Декоративті гүлдендіру ІІ бөлім Әдістемелік нұсқау Қостанай, 2012 ббк 42. 374 Т 22

1. 
   Бабин Д. Комнатное цветоводство. -Смоленск: Русич, 2002. -448.
   
2. 
   Бабина Н., Бабин Д. 600 практических советов. Цветы дома и на участке. -М.:Континент-Пресс,1999, -480с.
   
3. 
   Бехтхольд Ф. Всё о комнатных растениях. -М.: БММ АО, 2000. -160с.:илл.
   
4. 
   Тавлинова Г.К. Цветы в комнате и на балконе. -Л.: Агропромиздат. 1990. -352с.
   

Өсімдіктің түріне және топырақтың құрамына қарай суару мөлшерін қарастыру

1. 
   Ағаштарды суару мөлшері
   
2. 
   Минералды және органикалық заттардың өсімдік ағзасындағы маңызы
   

Қалалы жерлердегі ағаштар, су, суаруға қажетті ыдыстар

Ағаштарды суару, қоршаған факторға: биологиялық жағдайына (терең, жалпақ, ылғалды жақсы көретін және т.б.) топырақтың ылғалды болуына, ауа райына байланысты. Ағаштарды суару барысы, олардың: тереңдігіне, жалпақтығына, тамырына байланысты оларды жиі суару керек. Қалалы жерлерде ағаштардың ылғалдылығы оптимальды болуы үшін 30 л-ді, 1м² жердің бөлігіне, органикалық заттары жоқ, құмды топыраққа құяды, ал 50 л суды сазды және құрамында шымтезектері көп топыраққа құяды. Суару мөлшері олардың көлеміне, ылғалды жақсы көруіне байланысты 15-20 л құрайды. Аз суару 4-5 рет. Мұндай жағдай механикалық өзгеріске әкеледі. Ыстық кезде өсімдіктің тамырын және топырақтың беткі жағын бүркейді. Сонымен құмды топырақтар физика – механикалық жағдайына байланысты көп мөлшердегі суды қажет етпейді, сол уақыттағы сазды топырақтар көп көлемдегі суды қажет етеді.

1. 
   Ағаштарды суару барысы қалай жүретінің түсіндіріндер
   
2. 
   Ыстық кезде өсімдіктің қорғау шараларын айтып беріңдер
   

1. 
   Ағаштарды суару мөлшері қандай жағдайға байланысты?
   
2. 
   Минералды және органикалық заттардың өсімдік ағзасындағы маңызы қандай?
   

1. Гилберт Р. Комнатные растения: практическое руководство. -М.: Слово,

2001. -144 с.: ил.

2. Бабина Н., Бабин Д. 600 практических советов. Цветы дома и на участке.

-М.:Континент-Пресс,1999. -480с.
5 тақырып Біржылдықтар, оларға сипаттам

Мақсаты:

Біржылдық өсімдіктерге жалпы сипаттама беру және түрлерін қарастыру

1. 
   Жауылша
   
2. 
   Көкнәр
   
3. 
   Әсемдік - жапырақты гүлдер
   
4. 
   Масаты шөптер
   
5. 
   Шырмауық гүлді өсімдіктер
   
6. 
   Орайот
   
7. 
   Құмыра тәрізді өсімдік
   

Жауылша, Көкнәр, Шырмауық, Мыңбас шырмауық, Орайот, Майкене, Үпілмәлік, Кенедән, Жазғы сауырағаш, Сүйелжазар

Бұталар сорттарына қарай биіктігі 10-нан 20 см-ге дейін болатындай ықшам болып келеді.

Гүлдері ақ және күлгін, хош иісті болып келеді. Шілде айынан суық түскенге дейін гүлдейді, бірақ әсемділігін сақтау үшін және сабақтары ұзақ уақытқа дейін гүлдеп тұру үшін түйін (жеміс) пайда болғанда 5-8 см-дей кесу керек. Бұдан кейін өсімдік жылдам өсіп қайтадан гүлдейді.

