Дәріс Педагогика ғылымының әдіснамасы туралы түсінік. Педагогикалық зерттеудің әдістері. Маќсаты
жүктеу/скачать 69,37 Kb.
|
Лекция
| 2.2. Педагогикалық зерттеу әдістері
Жалпы алғанда педагогикалық зерттеудіњ үш кезеңі бар: теориялық,эмпирикалыќ, әдіснамалыќ. Теориялыќ зерттеу єдістері. Ғылыми-зерттеу әдістерінің бірі де теориялық зерттеу әдістері болып табылады. Бұл әдіс зерттеушіге алғашқы мәліметтерді жинақтау мен талдауға көмектеседі. Теориялыќ зерттеу єдістері: Біріншіден: Зерттеу мақсатына сай ғылыми әдебиет кҰздерін жинақтау зерттеудіњ бастапќы ќҒрамды бҰлігін анықтайды. Ғылыми іс-єрекеттіњ алѓашќы кезењі де осыдан бастау алады. Зерттеу жұмысымен айналысушылар ѓылымныњ өзі қарастырып отырған саласында, ќандай мєселелер зерттелгенін аныќтау мақсатында, зерттеу мєселесініњ бҒрын және ќазіргі кездегі зерттелу деңгейін, оѓан ќатысты барлыќ мєліметтерді сараптап, алынѓан таќырып бойынша єдебиеттермен танысуы керек. Зерттеу мєселесі туралы ғылыми єдебиеттерді білу зерттеушінің ғылыми-мєдениетініњ негізін қалайды. Зерттеу көзі болып отырған ғылым саласыныњ жағдайы және оның дамуын айқындау барысында зерттеуші єр т‰рлі педагогикалыќ кҰзќарастар, тұжырымдар, ѓылыми мектептер, отандыќ жєне шетелдік баспалардыњ ішінен Ұзіне керекті єдебиеттерді тањдап алып, кҰптеген авторларѓа ортаќ жєне білімдендіру процесіндегі қазіргі заманѓа сай тенденцияларды аныќтауы тиіс. Алынған әдебиеттерді қарастыру барысында оларѓа талдау жасалып, салыстыру, саралау, жалпыѓа ортаќ ѓылыми єдістерді аныќтау сияќты іс-әрекеттер іске асырылады. Екінші: талдау және синтездеу. Талдау әдісінің эмпирикалыќ мәліметтерді механикалыќ тұрғыдан бҰлу; элементтердіњ тҒтас ќҒрамдаѓы Ұзара ќатынас формаларын аныќтау; білім ќҒрылымының мәнін ашу; зерттеу нысанасының сипаты мен динамикасын айќындау сипаттағы т‰рлері бар. Талдау қарапайым сипатта болуы м‰мкін және бұл талдауда элементтердіњ бір біріне, тҒтас сипатта бастапќы ж‰йеге ќатынасы айќындалмайды. Сонымен бірге, өзара ќатынастыќ-логикалық сипатта да болады және бұл талдаудың барысында эллементтердіњ бір біріне ќатынасы кҰрініс береді. Талдау кезінде зерттеу нєтижелерін баѓдарламалар, жоспарлар, кестелер, ж‰йелер т‰рінде жинаќталады мұндай уақытта алшақтату тәртібі ќолданылады, яѓни к‰рделі пікір айтылған соң, тиянақты жинақталған сөйлесім әрекеті іске асырылады. Үшінші: абстракциялау (дерексіздендіру). Оның екі т‰рі бар: талдау барысында ќорытындыға келу жєне жекеге бҰлу. Талдау барысында ќорытындыға келу – кҰптеген бірдей заттар мен ќҒбылыстардыњ жалпы, ұқсас белгілерін аныќтауды білдіреді. Жекеге бҰлу – белгілі бір ќҒбылысты зерттеу және талдау ‰шін зерттеуші өзіне ќажетті ќасиеттерді бҰліп алып қарастыру процесі. Дәріптеушілік- абстракциялаудың (дерексіздендірудің)– бір т‰рі және ол ѓылыми танымныњ жеке әдіс-тєсілі ретінде ќарастырылады. Дєріптеушілік үрдісі кезінде зерттеуші ойлау арқылы заттыњ барлыќ шынайы ќасиеттерінен бас тартып, оныњ мазмҒнына іс ж‰зінде м‰мкін болмайтын жања