«Қазіргі заманғы білім беруді дамыту тенденциялары: даму бағыттары, тәжірибе, мәселелер»
БАЛАБАҚШАДА ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН ЗЕРТТЕУ ҚЫЗМЕТІ
БАЛАБАҚШАДА ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН ЗЕРТТЕУ ҚЫЗМЕТІ
Қытай мақалы: «Айтып бер – мен ұмытамын,
көрсет – мен есімде сақтаймын,
дәмін татқыз – мен түсінемін».
Мемлекеттің, мектептің, балабақшаның, ата – аналардың алдында басты мақсаты
баланың тек қана тәрбиелі, денісау жеке тұлға болып өсіу емес, сонымен қатар баланы терең
ойлауға, әр іске шығармашылықпен қарауға дағдыландыру.
Сондықтанда заманауи кезеңде тәжірбиелік іздену – зерттеу қызметіне көп көңіл
бөлінеді яғни, даму мен шапшаң ойлау сол жерден табылады. Іздену – зерттеу қызметі
мектепке дейінгі шақта пайда болады.
Тәжірбиелік кезеңде бала субъект болып табылады, өзінің қызметін өз бетінше құрады,
шапшаңдылық танытады, осы әрекеттер мектепке дейінгі жаста едәуір өседі. Бұл тәжірбие
балабақшада әлі толық қолданылмайды, бірақ маңызды құрал ретінде, бастапқы дамушы
жеке тұлға, шапшаң шығармашыл және өзіне – өзі қызмет ету болып табылады.
Қазіргі заманғы балалар компютерленген және ақпаратты ғасырда өмір сүреді.Тез
өзгеретін өмірден адамнан тек қана білімді игеру ғана емес, бұл білімді бірінші өзің алу және
оны басқару, шығармашыл және өз алдына ойлау. Баланың тәжірбиесі талаптану мектепке
дейінгі жастағы баланың даму аралық жүргізушінің ролінің қызметі. Тәжірбиелік барлық
баланың қызметінде қолданылады: тамақтануда, ойында, ұйымдастырылған оқу қызметінде,
серуенде, ұйқыда. Мектепке дейінгі шақтағы бала өз алдына зерттеуші, зерттеу қызметінің
тәжірбиелікке қызығушылығы арта түседі.Тәжірбие ойлауды дамытуға, логиканы, баланың
шығармашылығына көмек береді. Тәжірбие кезіндегі алған білім, есте көпке дейін сақталып
қалады.
Балабақшадағы зерттеудің басты ерекшелігі:
Іс – тәжірбие баланың – басты шығармашылығының басты өзектілігі.Іс – тәжірбиелік
балабақшада баланың шапшаңдылығы көрінеді, жаңа білімге, жаңа мәлеметтерге бағыт
алады. Іс – тәжірбие қызметі барлық бала өміріне кірістірілген, барлық қызмет түрлеріне,
сонымен қатар ойынға.
Балалардың танымдық белсенділігін дамыту және тәжірбиелік қызметіне
қызығушылығын арттыру үшін топта тәжірбиелік бұрышты жабдықтау ұсынылады.
«Бұрыштағы» орналасқан материалдар, ретімен бөлінеді:
-табиғи жабдықтар: тастар, саз, құм, құс қауырсыны, жаңғақ, ұлу қабыршағы;
-қайта өңделген жабдықтар: сым, мата, жүн, тері қалдықтары, пластмасса;
-техникалық жабдықтар: шеге, болт, бұрандалы шеге, қыстырғыш, құрылымдаушы
бөлшектері;
-медициналық жабдықтар: өлшеуіш қасық, ағаш күректер, тамшуыр, шыны сауыт;
98
98
-әрқилы жиынтық, карточкалар – тәжірибе жасау сызбасы, тәжірбие жасаушының
күнделігі;
-тағыда басқа жабдықтар: әуе шарлары, ұн, тұз, қант, түрлі түсті және мөлдір
шынылар.
Зерттеу мен тәжірбиенің мазмұны осы бағытта қалыптасқан:
-материалдар;
-табиғат құбылыстары;
-судың күйі;
-құм мен саздың құрамы;
-өсімдіктер әлемі;
-табиғат әлемі;
Іздену мен тәжірбиенің мазмұны бойынша ретімен өткізіледі:
Тренинг назар аудару, есте сақтау, логикалық ойлау (оқу қызметінің алдында
ұйымдастыру). Іс – тәжірбиеде өзін – өзі дұрыс ұстау ережесін қолдану. Құрал – жабдық
таңдау, өз бетімен тәжірбие бұрышына қою (шапшаңдылығы және өз бетінше жұмыс жасау).
Балаларды екі топқа бөлу. Тәжірбиеден алған нәтижені қортындылау.
Тәжірбиі ұйымдастыру кезінде балалардың оқыс жағдайға тап болмау үшін тәрбиеші
мұқият әр баланы қадағалауы керек.
Іздену – танымдық жұмыс әрекеті үш бағытта өткізіледі, әрқайсысы көптеген
тақырыпты ұсынады:
Тірі табиғат. (Өсімдікке ауаның қажет екенін түсінуге тырысамыз, өсімдіктің дем алу
кезеңі қалай болтыны: жапырақтың бір бөлігін вазелин жағамыз, қараймыз және
қортындылаймыз, вазелин жағылған бөлігі солып, қурайды. Өсімдіктерді суарып, күтіп
бақылаймыз, суару арқылы өсімдіктердің сусыз өмір сүре алмайтыны жөнінде қортындыға
келеміз).
Өлі табиғат. ( Ауа, су, дыбыс, жарық). Тәжірбие арқылы судың күйін анықтайсыз:
түссіз, пішіні жоқ, иісі жоқ, дәмі жоқ. Полиэтиленді пакет арқылы кеңістікте ауаның бар
екенін анықтауға тырысамыз. Мұзбен қармен әртүрлі және қызықты тәжірбие жасауға
болады: суды үш бөтелкеге құйып, қардан әртүрлі тереңдікті қазып салып қоямыз.
Анықтаймыз қай тереңдікте су тез қататынын. Сонымен қатар балаларға құммен тәжірбие
жасаған ұнайды.
Адам. Балалардың сезім мүшелері және олардың түсініктері туралы анықтаймыз (құлақ
– есту, әртүрлі дыбыстарды айыру, мұрын – иіс сезу, саусақ – сипап сезу, тіл – дәмін сезу).
Балалардың қызығушылығын арттыру үшін ойын сюжетін қолдану, ертегі
кейіпкерлерін қолдану.
Тәжірбие кезеңінде осыған орай мынадай қортындыға келеміз, тәжірбиелік қызмет
мектепке дейінгі шақтағы балалардың танымдық шапшаңдығын қалыптастырады, өз бетімен
ізденуге үйретеді, тез есте сақтау қабілетін қалыптастырады.