Булы жағдайда сәуірде немесе мамырда ашық қиыршықта тұрақты жерде тұқым себу арқылы көбейтеді. Күздің соңғы айында себуге болады, себебі өсімдік суыққа төзімді. Отырғызу ара қашықтығы 10 см. Күн түсіп тұрған жерлерде жақсы жетіледі. Кез-келген топырақта өседі, бірақ та жеңіл, нәрлі, бір қалыпты ылғалдылықты қажет етеді. Жиектегі өсімдіктер ретінде қолданылады, сондай-ақ тасты жерлерде, альпы тауларда, құмырада, балкондарда қойылады.

Бұтаның биіктігі 60-100 см-ге дейін жетеді. Гүлдері ақ, ақшылт, қою қызыл, күлгін түсті. Гүлдену ұзақтығы көп емес 1,5-2 апта. Өсімдік гүлденіп болғаннан кейін өзінің әсемдігінен айырылады.

Көшіріп отырғызуды нашар көтереді. Күн түсіп тұрған жерлерде жақсы өседі. Ашық грунтта сәуір айының аяғы мамырдың басында көбейеді. Аралас және гүлді газондарда пайдаланылады. Қажетінше егістікте пайдалануға болады. Бұл жағдайда 3 мерзімде 5-10 күн интервалмен себеді.

Көкнәрдің бақша түрі Оңтүстік Еуропадан және Азиядан келген. Бұтақтың биіктігі 35-70 см-дей. Гүлдері қарапайым. Гүлдің түсі ақ, ақшыл, қызыл. Маусымның ортасынан шілде айының ортасына дейін гүлдейді. Гүлдеп болғаннан кейін әсемділігін жоғалтады.

Тұқыммен көбейеді. Өскіндер 7 см құмырада бір–бір өсімдіктен шығады және жылы булы жайға қойылады. Суық түсер кезде оларды тұрақты жерге отырғызады. Оңтүстік аймақтарда қыста немесе ашық грунтта көктемде егуге болады. Отырғызар кезде өсімдіктер арақашықтығы 30-50 см болу керек. Жарық жерлерде, қопсытылған топырақтарда жақсы өседі. Өсімдік құрғақшылыққа төзімді.

Масаты шөптер кілем гүлзарлар, жазулар, портрет, суреттер салу үшін пайдаланылады. Көптеген масаты шөптер биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес көп жылдықтар. Масаты шөптер қарашірік, қи қосылған топырақтарда жақсы өседі және гүлдейді.

Салаубас, шөпшай – көпжылдық өсімдік. Ақкекіре, қашқаргүл тұқымдасы. Австралиядан келген, бірақ көптеген жабайы түрлері Еуропа, Азия мен Африкада өседі. Бұтасының биіктігі 80-100 см. Маусым айының аяғында суық түскенше гүлдейді. Наурыздың аяғымен сәуірдің басында тұқым арқылы көбейеді. Маусымда қажетті ашық грунтқа отырғызады. Отырғызу ара қашықтығы 20-30 см. Күн түсіп тұрған жерлерде және қопсытылған жеңіл топырақта жақсы өседі және гүлдейді.

Кермек – біржылдық, көпжылдық түрлері бар. Әсемдік бақшада біржылдық ретінде пайдаланылады. Оңтүстік Еуропа, Орта Азия, Алжирде өседі. Бұтағының биіктігі 25-90 см, пішіні әртүрлі болып келеді. Жапырақтары ірі, гүлдерінің өлшемі әртүрлі, диаметрі 1–ден 3см–ге дейін. Гүлдердің түсі ақ, сары, ақшыл сары, көк–күлгін, бір түсті болып келеді. Шілдеден суық түскенге дейін гүлдейді. Сәуір айында тұқыммен көбейеді. Мамырдың аяғы маусымның басында ашық грунтқа отырғызады. Отырғызарда сортына қарай ара қашықтығы 20-40 см болу керек. Күн жақсы түсетін жерде, қопсытылған, су жақсы сіңетін топырақта жақсы өседі.
Құмыра тәрізді өсімдік
Сүйелжазар – көпжылдық айлаулық тұқымдас өсімдіктер. Оңтүстік Америкадан (Перу) келген. Өсімдік толық дамыған кезде биіктігі 30 см–ге жетеді. Жапырақтары ірі емес, хош иісті. Маусымнан қазанға дейін гүлдейді. Өсімдіктер тұқыммен көбейгенде биіктіктері әртүрлі болады. Күзде дайындалған аналық ара кәрезін 8-10⁰ С температурада жарық және құрғақ жерлерде сақтайды. Жылы ауа райы орныққаннан кейін маусым айының басында тұрақты жерге отырғызады. Отырғызудың ара қашықтығы 15-20 см.

