Тамырсабақсыз бидайық (Пырей бескорневищный). Тамырсабақсыз бидайық (пырей бескорневищный) көп жылдық сирек түпті биік астық тұқымдастарға жатады. Оның тегі-Америкалық. Негізінен бұрынғы Одақтың Европалық бөлігінде, Батыс Сібірде және Қазақстанның Солтүстігінде өсіріледі.
Морфологиялық ерекшеліктері. Гүл шоғыры –масақ. Масағы жабайы өсетін тамыр сабақты бидайыққа өте ұқсас келеді. Тұқымының ұзындығы 8-11 мм, көлденеңі 1,5-2,0 мм, пішіні ұзынша келген сарғыш сұр түсті болады. 1000 дәнінің салмағы 2,2-3,8гр. Сабағы жіңішке, тік өседі, бойының биіктігі 50-100 см шамасында. Тамыр жүйесі жақсы дамыған. Ол 100 см, тіпті одан да төмен тереңдікке бара алады. Жапырағы ұзын және жіңішке де молдылығы жағынан еркекшөптен басым.
Биологиялық ерекшеліктері мен шаруашылық маңызы. Еркекшөпке қарағанда тамыр сабақсыз бидайықтың қуаңшылыпен суыққа төзімділігі төмен, топыраққа талғамы жоғары, яғни қызыл-қоңыр және қара топырақты жерлерде ол жақсы, ал сортаң және сазды топырақта нашар өседі. Бір орында өсу мерзімі онша ұзақ емес, өмірінің 4 ші жылында оның егісі сирексіп кетеді. Себілген жерінде 2-3 ші жылы өнімді мол береді. Пішенге шауып немесе оның егісіне мал жайған соңында алшаңдап өсіп, қайталап пайдалануға келеді. Жаз бойы бұл бидайықты пішенге 2 рет шауып алуға болады. Пішені көптеген шөптерден сапа жағынан төмен екендігіне қарамастан оның малдың қай түрі болмасын сүйсініп жейді.
Жайылымда мал тамырсабақсыз бидайық масақ шығарған фазасына дейін жақсы жейтін болады. Бұдан кейінгі фазаларында ол тез қатаяды да оны онша сүйсініп жемейді.
Мал азықтық ауыспалы егіс жүйесінде тамыр сабақсыз бидайықты, бір жерде ұзақ уақыт тұрақты өнім бере алмайтындықтан, басқа дақылдармен аралас сепкен тиімді. Оны ауыспалы егіс жүйесінде бұршақ тұқымдас өсімдіктер – беде және эспарцет дақылдармен араластыра еккенде ойдағыдай нәтиже береді. Мұндайда оның егісін бір жерде 3 жылдан артық ұстауға болмайды, өйткені осы учаскеде бұл мерзімінен кейін қалдырылса, егіс сирексіп одан алынатын өнім күрт төмендеп кетеді.
Тамырсабақсыз бидайық пішенінің өнімі гектарына орта есеппен 20-25 центнер, ал қолайлы жылдары 30 центнерге дейін, тұқымының өнімі 1,5-2,0 центнер, қолайлы жылдары 4 центнерге жетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
