Дәріс кешені kv him 2218 «Химия» пәні 6В07105- «Технологиялық машиналар және жабдықтар» Мамандығы үшін Алматы, 2020 ж. №1 Дәріс
жүктеу/скачать 1,02 Mb.
|
дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- Реагенттердің к онцентрация сы
- Ортаны ң т емпература сы
- Катализатордың табиғаты мен қатысуы
- 11.4 ТТР жіктелуі Тотығу-тотықсыздану реакцияларын келесі төрт типке бөлінеді: Молекулааралық ТТР
- Молекула ішіндегі ТТР
- Диспропорциялану ТТР (өздігінен тотығу-өздігінен тотықсыздану)
- К онпропорци ялану ТТР
- 11.5 ТТР маңызы Тотығу
| 11.3 ТТР жүруіне әсер етуші факторлар
Тотығу-тотықсыздану реакциясының жүруіне келесі жағдайлар әсер етеді: Реакцияның жүру ортаның сипаты MnO4‾ қышқылдық ортада Mn2+ –дейін (а), бейтарап ортада MnO2 –дейін (б), ал сілтілік ортада MnO42‾ –дейін (в) тотықсызданады: (а) 5NaNO2 + 2KMnO4 + 3H2SO4 ® 5NaNO3 + 2MnSO4 + K2SO4 + 3H2O (б) NaNO2 + 2KMnO4 + 2KOH ® NaNO3 + 2K2MnO4 + H2O (в) 3NaNO2 + 2KMnO4 + H2O ® 3NaNO3 + 2MnO2¯ + 2KOH Реагенттердің концентрациясы * H2SO4 (сұйыт.) + Cu ≠ ; 2H2SO4 (конц.) + Cu ® CuSO4 + SO2 + 2H2O * Zn + Н2SO4 (сұйыт.) ® ZnSO4 + Н2 4Zn + 5Н2SO4 (конц, с1) ® 4ZnSO4 + Н2S + 4Н2О 3Zn + 4Н2SO4 (конц, с2) ® 3ZnSO4 + S¯ + 4Н2О; с1 > с2 Ортаның температурасы * H2SO4 (конц.) + Fe ≠ (суыту, Т¯); 6H2SO4 (конц.) + 2Fe ® Fe2(SO4)3 + 3SO2 + H2O (қыздыру, T) * Cl2 + 2NaOH ® NaClO + NaCl + H2O (суыту, Т¯); 3Cl2 + 6NaOH ® NaClO3 + 5NaCl + 3H2O (қыздыру, T) Катализатордың табиғаты мен қатысуы Na2S4O6 + H2O (Кt – NaI) * Na2S2O3 + H2O2 натрий тетратионаты Na тиосульфаты NaHSO4 + H2O (Кt – H2MoO4 ) натрий гидросульфаты * 2КClO3 ® 2KCl + 3O2 (MnO2 катализаторы қатысында) 4КClO3 ® KCl + 3KClO4 (катализатор қатысынсыз ) 11.4 ТТР жіктелуі Тотығу-тотықсыздану реакцияларын келесі төрт типке бөлінеді: Молекулааралық ТТР – бір заттың электронының келесі бір заттың молекуласына ауысу ТТР. Тотықсыздандырғыш атомдары мен тотықтырғыш атомдары әртүрлі реагенттер (молекулалар) құрамына кіреді. Мысалы: Mn4+O2 + 4HCl‾ ® Mn2+Cl2 + Cl20 + 2H2O Молекула ішіндегі ТТР – бір заттың молекуласының ішіндегі электрондардың тотықсыздандырғыш атомынан тотықтырғыш атомына ауысуы. Тотықсыздандырғыш атомдары мен тотықтырғыш атомдары бір реагент молекуласы құрамына кіретін және әртүрлі тотығу дәрежесіне ие әртүрлі элементтер немесе бір ғана элемент атомы болып табылады. Мысалы: 2KCl5+O2‾3 ® 2KCl‾ + 3O02 Диспропорциялану ТТР (өздігінен тотығу-өздігінен тотықсыздану) – молекуланың бір бөлігі тотықсыздандырғыш, ал басқа бөлігі тотықтырғыш қызметін атқаратын ТТР. Тотықсыздандырғыш атомдары мен тотықтырғыш атомдары бір ғана реагент молекуласының құрамына кіреді, бірдей тотығу дәрежесіне ие, бір элемент атомы болып табылады. Мысалы: 4K2S4+O3 ® K2S2‾ + 3K2S6+O4 Конпропорциялану ТТР – диспропорциялану реакциясына қарама-қарсы реакция. Тотықсыздандырғыш атомдары мен тотықтырғыш атомдары әртүрлі реагенттер құрамына кіреді, бірақ әртүрлі тотығу дәрежеге ие бір элемент атомдары болып табылады, реакция нәтижесінде сол өнімнің молекулалары түзіледі. Мысалы: S4+O2 + 2H2S2‾ 3S0 + 2H2O 11.5 ТТР маңызы Тотығу-тотықсыздану реакциялары химиялық реакциялардың ең көп таралған түрі және теория мен тәжірибеде үлкен маңызға ие. Тотығу-тотықсыздану – табиғаттың бірден-бір маңызды үдерістерінің бірі. Тыныс алу, тірі ағзалардың оттегін бөліп, көмірқышқыл газын сіңіруі, зат алмасу бұл тотығу – тотықсыздану реакциялары. Көптеген бағалы заттардың алынуы (темір, хром, марганец, күкірт, йод, аммиак, сілтілер, азот және күкірт қышқылдары) ТТР негізделген. Тотығу-тотықсыздану реакциялары аналитикалық анализ әдістеріне негізделген: перманганатметрлеу, йодметрлеу, бромметрлеу және ғылыми зерттеулерді орындауда, тағам өнеркәсібінде өндірістік үдерістерді тексерудегі маңызды басқада әдістер. Ақуыздардың, майлардың және көміртегінің биологиялық тотығуы адамның тіршілігіне қажетті энергияның бөлінуіне әкеледі және тағам өнімдерінің энергетикалық құндылығын анықтайды. Кейбір тағам қосымшалары консерванттардың (антисептиктер, антибиотиктер және антиоксиданттар) тотығу-тотықсыздану қасиеті тағам өнімдерінің сақталуына мүмкіндік туғызады. Мысалы, антисептиктер ретінде (микроағзалардың: бактериялардың, зең және ашытқы саңырауқұлақтардың дамуына жол бермейтін заттар) күкірт диоксидін (консервілі, шарап ашытатын, кондитерлік және балық өңдеу өнеркәсіптерінде), сорбин қышқылының тұздарын (алкогольсіз сусындар, жеміс-жидектік шырындар, ұннан пісірілген және кондитерлік тағамдар үшін) пайдаланылады. Антибиотиктер ретінде (микроағзалардың жойылуын тудыратын заттар) низин (сүт, сүзбе, ірімшік және көкөністік консервілер өндірістерінде), нистатин (етті сақтау үшін) пайдаланылады. Антиоксиданттар (тотығуды бәсеңдететін заттар), мысалы токоферолдар, аскорбин қышқылы майларды және май өнімдерін ашып кетуден қорғайды, жемістерді, көкөністерді және олардың өңделген өнімдерін қараюдан қорғайды, шарап, сыра және алкогольсіз ішімдіктердің ферментативтік тотығуын баяулатады. жүктеу/скачать 1,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|