Дәріс №1 Тақырыбы: Жер – Күн жүйесінің планетасы
жүктеу/скачать 43,24 Kb.
|
Дәріс №1 Тақырыбы Жер – Күн жүйесінің планетасы-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Жердің физикалық қасиеттері
| Ғарышты зерттеу
Адамдар ерте кезден-ақ аспан денелерінің Жердегі құбылыстарға әсерін зерттеп, білуге тырысқан. Алғаш рет ғарышқа жол 1957 жылы 4 қазанда ашылды. Бұл күні бұрынғы Кеңес Одағында Жердің жасанды серігі ұшырылды. Ал 1961жылы 12 сәуірде адамзат тарихында тұңғыш рет Ю.А.Гагарин ғарыш кемесімен Жер шарын айнала ұшты. 12 сәуір тарихқа «Ғарышкерлер күні» деген атпен енді. Арада 30 жыл өткеннен кейін, 1991ж. қазан айының 2-сі күні тұңғыш қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіров Жер төңірегінде самғады. Қазақ азаматы Талғат Мұсабаев ғарышқа 1994, 1998 жылдары 2 рет аттанып, зерттеу жұмыстарымен айналысты. Қазіргі кезде ғарышты игеруісі қарқынды жүргізілуде. Аз ғана уақытта Жер төңірегіне екі мыңға жуық жасанды серік ұшырылды. Солардың ішінде адам ұзақ уақыт болып зерттеу жұмыстарын жүргізуге арналған орбиталық станциялар да бар. Ғарыш құрал-жабдықтары Жердің табиғи серігі - Айды да зерттей бастады. Адамдардың қатысуынсыз-ақ автоматтардың көмегімен Айдың топырақ үлгісі алынып, Жерге жеткізілді, бедері суретке түсірілді. Адам Айға тікелей барып та қайтты. Автомат станциялар Күн жүйесінің алты ғаламшарына жіберіліп, олар туралы ғылыми деректер алынды. Жердің жасанды серіктері халық шаруашылығына үлкен қызмет көрсетеді. Ғарыштан түсірілген суреттер ауа райын күн ілгері болжауға, аса апатты құбылыстардан (сұрапыл дауыл, құрғақшылық т.б.) алдын ала сақтануға мүмкіндік береді. Жасанды серіктер арқылы телехабарлар беріледі, алыс жерлермен радио, телефон байланыстары жүргізіледі. Олар Жердің ішкі құрылысын зерттеуге, дәл географиялық карталар жасауға, пайдалы қазбалар істеуге, егіннің шығуын болжауға, тағы басқа көптеген жұмыстарға барған сайын кеңінен пайдаланылуда. Тәуелсіз мемлекеттер достастығы (ТМД) елдерінің ғарыш кемелері біздің республикамыздағы Байқоңыр ғарыш алаңынан ұшырылып келеді. Жердің физикалық қасиеттері Жердің тығыздығы мен температурасы. Жердің тығыздығы тұңғыш рет 1774 ж. анықталған. Оның орташа тығыздығы 5,5 г/см3. Жердің шөгінді жыныстарының тығыздығы аз - 2,5 г/смэ, Жердің ішіндегі тығыздық көбірек болуы керек. Жер орталығында ол 9-11 г/см3-ке дейін деп жорамалдайды. Бұл мәліметтер жер сілкінуден пайда болған сейсмикалық толқындардың таралу жылдамдығын бақылау арқылы анықталуда. Толқындар жылдамдығының секіртпелі өзгерістері 60 км тереңдікте жер қабығының қабық асты затпен немесе мантиямен (аралық қабат) шектесетіндігін, ал 2900 км тереңдіктегі қабық асты затынан кейін ядро қабығы болатындығын көрсетті. Одан әрі 5120 км тереңдікте ядро орналасқан. Жердің бетінен орталығына қарай қысым, тығыздық және температура арта түседі, температурасы тұрақты Жер қабаттары климат пен тау жыныстарының өзгешеліктеріне байланысты әртүрлі тереңдіктерде жатады. Тұрақты температура қабатынан әрбір 33 м тереңдікке төмендеген сайын Жер температурасы орташа есебінен 100-ге дейін артып отырады. Тереңдеген сайын температураның артуы баяулап, кейінірек мүлде тоқтайды. Жердің ішкі максимальді температурасы 2000-3000° болады деген жорамал бар. Жер магнитизмі. Жердің магнит өрісін географиялық полюстерге сай келмейтін екі магниттік полюсі бар біркелкі магниттелген өрісті шар деп қарауға болады. Магниттің және географиялық меридиандар бағыттарының аралықтарындағы бұрыш магниттік бұрылу деп аталады. Магниттік бұрылу картасы теңіз саяхатшылары мен геодезистерге дәл бағытты анықтау үшін қажет. Компас тілінің магниттік полюс бағытына ауытқуын магниттік аномалия деп атайды. жүктеу/скачать 43,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|