Демеуов Ахан Калыбаевич Тулебаев Абдислам Раймбекович Жаңбыр Нұрлыбек Қаржауұлы «Спорттың таңдаған түрінен кәсіптік жаттықтырушылық қызметін жетілдіру»
Үзіліссіз орындалатын әдістер жаттығу жұмыстарын бір реттік үзіліссіз орындау сипатталады. Аралықпен
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
Спорттың таңдаған түрінен кәсіптік жаттықтырушылық қызметін жетілдіру
| Үзіліссіз орындалатын әдістер жаттығу жұмыстарын бір реттік үзіліссіз орындау сипатталады.
Аралықпен орындалатын әдістер уақытпен мөлшерленген үзіліспен, сонымен бірге еріксіз демалыс үзілісімен орындалатын жаттығуларды алдын ала қарастырады. Бұл әдістерді пайдалану барысында жаттығу бір қалыпты және үзіліспен (күн тәртібінде) орындалуы мүмкін. Бір қалыпты режімде жұмыс қарқындылығы тұрақты, ал ауыспалыда түрлендіріліп өтеді. Жаттығудан жаттығуға жұмыстың қарқындылығы өсуі мүмкін (ал ға басушынық түрі), немесе бірнеше рет өзгереді (түрлендіру түрі). Бір қалыпты және үзіліс жағдайында қолданылатынжаттығудың үзіліссіз әдістері негізінен аэробты мүмкіндікткерді арттыру, орташа және үлкен ұзақтықпен орындалатын жұмысқа арнайы төзімділікті тәрбиелеу үшін пайдаланылады. Мысал ретінде ескекшінің 5000 және 10000 м қашықтыққа тұрақты және үзілістік жылдамдықпен есуін, 5000 және 10000 м аралығына бір қалыпты, және үзілістік қарқынмен жүгіруді келтіруге болады. Көрсетілген жаттығулар тәртіп бойынша спортшылардың аэробтық өндірігіштігін арттыруға мүмкіндік туғызады. Жаттығудың үзіліссіз әдістерінің мүмкіндіктері үзіліспен атқарылатын жұмыс жағдайында әртүрлі болады. Жаттығулар бөліктерінің үлкен және қарқындылықпен жалғасуына, олардың үйлестік ерекшеліктеріне, жекелеген бөліктерін орындау кезіндегі жұмыс қарқынына байланысты спортшының ағзасына әртүрлі спорт түрлерінде спортшылар деңгейін анықтайтын жылдамдық мүмкіндіктерін, төзімділіктің әртүрлі компоненттерін дамытуға, жекелеген қабілеттерін жетілдіруге бағытта басымырақ әсер етуге қол жеткізуге болады. Әдістің түрлендірілген түрін қолдану жағдайында әртүрлі қарқындылықпен, немесе өзгеріп отырылатын ұзақтықпен әртүрлі қарқынмен орындалатын жаттығулар бөліктерімен кезектесіп атқарылуы мүмкін. Мысалы, конькимен 8000 м қашықтықты жүгіріп өткенде (400 метрден 20 айналым) бір айналымды 43 секундта өтеді, келесісін еркін жылдамдықпен өтеді. Мұндай жаттығу жұмысы арнайы төзімділікті тәрбиелеуге, жарыстық әдісті дамы туға мүмкіндік туғызады. Жүктемені жетілдіру әдісі жаттығуды орындау шамасына қарай жұмыс қарқындылығын арттырумен, ал бәсеңдейтіні – оның төмендеуімен байланысты болады. Сонымен 500 м қашықтыққа жүзу (бірінші 100 м бөлікті 64 секундта, ал әрбір келесі 0100 метрлікті 2 секунд жылдамырақ, яғни 62, 60, 58, 56 секундта) дамыту әдісін қолданудың мысалы болып табылады. Баяулату әдісінің мысалына 20 км қашықтыққа (5 км 4 айналым) сәйкес 20, 21, 22 және 23 минут нәтиже жатады. Спорттық іс тәжірибеде жаттығудың ара қашықтықпен өткізу әдісі кең қолданылады (оның ішінде қайталанатын және құрастырылғандары). Жаттығуларды сериясымен біркелкі және әртүрлі ұзақтықпен, тұрақты және ауыспалы қарқынмен және қатаң уақытпен белгіленген демалыс үзілісімен орындау бұл әдіс үшін әдеттегі жайт болып табылады. Мысал ретінде арнайы төзімділікті жетілдіруге бағытталған әдеттегі мына жаттығу серияларын келтіруге болады: 10*400 м; 10*1000 м- Жүгіруде және конькимен сырғанауда, ескек есуде. Түрлендіру әдісіне мысал ретінде жүгіруде спринтерлік сапаны жетілдіру үшін мына жаттығу сериялары қызмет етуі мүмкін: 3*60 м барынша жоғары жылдамдықпен, демалыс-3-5 минут, 30 м бірден жоғары жылдамдықпен, 200 м баяу жүгіру. Дамыту әдісіне мысал ретінде ұзақтығы өсіп отыратын ара қашықтық бөліктерін бір ізділікке өтуді (400 м+800 м+1200 м+2000 м сериясымен жүгіріп өту), немесе бірқалыпты ұзақтықты өсіп отыратын шапшаңдықпен өтуді (200 м қашықтықты 6 рет ары-бері жүзіп өту- 2 минут 14 секунд; 2 минут 2 секунд; 2 минут 10 секунд; 2 минут 06 секунд; 2 минут 04 секунд) болжалдайтын жаттығу кешені болып табылады. Бәсеңдейтін әдіс түрі кері үйлестікті шамалайды: ұзақтығы азаятын жаттығуларды жүйелілікпен немесе жаттығуларды бірыңғай ұзақтықпен қарқынын бір ізділікпен азайтып орындау. Бір жаттығу кешенінде дамыту және баяулату әдістері үйлестікте болуы мүмкін. Ара қашық әдісін пайдаланумен жаттығу бір немесе бірнеше сериясымен орындалуы мүмкін. Үзіліссіз және ара қашықтықпен жұмыс режіміндегі спорттық жатығуда іріктеу, немесе дене сапаларын кешенді жетілдіруге бағытталған айналма әдіс пайдаланылады. Ойындық әдісі спорттық жаттығу барысында тек алғашқы қозғалысты үйретіп, немесе жекелеген қабілеттерге таңдап әсер етіп қоймай сонымен бірге күрделіленген жағдайда қозғалыси әрекетін кешенді жетілдіру үшін қызмет етеді. Ол әбжілдік, зеректік, шапшаң бағдарлау, дербестік, бастамашылдық сияқты қабілеттерімен дене сапаларын дамытуға көп шамада мүмкіндік туғызады. Ысылған, шебер педагог үшін ойын әдісі ұжымшылдыққа, жолдастыққа, сапалы тәртіптілікке жеке басқада жеке тұлғаның өнегелілік сапаларын тәрбиелеудің ықпалды әдісі қызметін атқарады. Оның белсенді демалыс құралы ретіндегі яғни бұрынғы дайындалғандық деңгейінің қалыптылығын ұстау, бейімделу және қалпына келтіру барысының әсерлігін арттыру және үдету мақсатында шұғылданушыларды басқа қозғалыс белсенділігіне ауыстырып қосудағы рөлі өте зор. Ойын әдісі бәрінен жиі әртүрлі қозғалыс-қимыл және спорт ойындарында іске асады. Жарыстық әдіс арнайы ұйымдастырылған жарыстық қызметті мөлшерлейді. Бұл жағдайда жарыстық әдіс жаттығу барысының әсерлігін арттырудың ұтымды әдісі ретінде сипатталады. Бұл әдісті қолдану спортшының әдістік- тәсілдік, дене және психикалық мүмкіндіктері жоғары талаптарымен байланысты ағзаның маңызды жүйелерінің қызметінде терең алға басушылық, өзгеріс енгізеді және сонысымен ортаға бейімделу не себепші болады, сонымен бірге спортшының дайындалғандығының әртүрлі жақтарының жан-жақты жетілуін қамтамасыз етеді. Жарыстық әдісті пайдалану кезінде қойылған міндетті шешуге барынша мүмкіндік жасайтын шамада жарысты өткізу жағдайын кең бағытта түрлендіру қажет. Ресмимен салыстырғанда жарыс күрделіленген, немесе жеңілдетілген жағдайда өткізілуі мүмкін. Мысал ретінде күрделіленген жарыс жағдайына келесілерді жатқызуға болады: орта таулық (среднегорья), ыстық ауа-райында, нашар ауа-райы жағдайындағы (қысқа қашықтыққа жүгірудегі қарсы алдынан күшті жел және т.б.) жарыстар; спорт алаңының өлшем мөлшері (размері) кіші алаңдағы спорт ойындарынан, қарсылас команданың ойыншыларының саны көп болған жарыстарда; қатарынан бірнеше белдесу (күресте), немесе шамамен азғантай демелыс үзілісімен бірнеше қарсыласқа қарсы айқас (бокс) өткізу; ойындардағы және жеке сайыстағы дағдыланбаған күрес өткізудің әдіс-тәсілі үлгісін қолданатын ''қолайсыз '‘ қарсыластармен жарыста. Жарыс жағдайының жеңілдетілуі мына жағдайларда қамтамасыз етілуі мүмкін: спорттың циклдік түрлерінен өтетін жарыстарды ұзақтығы аз қашықтыққа жоспарлаумен; үйлесімділігі күрделі спорт түрлерінен өтетін жарыстың бағдарламасын жеңілдету; жеңіл атлетикалық лақтыруда жеңілдетілген құралдарды (снаряд) пайдалану; волейболда тордың, ал баскетболда сақинаның биіктігін төмендету; спорт ойындарында, жеңіл атлетикада әлсіз жарысқа қатысушыға айтарлықтай басымдық мүмкіндігін жасайды, яғни ол сөреден басқа жарысқа қатысушылардан ерте шығады, қақпаға салған шайба, немесе допты алдын ала артық қосып аладыжәне т.б. Әрбір әдісті тұрақтылыққа сай емес қолданады, спорттық тәжірибенің ерекшеліктерінің себебінен нақтылы талаптарға тұрақты бейімделеді. Әдістерді таңдау кезінде олардың қойылған спортшының жас және жыныс ерекшеліктеріне, олардың дайындық деңгейі және дәрежесі, жалпы дидактикалық принциптерге, сонымен бірге спорттық жаттығудың арнайы принципіне қатаң сәйкес келуін тексеріп отыруы тиіс. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|