Нейрогылым жене оцыту

Нейрогылым жене оцыту
Сенсомоторлык кезец.
Керу, есту жэне сенсомоторга байланысты жуйелер туганнан 
кейшп алгашкы еш жылда калыптасады. 1шш кулакта орналаскан вестибулярлы жуйе 
козгалыс пен тепе-тенд^ке жэне баска да сенсорлык жуйелерге эсер етедг Нэресте- 
лер мен сэбилерде вестибулярлы тiтiркендiрriштiн жеткiлiктi денгейде болмауы кейiн 
олардын бiлiм алуына ^ i эсер етедi деген пiкiр бар (Jensen, 2005).
Алайда сэбилердiн кебiнде мундай тiтiркендiргiш орта жок. Эщресе балабакшага 
баратындар удайы камкорлыкта. Кеп уакытын келiкте, арбада, теледидар алдында ет- 
кiзетiн балаларда да мундай тiтiркендiргiштер болмайды. Балалардын козгалуы, бшк- 
ке ермелеуi - барлыгы да тiтiркендiргiш тудырады. Сэбилердiн 60%-ы орта есеппен 
алганда бiр-екi сагатын теледидар керуге жумсайды (Courage & Setliff, 2009). Букара- 
лык акпарат куралдарынын бул тYрiнен балалардын Yйренерi кеп болганмен, ол онай 
iске аспайды. Ата-анасы бiрге болып, кергендерiне туашктеме берiп, сипаттап отыр- 
ган жагдайда гана балалар тYсiнiк пен окуга кол жеткiзедi (Courage & Setliff, 2009).
Естуд'щ дамуы.
Бала туганнан кейшп бастапкы 2 жыл - есту жуйесшщ дамуы Yшiн 
аса манызды кезен. Алты айга толганда, ол коршаган ортадагы дыбыстардын кепшь 
лiгiн ажырата бастайды (Jensen, 2005). Бастапкы 2 жылда сэбилердщ есттген дыбыс- 
тарынын келемi мен оларды ажырата бiлу кабiлетiн есептесек, олардын есту жуйесш 
бiраз дамыган деуге болады. Есту жYЙесiнiн дамуындагы кемш ш к тiл уйрену кезiнде 
киындык тугызады, ейткенi тiл уйрену, негiзiнен, баскалардын сейлегенiн есту аркы- 
лы калыптасады.
Квру.
Керу туганнан к е и н л алгашкы жылы, накты айтсак, терт айдан кейiн дамиды. 
Керу жYЙесiндегi синапстык тыгыздык, сондай-ак тусту терендiктi, козгалысты жэне 
дыбысты кабылдауды реттеп отыратын нейрондык байланыстар ерекше дамиды. Кез 
дурыс дамуы ушш сэбилер заттар мен козгалысты ажырата алатындай орта кажет. Те­
ледидар мен фильмдер мундай ортага жатпайды. Оларда тус пен козгалыстьщ болуы- 
на карамастан, олардагы бейне екi есе улгайтылып керсетшген, ал мидын дамуына 
терендiк кажет. Сондай-ак теледидар мен фильмдеп козгалыстар ете жылдам болган- 
дыктан, сэбилер накты ажыратып, кере алмайды (Jensen, 2005).
Сондыктан емiрге келгеннен кейiнгi бастапкы 2 жыл сенсомоторлык, керу, есту 
жуйелершщ калыпты дамуы Yшiн аса манызды. Сэбилердщ козгалысты, дыбысты 
айыра бшуше мYмкiндiк жасайтын ортада есуi аталган жYЙелердiн дамуына ерекше 
эсер етедг Сонымен катар мидын дамуы - узакка созылатын процесс. Онын калыпты 
дамуына 2 жастан бастап тiтiркендiргiш кажет болады. Ми синапстык байланыстарды 
Yнемi косып, жойып немесе кайта курып отырумен катар, курылымдык тургыдан да 
езгерiп отырады. Зерттеушшер мидын белгiлi бiр белiктерiнiн ете жылдам юке косы- 
латынын дэлелдегешмен, адамдардын миынын дамуына оларды коршаган ортанын 
да эсерi мол.
Тшдщ дамуы
Бiз буган дейiн тшге катысты кейбiр кызметтердiн мида калай iске асырылатынын ай- 
тып еткен едш. Зерттеушiлер мида тYрлi танымдык кабiлеттер мен контентке катысты 
болып жаткан процестердi карастырганымен, негiзгi нэтижелерге тiлдi уйрену мен 
колдануды зерттеу аркылы кол жеткiздi. Бул мэселе танымдык дамуда аса манызды- 
лыкка ие болумен катар, тiлдi уйренудщ басты алгышарты болып есептеледi.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: