Дене тәрбиесі пәні мұғалімдеріне арналған әдістемелік ұсыныстар


Денсаулықтарында ауытқушылығы бар



бет73/130
Дата21.11.2023
өлшемі1,61 Mb.
#192484
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   130
Байланысты:
Смсамааассс

10.3. Денсаулықтарында ауытқушылығы бар
оқушылардың дене тәрбиесі

Денсаулықтары және дене дайындығы деңгейіне байланысты мектеп оқушылары үш топқа бөлінеді: негізгі, дайындық және арнайы.


Негізгі топқа денсаулықтары мықты дене дайындықтары жақсы, әр түрлі спорт түрлерімен тұрақты айналысатын не айналыспайтын, бірақ мектептегі дене тәрбиесі сабағына қатысатын оқушылар жатады.
Дайындық тобына денсаулықтары аздап қана нашарлаған және дене дайындығы төмен оқушылар жатқызылады. Олар негізгі топтағылармен бірге дене тәрбиесі сабағына қатыстырылады. Бұл топқа жататын оқушыларға жүктеме қарқыны мен көлемі аздау беріліп, сынақ жаттығуларын тапсырғанда дайындық тобында екендігі ескеріледі. Оларға тапсырма топтық және жеке әдіс түрлерінде берілуі мүмкін.
Арнайы дәрігерлік топқа денсаулықтарында ауытқушылығы бар оқушылар жатқызылады да, олар негізгі мектеп бағдарламасымен оқу оқитын дене тәрбиесі сабағынан босатылады. Бұл топтағы оқушылар ауруларының сипатына байланысты осы топта тұрақты және уақытша болуы мүмкін.
Арнайы дәрігерлік топтардың негізгі жұмыс міндеттері: денсаулықты нығайту, тыныс алу органдарының жұмысын жақсарту, ағзаны шынықтыру, дене тәрбиесі жаттығулары арқылы дене жұмыс қабілеттілігін, ақыл-ой жұмыс қабілеттілігін жоғарылату, аурудан әлсіреген ағзаның дене қимыл белсенділігін арттыруға бағытталған. Сонымен қатар теориялық білім беру және қимыл ептілігі мен дағдысын меңгеру жұмыстары жүргізіледі.
Арнайы дәрігерлік топтардың оқушыларына бағдарлама негізгі бағдарлама материалдарын есепке ала отырып, ауру түрлеріне байланысты көптеген дене тәрбиесі амалдарын, әдістерін азайту, кейбір арнайы жаттығуларды қосу түрінде жасалынады.
Бағдарламаға теориялық мағлұматтар және іс-тәжірибелік сабақтар кіргізіледі.
Теориялық білім мағлұматтары: гигиена негіздері, жаттығушының ағзасына дене тәрбиесі жаттығуларының әсері, дәрігерлік бақылау түрлері, дене тәрбиесі амалдарын денсаулықты нығайтуға қолдану, қимыл-әрекетті меңгеру жолдары және т.б.
Іс-тәжірибелік сабақтарға: гимнастикалық жаттығулар, қозғалмалы және спорттық ойындар элементтері, жеңіл атлетика және шаңғы дайындығын жүргізгенде негізгі орын гимнастикалық жаттығуларға беріледі. Гимнастикалық жаттығулар: сапқа тұру, саптық бұрылулар, саптық қозғалыс жаттығулары; жалпы дене дамыту жаттығулары, әр түрлі құралдармен орындайтын жаттығулар; әр түрлі снарядтарда орындайтын жаттығулар; тепе-теңдік жаттығулары; мүсін түзулігі жаттығулары; би жаттығулары; снарядтарда ілініп тұру, тіреліп тұру жаттығулары т.с.с.
Қозғалмалы және спорттық ойындар элементтері оқыс, тез орындалатын қимыл-әрекеттері жоқ, жеңіл ойналатын қозғалыстар болуы керек. Секіру, ауырлық көтеру, статикалық ширығу, күрес, бәсеке сияқты ойын элементтері оқушылардың денсаулықтарына зиян тигізуі мүмкін, сондықтан дене тәрбиесі мұғалімі қозғалмалы және спорттық ойындар элементтерін таңдағанда, оқушыларды ойнатқанда өте мұқият болуы керек.
Сабақты екі жолмен жүргізуге болады. Бірінші жолы, бірнеше жақын сынып оқушыларын біріктіріп, ауруларына байланысты А, В топтарына бөліп, денсаулықты нығайту топтарын ұйымдастыру. Сырқаттарына байланысты топтарға қалай бөлінетіндігі 9-кестеде көрсетілген (В.П. Русанов, А.М. Колкутин, 2004).

9-кесте. Оқушыларды ауруларына байланысты А, Б, В топтарына бөлу





Топтар

Дәрігерлік сипаттама

Жүктеме мөлшері

Қолдануға болмайды

А

Жүрек аурулары,
орталық жүйке
жүйесі, көз, гепатит,
ісік аурулары

Бастапқы кезде жүктеме
орта қарқында
беріледі, 130-150 ЖСЖ-біртіндеп көбейеді

Күш жылдамдығы
жаттығуларын,
қатты жүгіру, секіру,
тез еңкею, ауырлық көтеру
жаттығуларын

Б

Тыныс алу, ас қорыту
мүшелері, бүйрек,
бауыр аурулары

Жалпы дамыту жаттығуларын
бұлшық ет топтарына біртіндеп
енгізу

Жаттығуларды баяу
қарқында орындау

В

Қозғалыс-тірек
аппараты аурулары

Арқа, іш, қол, аяқ бұлшық
еттеріне жаттығуларды отыру, жату
түрлерінде беру. Жалпы және
күш төзімділігін дамыту

Үлкен жүктеме
беруге болмайды.
Жүктеме орташа және
жеңіл болсын

Екінші негізгі түрі – дене тәрбиесі сабағы. Дене тәрбиесі сабағы жақын сынып (1-2, 3-4, 5-8, 9-11) оқушыларын біріктіріп, аптасына үш рет, 30-45 минөттан жүргізіледі. Арнайы дәрігерлік топтарында жүргізілетін жылдық оқу мерзімі екі кезеңге бөлінеді. Бірінші кезең уақыты бірінші тоқсанда, екінші кезең уақыты екінші, үшінші, төртінші тоқсан уақыттарын қамтиды. Бірінші дайындық кезеңінде дене тәрбиесі сабағының уақыты 35 минөтқа созылады. Ол 35 минөт берілетін себебі, дене тәрбиесі мұғалімінің оқушыларға жүктемені байқап, азырақ беруі үшін, ауырған ағзаның берілген жаттығулар санына, ұзақтығына әсерін байқап, бақылауы үшін беріледі. Екінші негізгі кезеңде сабақтың ұзақтығы – 45 минөт. Дене тәрбиесі сабағын өткізер алдында ЖСЖ 80 соғу/минөттан жоғары болуы керек. Сабақ кезінде тұрақты түрде жүрек соғу жиілігін бақылап отыру керек. Тыныс алу жаттығуларына өте үлкен көңіл бөлінеді. Тыныс алу ырғағы, жиілігі бұзылса жүктемені азайту керек болады. Шаршаудың сыртқы белгілері 10-кестеде көрсетілген.
Негізгі қағида - әрбір оқушының ауруын, сырқатының ерекшеліктерін, ауру сипатын білу. Керек кездерде жеке тапсырмалар беру, сабақ кезіндегі жүктемені оқушының дәл сол кездегі денсаулық күйіне байланыстыра беру сияқты әдістемелік қағидаларды арнайы дәрігерлік топтың мұғалімі жақсы білуі керек.
Арнайы дәрігерлік топтағы оқушыларды мектеп мүмкіншілігіне байланысты жиі-жиі дәрігерлік бақылаудан өткізіп отыру керек болады. Дене тәрбиесі мұғалімдерінің денсаулықтары әлсіз оқушылармен жұмыстарының табысты өтіп жатқаны – арнайы дәрігерлік топтағы оқушылар дайындық тобына, дайындық тобындағы оқушылар негізгі топқа өтіп жатқан көлемінен білінеді.

10-кесте. Шаршаудың сыртқы белгілері





Сыртқы
белгілері

Шаршау дәрежесі

жеңіл

орташа

үлкен

Бет әлпетінің,
денесінің
қызаруы

Аздаған қызару
білінеді

Қызару белгілері
біршама

Тез қызару, бет әлпеті
ағару, ернінің
көгере бастауы

Терлеуі

Бетінің аз ғана
терлеуі

Басының, дененің
терлеуі

Өте көп терлеу, тұз пайда
бола бастауы

Тыныс алуы

Бірқалыпты дем алу

Жиі дем алу, кейде
ауыз арқылы

Өте жиі дем алу, ентігу

Қозғалуы

Қозғалысы дұрыс

Қозғалысы сенімсіз

Шайқалу, қимыл
үйлесімділігінің бұзылуы, аяқтың дірілі

Ықыласы

Қатесіз орындайды

Бұйрықты нақты орындай
алмауы

Тапсырмаларды ақырын,
екі-үш айтқанда орындау

Көңіл-күйі

Шағыну жоқ

Жүректің жиі соғуына,
ентігуіне шағынуы



Қатты шаршағанына,
аяғы ауырғанына,
басы айналуына, ентігуіне,
құлағы шулауына,
жүрегі айнуына шағынуы





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   130




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет