3. Бiлiктер мен осьтер 3.1. Бiлiктер мен осьтер туралы жалпы түсініктер Айнымалы бөлшектерді(тісті дөгілектер, шкивтер және т.б.) орналастыруға және пайдалы айналдырушы момент беруге арналған бөлшекті бiлiктер деп атайды. Біліктер бұралу мен иілу, ал кебір жағдайда созылу мен сығылу деформациясына ұшырайды.
Біліктер геометриялық формасына байланысты:
түзу;
иiндi;
иiлгiш болып бөлінеді.
2. Ұзындығы бойынша біліктер түзу-тегіс және сатылы болып бөлінеді.
3. Қима формасы бойынша қуыс және түтас болып келеді. Білк қимасын жеңіл болуы немесе өзге бөлшектерді орналастыру қуыс етіп жасайды.
Ось деп айналып тұратын бөлшектердi ұстап тұруға және өзi арқылы пайдалы айналдырушы момент бермейтiн жұмыр бөлшектердi атаймыз.
3.2. Білік пен ось конструкциясының элементтері Бiлiктер мен осьтердiң тiрекке тiрелетiн бөлiгiн цапфа деп аталады. Орталықта орналасқан цапфаны мойынша деп аталады.Біліктің тiрелетiн шеткi бөлiгіне орналасқан цапфаны шип деп атайды. Шип пен мойыншалар үшін тіректер подшипниктер болып табылады. Олар цилиндрлі, конусты және сфералық түрде болуы мүмкін. Көп жағдайда цилиндрлі цапфалар қолданылады. Пяталар деп осьтік жүктемені беруші цапфаны атаймыз.Олардың тіректері подпятниктер тұтас, сақина және саусақты түрде болуы мүмкін.
Орналастыру жазықтығы Біліктердің әр түрлі диаметрі бөліктерікөптеген әдіспен жалғасады.
Арнаулы ойықтар арқылы. Бұл ойықтар ажарлағыш дөңгелектің шығуна арналған. Диаметрі 10...50мм біліктердің оймаларының ені 3мм, тереңдігі 0,25мм болып, ал диаметрі 50...100мм біліктердің оймаларының ені 5мм етіп жасалады.
Радисы тұрақты қисық сызық арқылы. Бұл радиус өлшемдері білікке қондырылған бөлшектердің фаскасының өлшемдерінен кіші болады және олар стандартталған