды,  жергілікті  мҧражайлар  мен 
галереялардың кӛркем қорларын және т.б. қолдауға кӛмектесеміз.  
Қысқаша  айтқанда,  «Туған  жер»  бағдарламасы  біздің  жалпыҧлттық 
патриотизмнің нағыз негізіне айналады.  
Кіші  отаннан  ҥлкен  отанға  –  ӛзінің  туған  еліне  (Қазақстанға)  деген 
махаббат басталады». 
Қазірдің  ӛзінде  ауқымды  жҧмыстар  атқарылды.  «Туған  жер» 
бағдарламасы  аясында  республиканың  бірқатар  мектептерін  ағаштармен, 
бҧталармен,  сондай-ақ  гҥлдермен  кӛгалдандыру  жҧмыстары  жҥргізілуде. 
Биология  сабақтары  пәнді  егжей-тегжейлі  және  тереңдетіп  оқыту  ҥшін 
мҥмкіндігінше  аулада  (мектеп  жанындағы  жасыл  учаскеде)  ӛткізіледі  деп 
жоспарлануда.  
«Туған  жер»  бағдарламасына  меценаттар  белсенді  қатысады.  Әр  адам 
ӛз Отанының дамуы мен ӛзгерісіне ӛз ҥлесін қосуға тырысады. «Әрбір адам 
ӛз  ӛмірі  ҥшін  кем  дегенде  бір  ағаш  отырғызу  керек»  деген  сӛзді  еске 
тҥсіріңіз. Сондықтан, қазір бастау уақыты келді. 
Қазіргі  таңда  Қазақстанның  ҥлкен  қалаларының  тҧрғындары 
кӛшелерді,  аулаларды  және  балкондарды  кӛгалдандыруға  кӛп  кӛңіл  бӛле 

11 
 
бастады.  Бҥгінгі  кҥні  біздің  астанамыз  –  Астана  қаласының  кӛшелеріне  кӛз 
салсақ, гҥлзарлар, миксбордер, гҥл партерлері және т.б. гҥл жауһарларының 
ҥлкен  мӛлшерін  кӛруге  болады.  Бҧл  кӛз  қуантарлық  қана  емес,  сонымен 
қатар қала тҧрғындары мен қонақтарын сҥйсінте отырып таңғалдырады. 
Адамдарға 
және 
тҧтастай 
алғанда 
фаунаға 
теріс 
әсерді 
бейтараптандыруда  жасыл  желектер  маңызды  рӛл  атқаратыны  жалпыға 
мәлім,  сондықтан  мемлекет  басшысының  бастамасы  бойынша  елорда 
айналасында  жасанды  орман  жасалды.  Отырғызылған  ағаштар  кулисалар 
болды,  себебі  о  баста  бәрі  эксперимент  ретінде  жҥргізілді,  ешкім  де 
кӛшеттердің  қандай  кҥйге  жақсаратынын  болжай  алмады,  себебі  топырақ 
қҧнарлы  болмағандықтан,  жартысы  сортаңды  болғандықтан,  ағаш-бҧта 
ӛсімдіктерінің  тҥрлері  мҧқият  және  Астананың  климаттық  факторларына 
сәйкес сҧрыпталды. Негізінен, жапырақты тҧқымдар отырғызылған болатын. 
Бірінші  сәтті  кезеңнен  кейін  жасыл  белдеуге  барған  кезде  ел  Президенті 
орман  қорғау  жолақтарын  орман  алқабына  айналдыру  жӛнінде  тапсырма 
берді. Бҥгінде Астананың жасыл белдеуі ӛз ауқымы бойынша республикада 
бірінші  орында  тҧр.  Оның  қҧрылуын  екі  кезеңге  бӛлуге  болады,  біріншісі 
1998  жылы  басталып,  4  жылға  созылды,  отырғызылған  орманның  жалпы 
ауданы 15000 га қҧрады, ал бҧл шамамен 97000000 ағаш, оның 1/9000000 жас 
кӛшеттер  болды.  Екінші  кезеңде  2004  жылдан  қазіргі  уақытқа  дейін  жас 
кӛшеттерге  қолдау  кӛрсету,  кӛшеттерді  кҥту,  қалпына  келтіру  жҧмыстары 
жҥргізілді,  сонымен  қатар  тағы  4,5  га  даланы  кӛгалдандыру  жҧмыстары 
жҥргізілді, бҧл алаңда 1800000 кӛшет отырғызылды.  
Келешекте  Астананың  жасыл  аймағын  Ақмола  облысы,  Ақкӛл 
ауданының  ормандарымен  бірге  қосу  жоспарлануда.  Қолдан  жасалған 
кӛшеттерді зерттей келе, мамандар отырғызылған 400 терек жаз бойы 340 кг 
шаңды,  ал  400  ӛрме  ағашы  2000  кг  (яғни  6  есе  кӛп)  шаңды  бӛгейтіндігін 
анықтады.  Ауданы  1  га  жасыл  екпелер  жазда  бір  сағат  ішінде  8  кг 
кӛмірқышқыл  газын  сіңіреді,  сол  бір  сағаттың  ішінде  осы  мӛлшердегі 
кӛмірқышқыл газын 200 адам бӛліп шығарады.  
Жасанды  орманның  флорасы  биологиялық  балансты  сақтау  ҥшін 
фаунаның  дамуымен  сҥйемелденуі  тиіс.  2010  жылы  «Астана  орманына»  60 
қырғауыл әкелінді, қазіргі уақытта олардың саны 8 мыңға жетті.  
Кез  келген  орман  ӛсіру  ғылыми-әдістемелік  сҥйемелдеусіз  мҥмкін 
болмайды,  сондықтан  «Астана  орманы»  кӛшет  материалдарын  ӛсіру 
әдістемесін  әзірлеу  бойынша  биотехнология  орталығымен  ынтымақтасады. 
Мамандардың  айтуынша,  олар  фитосанитарлық  жағдайды,  жасыл 
желектердің  зиянкестері  мен  ауруларының  тҥрлік  қҧрамын  зерттейді  және 
оларды қорғау бойынша ғылыми негізделген ҧсыныстар жасайды.  
Биотехнология 
орталығы 
жыл 
сайын 
«Астана-Зеленстрой» 
компаниясына кӛшеттердің сан тҥрін жібереді. Еліміздің басты қаласы бірте-
бірте  ӛзгеруде,  міне,  қонақтарды  ландшафтық  дизайндағы  ӛзгешеліктермен, 
жаңа  саябақтар  және  гҥл  бақтарымен  таңқалдыруда.  Мысалы,  2016  жылы 
7000000-нан 
астам  біржылдық  ӛсімдіктер  отырғызуға  дайындалды. 

12 
 
Елордалық гҥлзарлар раушан, қызғалдақ, қалампыр және мыңжылдықтармен 
безендірілді.  Барлық  кӛшеттер  Қазақстанда  ӛсіріледі.  Гҥлдердің  дҧрыс 
таңдалған  композициялары  кҥзге  дейін  барлық  жылы  уақыт  кезеңі  бойы 
нысандардың  сәндік  қалпын  сақтап  тҧрады.  «Астана-Зеленстрой» 
компаниясының  қызметкерлері  қала  кӛшелеріндегі  осы  сҧлулықты  сақтау 
ҥшін  кҥн  сайын  астана  кӛшелеріне  шығады.  Гҥлдер  балаша  кҥтуді  талап 
етеді,  кҥн  сайын  суарылады,  жҧмысшылардың  бригадасы  әрбір  ӛскінді 
қадағалайды,  ӛкінішке  орай,  ӛсімдікті  жҧлып  алатын  және  аяқпен  басып 
тастайтын  тҧрғындар  бар,  мҧндай  жағдайда  жҧмыскерлерге  қайтадан 
қалпына келтіруге тура келеді. 
Қалалық  кӛгалдандыру  нысандарын  безендіруді  әрлеу  және  сәндік 
дақылдардың сҧрыптамасын арттыру ҥшін гҥлденген бҧталар, сәндік қылқан 
жапырақты тҧқымдарды, кӛпжылдық гҥлдерді қолдана отырып, контейнерлік 
кӛгалдандыру 
технологиясы 
енгізілуде. 
Осының 
барлығы 
қала 
нысандарының  кӛшелеріндегі  пейзаждарды  әрлендіруге  мҥмкіндік  береді 
және  қаланы  айтарлықтай  кӛркейтеді.  Гҥл  гҥлзарларынан  басқа,  қаланың 
саябақтары  мен  гҥлзарларында  жеміс  ағаштарын ӛсіруге  болады.  Сондай-ақ 
кӛп  жылдық  гҥл  дақылдарын  ӛсіруге  болады,  олар  жылдан  жылға  қаланың 
барлық  тҧрғындарын  ӛзінің  әсемдігімен  қуантады.  Қаланың  әрбір  тҧрғыны 
ҥлкен ғимараттардың авангардты сҧлбасы отырғызылған ағаш-бҧта, сондай-
ақ  бҥкіл  қала  бойында  және  оның  айналасында  гҥл  ӛсімдіктерінің  жасыл 
табиғаты  аясында  әсем  кӛрікке  ие  болғандығын  байқайды.  Қала 
тҧрғындарының 
жайлылығы 
қаланың 
қаншалықты 
жақсы 
кӛгалдандырылғанына байланысты. Кӛгалдандыру – бҧл қуатты экологиялық 
қҧрал,  салауатты  ӛмір  сҥру  ҥшін  толыққанды  жағдай  жасайтын  тҧрақты 
компонент.
 

жүктеу/скачать 6,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: