Дәріс Генетика пәні. Қысқаша даму тарихы. Генетиканың зерттеу әдістері. Дәрістің мақсаты

Бұл мысалда генотиптерi 
ссА-
және 
ссаа
тышқандардың ақ түстi болатын себебi 
с
генi 
гомозиготалы күйiнде пигмент түзiлуiн тежейдi, сөйтiп 
А
генiнiң көрiнуiне мүмкiндiк бермейдi.
Доминантты эпистаз
деп доминантты бiр геннiң қызметiн оған аллельдi емес басқа бiр 
доминантты геннiң басып тежеуiн айтады. Тауық қауырсындары түсiнiң кейбiр тұқым қуалаулары 
доминанттық эпистазға жақсы мысал бола алады.
Тауықтардың әртүрлi тұқымдарында қауырсындарының ақ болуын бiрнеше ген анықтайды. 
Мысалы, доминантты ақ түстi (ақ леггорондарда) 
ССII
гендерi, ал рецессивтi ақ түстi (ақ 
плимутроктарда) - 
ссii
гендерi анықтайды. Сонда 
С
генi пигменттiң болуын, яғни қауырсынның 
боялуын, ол оның 
с
аллелi пигменттiң болмауын, соған сәйкес қауырсынның боялмауын 
анықтайды. 
I
генi 
С
геннiң әсерiн тежегiш болып есептеледi де, 
i
аллелi оны тежей алмайды. 
Құстың генотипiнде 
I
генiнiң тiптi бiр ғана дозасы болғанның өзiнде де бояуды анықтайтын 
гендердiң әсерi байқалмайды. Яғни, 
F
2
-де генотиптерi 
C-I-
балапандардың түсi ақ болатын себебi 
I
генi бояуды анықтайтын 
C
генiнiң әсерiн басып тастайды. Генотиптерi 
ccI-
балапандардың түсi 
ақ болатын себебi доминантты эпистазды 
I
генi бар бояуды анықтайтын екiншi доминанттық 
C
генi жоқ болғандықтан. Генотиптерi 
ccii
балапандардың түсi ақ болуы себебi де пигментiң 
түзiлуiне қажеттi доминантты 
C
генiнiң жоқтығынан. Тек генотиптерi 
iiC-
балапандардың ғана 
қауырсындары боялған болады, себебi олардың генотиптерiнде боялуды анықтайтын 
C
генi бар, ал 
оның әсерiн басып тастайтын доминантты ген 
I
жоқ. Сондықтан тауықтың ақ қауырсынды екi 
тұқымдарын (
леггорндар
және 
плимутроктар
) будандастырса, 
F
1
гибридтерi азырақ қара дақтары 
болғанымен негiзiнде ақ түстi болады. Гибридтердiң бiрiншi ұрпағын өзара будандастырса 
F
2
-де 
ажырау 
13 ақ : 3 боялған
қатынасында алынады. 
 
Тауықтардың қауырсынының түсiн анықтайтын эпистаздық гендердiң әсерi. 
Доминантты эпистаз 
F
2
-де фенотип бойынша 
12:3:1
ажырауларында да болуы мүмкiн. Бұл 
жағдайда екi рецессивтi гендерi бойынша гомозиготалы форманың өзiне тән фенотипi болады. 
Мысалы, жылқыларда қара түс доминантты 
В
генiмен, ал жирен түс осы геннiң рецессивтi 
в 
аллелiмен анықталады. Екiншi геннiң доминантты аллелi 
С
генотипте бiрiншi геннiң 
В
немесе 
в
аллельдерiнiң бар екендiгiне қарамастан жылқының сұр түсiн анықтайды. Басқаша айтқанда, 
В
генiнiң екi аллелi де 
С
генiне 
гипостазды
болады. Қара (
ссВ-
) немесе жирен түс (
ссвв
) рецессивтi 
аллель 
с
гомозиготалы болғанда ғана пайда болады. Генотиптерi 
ССВВ
сұр түстi жылқыларды 
генотиптерi 
ссвв
жирен жылқылармен будандастырғанда гибридтердiң бiрiншi ұрпағының бәрi сұр 
түстi болады. 
Екi жұп гендерi бойынша осындай гетерозиготалы 
СсВв
жылқыларды будандастырса, онда сұр 
түстi анықтайтын геннiң эпистаздылығына байланысты 
F
2
-дегi ажырау 12/16 
С-В-
(сұр) : 3/16 
ссВ-
(қара) : 1/16 
ссвв
(жирен) қатынасында жүредi. Яғни, мұнда 9/16 
С-В-
және 3/16 
С-вв
қосылып 
12/16 қатынасында сұр түс бередi, 3/16 
ссВ-
қара түс бередi, ал екi рецессивтi гендер бойынша 
гомозигота 
ссвв
өзiне тән фенотип жирен түстi бередi.

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: