Дәріс ғылым және ғылыми зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 325,15 Kb.
|
ҒЗЖ. Дәріс1,2
| Әзірлеу деп нақты іргелі және қолданбалы зерттеулердің нәтижелерін практикаға енгізуге бағытталған ғылыми зерттеулерді атайды.
Ғылыми зерттеулерді ұзақтығы бойынша да келесідей топтарға бөлуге болады: ұзақ мерзімді, қысқа мерзімді және экспресс-зерттеулер.Зерттеудің нысандары мен әдістеріне байланысты да эксперименталды, әдістемелік, сипаттама, эксперименталды-аналитикалық, тарихи-биографиялық зерттеулер мен аралас зерттеулер болып та бөлінеді. Таным теориясында зерттеудің екі деңгейі бар: теориялық және эмпирикалық.Зерттеудің теориялық деңгейі танымның логикалық әдістерінің басым болуымен сипатталады. Бұл деңгейде алынған фактілер зерттеледі, логикалық ұғымдардың, ақыл-ойдың, заңдардың және ойлаудың басқа да түрлерінің көмегімен өңделеді. Мұнда зерттелетін объектілер ойдан талданады, қорытылады, олардың мәні, ішкі байланысы, даму заңдары пайда болады. Бұл деңгейде сезім органдарының (эмпирия) көмегімен таным болуы мүмкін. Теориялық танымның құрылымдық компоненттері: мәселе, гипотеза және теория. Мәселе(проблема)- бұл күрделі теориялық немесе практикалық міндет, оны шешу тәсілдері белгісіз болады, ал кейде толық белгілі болмайды. Мәселелер дамымаған (алдынала) және дамыған болып бөлінеді.Дамымаған мәселелер келесі ерекшеліктермен сипатталады: олар белгілі бір теория, тұжырымдама негізінде пайда болады; бұл қиын, стандартты емес міндеттер; олардың шешімі танымда туындаған қайшылықты жоюға бағытталған; мәселені шешу жолдары белгісіз. Қаржыландыру көздеріне байланысты ғылыми зерттеулердің жіктелуі Дамыған мәселелер өздерін шешу жолында азды-көпті нақты нұсқауларға ие болады.Гипотеза– зерттелетін объектілердің құрылымы және құрылымдық элементтердің ішкі және сыртқы байланыстарының сипаты туралы белгілі бір салдарларды тудыратын себептер туралы тексеруді және дәлелдеуді талап ететін болжам. Ғылыми гипотеза келесі сипатқа ие: релевантты, яғни ол сүйенетін фактілерге қатыстылық; тәжірибелік жолмен тексеру, бақылау немесе эксперимент мәліметтерімен салыстыру (тексерілмейтін гипотезаларды қоспағанда); барлық ғылыми біліммен үйлесімділік; гипотезаның түсініктеме күші болуы тиіс, яғни – гипотезаның растаушы фактілерінің, салдарларының кейбір мөлшері анықталуы тиіс. қарапайымдылық – гипотезада ешқандай ерікті жорамалдар, субъективті ойлар болмауы тиіс. Гипотезаның сипаттама, түсініктеме және болжамдар деген түрлерін ажыратып қарастыруға болады. Сипаттама гипотезасы – объектілердің маңызды қасиеттері, зерттелетін объектінің жекелеген элементтері арасындағы байланыс сипаты туралы болжам. Түсініктеме гипотезасы– себеп-салдарлық тәуелділік туралы болжам. Болжамдық гипотеза – зерттеу объектісінің даму үрдістері мен заңдылықтары туралы болжам. Теория – бұл логикалық ұйымдастырылған білім, білімнің тұжырымдамалық жүйесі, ол шындықтың белгілі бір саласын барабар және тұтас бейнелейді. Ол келесі қасиеттерге ие: Теория ұтымды ойлау қызметінің бір түрі болып табылады. Теория – шынайы білімнің біртұтас жүйесі. Теория фактілердің жиынтығын сипаттап қана қоймай, оларды түсіндіреді, құбылыстар мен процестердің пайда болуы мен дамуын, олардың ішкі және сыртқы байланыстарын, себепті және өзге де тәуелділіктерді анықтайды. Теориядағы барлық ережелер мен қорытындылар негізделген, дәлелденген болу керек. Теориялар зерттеу пәні бойынша келесі топтарға жіктеледі: әлеуметтік, математикалық, физикалық, химиялық, психологиялық, этикалық және тағы басқалар. Қазіргі заманғы ғылым әдіснамасында теорияның төмендегідей құрылымдық элементтерін бөліп қарастырады: бастапқы негіздер – ұғымдар, заңдар, аксиомалар, принциптер және т.б.; идеалданған объект – зерттелетін құбылыстар мен заттардың шынайылығының, маңызды қасиеттері мен байланыстарының теориялық үлгісі; теорияның логикасы – дәлелдеудің белгілі бір ережелері мен тәсілдерінің жиынтығы; философиялық ұстанымдар және әлеуметтік құндылықтар; теорияның салдары ретінде шығарылған заңдар мен ережелердің жиынтығы. Теорияның құрылымын ұғымдар, пайымдаулар, заңдар, ғылыми ережелер, ілімдер, идеялар және басқа да элементтер құрайды. жүктеу/скачать 325,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|