Акпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау

Акпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау
сурактар кояды. Сурактардыц максаты - белгш 6ip децгей кезщдеп акпаратты талдау 
процесш женiлдету. Сырткы ецдеу кезiнде адамдардан: «Сез бас эpiппен жазылган 
ба?» - деп сураса, фонологиялык талдау кезiнде: «Сез 
train
сезiмен уйкаса ма?» -
деген сурак кояды. Семантикалык талдау кезiнде: «Ол 
квш еде
_____
кврдг
сейлемше
жацагы сез сай келе ме?» - деп сурайды. 0ндеудiн тYpлi денгейi кезiнде кеткен уакыт 
бакыланады. Семантикалык децгейде адамдар сездi жаксы еске тYсipе алса, одан ке- 
йiнгi орынды фонологиялык децгей иелендг Ал сырткы ендеу денгейiнде адамдардыц 
еске тYсipу денгейi ете темен болды. Осы нэтижелерге суйенсек, умыту - акпаратты 
усттрт ецдеу жэне ол оперативт жадтагы немесе ¥М Ж-дагы акпараттын жогалуын 
бiлдipмейдi.
Акпаратты талдау децгей материалды теpенipек талдаган сайын, оны окушыныц 
тYсiну денгейi де артады дегендi бiлдipедi. Гловер, Плейк, Робертс, Циммер жэне Пал­
мер (1981) окушылардыц шыгармаларды оку барысында сейлемдеpдi кайта куруы 
алды цы бшмге суйенбеген эрекеттермен (мысалы, шыгармадагы юлт сездеpдi табу) 
салыстырганда еске тYсipудi арттыратынын байкаган. Асыкпай, мукият оку сиякты тап- 
сырмалар окушылардыц еске туйруше кемектеспеген.
Жагымды нэтижелеpiне карамастан, ецдеу денгейлеpiнiн де кемшiлiктеpi бар. 
Оныц бipi - семантикалык ецдеу баскаларымен салыстырганда Yнемi теpенipек дец- 
гейдi камти ма деген суракка байланысты. Кейбip сездеpдiн дыбысталуы 
(kaput)
олардыц магынасы 
(ruined)
сиякты накты. Шындыгында, еске тYсipу тек ецдеу дец- 
гейiне гана емес, сонымен катар еске тYсipу тапсырмасына да байланысты. Моррис, 
Брэнсфорд жэне Фрэнкс (1977), эдеттеп еске туйру тапсырмасын ескеpетiн болсак, 
уйкастык кодка караганда, семантикалык кодтаудыц жаксы нэтиже керсететтшн бай­
каган. Алайда кодтау кезшде уйкаска катысты еске тYсipу тапсырмасы мен сурактар 
семантикалык сурактардан геpi еске тYсipуге жаксы кемектескен. Москович жэне 
Крейк (1976) «бш м беру кезiнде акпаратты теpенipек ецдеу нэтижесшде жадтыц кыз- 
метi жаксарады, бipак оны еске тYсipу жагдайы б ш м беру жагдайымен сэйкес келген 
кезде гана юке асырылады» деген корытындыга келген.
Акпаратты ецдеу децгейi теориясыныц тагы бip кемшiлiгi - «акпаратты косым- 
ша талдау еске туйруге жаксы кемектесе ме» деген мэселемен байланысты. Нельсон 
(1977) зерттеуге катысушыларга бip децгейде ецделген эр тiтipкендipгiштi (сез) бip 
немесе екi рет кайталауга тапсырма беpедi. 0цдеу децгей туралы болжамдарга кара­
мастан, ем рет кайталаудыц нэтижесi жогары болды. Баска зерттеулер материалдарды 
кебipек кайталау есте сактау мен еске туйруду сондай-ак талдаудыц ез бетiнше юке 
асуын женiлдететiнiн кеpсетiп отыр (Anderson, 1990; Jacoby, Bartz, & Evans, 1978).
Бул Yлгiге катысты с о ц ы мэселе денгейдiн табигатына байланысты. Зерттеушь 
лер теpендiк угымы аныктамалык тургыдан да, елшем тургысынан да накты емес деп 
есептейдi (Surprenant & Neath, 2009; Terry, 2009). Нэтижесшде тYpлi децгейде орын 
алатын талдау процей окыту мен жадка калай эсер ететiнiн бiлмеймiз (Baddeley, 
1978; Nelson, 1977). Уакыт децгейдi елшей алмайды, себебi семантикалык талдау- 
ларга («Бул куска жата ма?») караганда, кейбip сырткы талдауларга (мысалы, «Сез 
дауыссыз-дауысты-дауыссыз-дауыссыз-дауысты-дауыссыз эpiптiк pеттiлiгiн сактай 
ма?») кеп уакыт кетедг Сондай-ак белгш бip децгейде орын алган талдауга кеткен 
уакыт та терец талдау жасалганын бiлдipмейдi (Baddeley, 1978, 1998). Децгейлеpдi 
(теpендiктi) дурыс тYсiнбеу бул тэйлдщ колданысын шектейдi. Ендi акпараттыц за- 
манауи проблемаларын талкылауга кешейк.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: