Дәріс №14 тақырыбы: Асқорыту жүйесінің бөліктері. Асқорыту түтігінің құрылысы. Тістің құрылысы. Сүт тістер және тұрақты тістер. Тілдің қызметі мен құрылысы. Пирогов-Вальдейер лимфоидты сақинасы Ішкі ағзалар
ТАҚЫРЫБЫ: Асқорыту жүйесінің бөліктері.Асқорыту түтігінің құрылысы. Тістің құрылысы. Сүт тістер және тұрақты тістер.Тілдің қызметі мен құрылысы. Пирогов-Вальдейер лимфоидты сақинасы
Ішкі ағзалардеп негізінендене қуыстарында орналасқан ағзаларды айтады. Оған ас қорыту, тыныс алу және несеп–жыныс ағзалары жатады.Ішкі ағзалар зат алмасуға қатысады, тек көбею қызметін атқаратын жыныс ағзалары ғана оған жатпайды. Ішкі ағзаларды зерттейтін ғылымды спланхнология деп атайды.
Ас қорыту жүйесі, systema digestorium тағамды механикалық және химиялық жолмен өңдеп, оның өңделген бөліктерін сіңіріп, қалған бөліктерін сыртқа бөліп шығаратын ағзалар кешені.
Адам денесі ас қорыту мүшелері арқылы жасушалардың өсуі мен жаңаруы үшін қажетті заттарды қабылдайды, денені энергиямен қамтамасыз етеді.
Адам ас қорыту жолының ұзындығы – 8 – 10 метр және ол мына бөлімдерден тұрады: ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, асқазан, жіңішке ішек, тоқ ішек және тік ішекпен аяқталады.
Ас қорыту бездеріне:сілекей бездері, ұйқы безі, ас қорыту жолының қабырғасындағы бездер жатады.
Ауыз қуысы, cavitas oris, грекше stoma- ас қорыту жолының басталатын мүшесі. Ауыз қуысында тағамның сапасы анықталып, біраз химиялық және механикалық өңдеуден өтеді. Ауыз қуысы екі бөліктен тұрады :
Ауыз кіреберісі, vestibulum oris деп сыртынан еріндер мен ұрттар(bussa) арасындағы, іш жағынан қызыл иек мен тістер арасындағы кеңістікті айтады. Ауыз тесігі(rima oris) арқылы ауыз сыртқа ашылады.
Еріндер, labium сыртынан терімен, іш жағынан шырышты қабықпен жабылған ауыздың дөңгелек бұлшық етті талшықтары. Еріндер езуде ерін дәнекері арқылы бір – бірімен байланысады.
Қызыл иек, gingiva тістердің мойнын, жоғарғы және төменгі жақ сүйектің ұяшықты өсінділерін жауып тұратын шырышты қабық. Жоғарғы және төменгі еріннің ортасынан қызыл иекке шырышты қабықтың қатпары тартылған, бұл қатпар жүгеншік деп аталады.
Меншікті ауыз қуысы, cavitas oris propria Меншікті ауыз қуысыныңжоғарғы шекарасы таңдаймен, алдында және бүйірлерінде тістермен және қызыл иекпен, ал төменде ауыз көкетімен шектелген.