Тапсырма:

1. 
   Біржылдық өсімдіктерге жалпы сипаттама беру
   
2. 
   Біржылдық өсімдіктердің түрлерін қарастыру
   

1. 
   Біржылдықтар деп қандай өсімдіктерді атайды?
   
2. 
   Әсемдік - жапырақты гүлдерге қандай өсімдіктерді жатқызуға болады?
   
3. 
   Шырмауық гүлді өсімдіктерге сипаттама беріңдер.
   

1. Тавлинова Г.К. Цветы в комнате и на балконе. -Л.: Агропромиздат. 1990. -352с.

2. Чуб В.В., Лезина К.Д. Полная инциклопедия комнатных растений: Справочное издание. -М.: ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. -415с.: ил.
6 тақырып Көпжылдықтар, оларға сипаттама

Мақсаты:

Көпжылдық өсімдіктердің түрлерін қарастыру және оларға сипаттама беру

1. 
   Дала қызғалдағы
   
2. 
   Регале лалагүлі
   

Дала қызғалдағы және Регале лалагүлінің суреттері бар плакаттар

Қызғалдақтардың гибридті сорттарының алғашқыларының бірі – дала қызғалдағы Саратов облысында, Алтайда өседі. Өсімдік биіктігі 50-60 см. Мамырдың аяғы мен маусымда гүлдейді. Күн сәулесі түскен жерде жақсы өседі. Жылда жақсы гүлдеуі үшін тамыздың басында гүлдеген пиязшығын ептеп қазып алып, 25-30 күндей бөлмеде терезенің алдында кептіріп, қайтадан бұрынғы орнына отырғызады. Кептіру пиязшықтың ішінде гүл шанағының қалыптасуына жағдай жасайды. Жылда күзді күні пиязшықты отырғызуды қыркүйектің басынан бастап 12-16 см тереңдікте отырғызады. Пиязшықтың ара қашықтығы 10-15 см. Жазда қызғалдақтар гүлдеп болған соң және гүлдеген сабақтарды кесіп алған соң араларына әсемді гүлдейтін бір жылдық өсімдіктерді отырғызуға болады. Жапырақтың бір бөлігін жаңадан шыққан пиязшықтардың өсіп дамуы үшін қалдырады.

1. 
   Көпжылдық өсімдіктердің түрлерін қарастыру
   
2. 
   Көпжылдық өсімдіктердің түрлеріне сипаттама беру
   

1. 
   Көпжылдықтар деп қандай өсімдіктерді атайды?
   
2. 
   Дала қызғалдағы өсімдігіне сипаттама беріңдер?
   
3. 
   Регале лалагүлі өсімдігіне сипаттама беріңдер?
   

1. 
   Клаус К. 300 растений для дома и офиса. -Ростов н/Д: Феникс, 2002. -320с.
   
2. 
   Семенова А. Комнатные растения: друзья и враги. -СПБ.: Невский проспект, 2002. -186с.
   
3. 
   Тавлинова Г.К. Цветы в комнате и на балконе. -Л.: Агропромиздат. 1990. -352с.
   
4. 
   Чуб В.В., Лезина К.Д. Полная инциклопедия комнатных растений: Справочные издание. -М.: ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. -415с.: ил.
   

5. 
   Екі жылдық өсімдікті көктетуге жалпы түсініктеме
   
6. 
   Екі жылдық өсімдікті көктету ережелері
   

Екі жылдық өсімдіктің суреті салынған плакаттар

1. 
   Екі жылдық өсімдікті көктету жолдарымен танысу
   
2. 
   Екі жылдық өсімдікті көктету ережелерін білу
   

1. Астильбаның ерте көктемде көктеуі үшін жылы жайдың температурасы қанша болу керек?

2. Астильбаны қыс айларында көктету үшін жылыжайдың температурасы қанша болу қажет?

3. Өсімдікті көктету алдында қандай жұмыстар жүргізіледі?

4. Өсімдікті жылы жайда қандай жерде ұстау керек?

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. 
   Бабина Н., Бабин Д. 600 практических советов. Цветы дома и на участке.
   

2. 
   Голубев В.: Экологическая культура помещений: Комнатные растения. //Флора. 2002. №4. –С.4-9.
   
3. 
   Соколова Т.А., Бочкова И.Ю. Декоративное растениеводство. -М.: Изд. Центр «Академия», 2004. -432с.
   
4. 
   Тавлинова Г.К. Цветы в комнате и на балконе. -Л.: Агропромиздат. 1990. -352с.
   
5. 
   Чуб В.В., Лезина К.Д. Полная инциклопедия комнатных растений: Справочные издание. -М.: ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. -415с.: ил.
   

1. 
   Тамырсабақты өсімдіктерді көктету
   
2. 
   Тамырсабақты өсімдікті көктету ережелері
   

Тамырсабақты өсімдіктер

Қазып алынған, сұрыпталған тамырсабақтарды жәшікке немесе тоқылған қорапқа салады. Әр қатарды ұсақ шымтезекпен жабады, және булағышта сақтайды. Қазылған шұңқырда немесе қар астында 1-3⁰С температурада сақтайды. Көктету кезінде желтоқсанда немесе қаңтардың басында жылы ванналарды қолданады, яғни тамырсабақтарды 12-15 сағатқа түгелдей 30-34⁰С жылылықта ұстайды. Сондай-ақ, тамырсабақты салқындатқышта -2⁰С-да 20 күн бойы ұстауға болады. Бұл тыныштық кезеңнің аяқталуы мен гүлденуін 5-8 күнге жылдамдатады. Көктеткенде 15 қаңтардан кейін жылы ванна қолданылмайды. Тамырсабағын көктету үшін жәшікке немесе құмыраға ара қашықтығын 3 см-ден отырғызады. Топырақ қоспасын шымтезектен, мүктен, шым топырақтан жасайды. Топырақтың бетін шымтезекпен жабады. Жиі-жиі жылы су сеуіп тұрады. Гүл бүршіктері білінгенше жәшіктер мен құмыраны қараңғы жерде 24-28⁰С-да ұстайды. Өскіндер пайда болған соң жәшіктер мен құмыраны 16-18⁰С жылылықта жарыққа шығарады. Көктету уақыты 25-30 күнге созылады. Жақсы гүлдеу мен неғұрлым күшті гүл сабақтары жарық шашыраңқы түскен жерде жақсы өседі. Таратуды, гүл сабағынан гүлдің үштен бірі ашыла бастағанда бастайды. Кесілген өсімдіктер кішкене корзинкаларға немесе тағы басқа ыдыстарға арналған шағын гүл шоғын жасау үшін қолданылады. Гүлдерді суға салып қойса 6-8 күнге дейін сақталады.

1. 
   Тамырсабақты өсімдіктерді көктету жолдарымен танысу
   
2. 
   Тамырсабақты өсімдікті көктету ережелерін білу
   

1. Қазып алынған, сұрыпталған тамырсабақтарды қандай ыдысқа салып қояды?

2. Тамырсабақтарды қайда сақтайды?

3. Желтоқсанда немесе қаңтардың басында тамырсабақты көктету жолы қандай?

4. Тамырсабақтар салынған жәшіктер мен құмыраны гүл бүршіктері білінгенше қандай жерге қояды?

5. Неғұрлым күшті гүл сабақтары қандай жерде жақсы өседі?

1. 
   Домненкова Л. Комнатные растения. -Мн.: Харвест, 2000. -410с.
   
2. 
   Клаус К. 300 растений для дома и офиса. -Ростов н/Д: Феникс, 2002. -320с.
   
3. 
   Соколова Т.А., Бочкова И.Ю. Декоративное растениеводство. -М.: Изд. Центр «Академия», 2004. -432с.
   
4. 
   Чувикова А.А., Потапов С.П., Коваль А.А., Черных Т.Г. Учебная книга цветовода. -М.:Колос, 1980. -224с.
   

Кесілген бұталарды көктету мезгілін және оларды көктету жолдарын, ережелерін білу

1. 
   Кесілген бұталарды көктету
   
2. 
   Кесілген бұталарды көктету мезгілін және оларды көктету жолдары, ережелері
   

Жұпаргүл
Жалпы түсініктеме

Егер кесілген жұпаргүлдің бұтақтарының жапырақтары қазанның аяғы – қарашаның басында әлі түспесе, жинап бұтақтарын қосып байлап, бүрлері кеуіп қалмас үшін полиэтиленді целофанға салып мұздатқышқа салады.

Жұпаргүлге арналған ең жақсы қоспа форзиции, 3% қанттан, 0,03% азотқышқыл күмістен, 0,1% кальций селитрасынан, 0,025% двунитроцианисты бензолдан және 0,001% сіркеқышқылды фенолртуттан немесе 0,001% ртуттың фенилацетынан тұратын алма мен мойыл. Қоспаны фаянсты немесе эмалмен қапталған ыдыста дайындайды. Сынап тұздары улы, сол себепті қоспаны дайындағанда барлық қауіпсіздік ережесін сақтау керек. Талапқа сай қоспа дайындауға мүмкіндік болмаса алдымен төменгі температурада, содан кейін жылы суға салынған кесілген бұтақтарды көктетуді қантты қоспада жүргізуге болады.

Қыста кесілген бұталар (қаңтар, ақпан) жібуі үшін салқын бөлмеге кіргізеді. Бұталарды көктету алдында табиғи түрде де, жасанды түрде де 8-12 сағат бойы (30⁰-35⁰) жылы суға салып жылытады. Осы уақыт бойы судың температурасы бір қалыпты болуы керек (суды жылытып тұру керек). Жылы ваннадан кейін бұтақтарды құмыраға салады, оған бөлме температурасындағы су құйылады. Суға салған бұтақтарындағы бүршіктер ісіне бастағанда, 1 литр суға 30г мөлшерінде қант қосуға болады, немесе арнайы қоректендіргіш ерітінді қосады. Бұтақтар салынған құмыраны жылы жерге қою керек. Бұтақтарды қараңғылау үшін үстінен сәуле өткізбейтін қара қағаздан жасалған қалпақпен жауып қояды.

Көктету өткізетін орынның температурасы желтоқсанда 26⁰-28⁰С, қаңтарда 22⁰-23⁰С, ақпанда 16⁰-18⁰ С болу керек. Көктету кезінде бұтақтарды үздіксіз су бүркіп тұру керек. Бүршіктер ісініп ашыла бастағанда бұтақтарды жарық терезенің алдына қояды, өйткені ондай жерде олар тез гүлдей бастайды. Бұтақтың гүлдеу ұзақтығын ұзартуға болады, егер гүлдеген бұтақтары бар құмыраны түнде салқын бөлмеге қойса. Бұтақтар көктегеннен бастап оларға жапырақ шығып гүлдегенге дейін 25-45 күн керек, ол кескен бұтақтың сортына, дайындау уақытына байланысты.

Қысты күні бөлмеде бұтақтарды көктету қызық. Құмыраға салынып көктеп тұрған әсем бұталар жасыл түсімен бөлмеге көктемнің бірінші сәлемін әкеледі.