т‰сінік, белгі ендіреді. Төртінші: тҒжырым жасаудыњ индуктивті жєне дедуктивті єдістері; бҒл єдіс арқылы эмпирикалыќ деректерге ќортынды жасалады, жекеден жалпыѓа ќарай жєне керісінше жалпыдан жекеге ќарай логикалы салдар айќындалып, жүйеленеді. Бесінші: ұќсастыру єдісі. Бұл әдіс заттар мен ќҒбылыстардыњ жалпыға бірдей, ортақ екендігін айќындау барысында іске асырылады. Алтыншы: теория ж‰зінде м‰мкін жаѓдайдыњ, шынайы ќҒбылыстыњ немесе заттыњ үлгісін жасау єдісі. Үлгілеу – зерттеу нысанасына Ғќсастыќ ќатынастаѓы басќа бір нысанамен алмастырылатын зерттеу єдісінің түрі. Яғни, бірінші нысана т‰пнҒсќа ал, екіншісі оныњ үлгісі болады. Зерттеуші үлгіні зерттеу барысында, алѓан нєтижелерін Ғќсастыќ жєне ‰йлесімділік зањы бойынша т‰пнҒсќаѓа кҰшіреді. Үлгі жєне үлгілендіру єдісі т‰пнҒсќаны зерттеу барысында ќиын немесе м‰мкін емес болѓанда, немесе т‰пнҒсќаны зерттеуге мол ќаражат шыѓынын талап еткен жаѓдайда ќолданылады. Үлгі мен т‰пнҒсќа арасында белгілі бір Ғќсастыќ болады. Ұќсастыќ зерттеушініњ үлгіні зерттеу кезінде алѓан мәліметтерін т‰пнҒсќаѓа кҰшіруге м‰мкіндік береді, ал кҰшіру ‰шін Ғќсастыќтыњ, талдау мен синтездіњ єрт‰рлі формалары пайдаланылады. Үлгінің тҒпнҒсќадан айырмашылыѓы оны зерттеу еш қиындық туғызбайды, дегенмен оныњ құрылымында үлгіге де, т‰пнҒсќаѓа да тєн негізгі сипаттар, Ұлшемдер болуы ќажеттілік. Үлгілендіру ауызша, логикалыќ, физикалыќ, математикалыќ, заттыќ бола алады. Үлгілеудің түрі зерттеу объектісінің күрделілігіне қарай таңдалып алынады. Жетінші: болжау єдісі. Аталмыш әдіс зерттеушініњ ќатысынсыз педагогикалыќ ж‰йе немесе білім беру ж‰йесініњ іс-әрекетін сипаттауға бағытталады. Зерттеу жұмысының нєтижесінде алынѓан наќты ѓылыми деректерді сандыќ кҰрсеткіштерге, графиктерге, кестелерге, сызбаларѓа, формулаларѓа, диаграммаларѓа, т‰сініктер мен зањдарѓа айналдыру зерттеушініњ ойлау абстракциясыныњ жоѓары дењгейі мен дєрежесін бейнелейді. Сегізінші: математикалыќ жєне статистикалыќ єдіс, яғни педагогикалыќ ќҒбылыстар мен олардыњ сапалыќ Ұзгерістері арасындаѓы сандыќ тєуелділікті аныќтауға бағытталады. Математикалыќ жєне статистикалыќ єдіс арқылы нақты белгісі бар объектіні аныќтап алып, оны белгісі жоќ басќа бір нысанадан ажырату барысында тіркеу әдісі қолданылады. Бұл үшін, шартты критерилер ќажет, мысалы тєртіпті немесе тєртіпсіз, Ұзімшіл, кҰпшіл деп қандай белгілерге немесе критерилерге сүйенетінімізді анықтау керек. Ал тізбектеу єдісі деректердіњ, ќҒбылыстардыњ, ќасиеттердіњ, белгілердіњ жоғарылауы немесе тҰмендеуін аныќтау ‰шін ќолданылады. Теориялыќ зерттеу єдістерініњ аталған түрлері эмпирикалыќ деректерге, олардыњ теориялық білім жиынтығын ќҒрастыруѓа ыќпал етеді, сондай –ақ талдау жасалынып, зањдылыќтардың мәні ашылып, сыртќы жєне ішкі факторлар анықталып, олардыњ мазмҒнын ашуға ықпал етеді. Эмпирикалыќ єдістер нысананы философиялыќ категория ретінде «ќҒбылысң дењгейінде қарастырса, теориялыќ єдістер оның «мєнің дењгейінде қарастырады. Зерттеудіњ теориялыќ жєне эмпирикалыќ єдістері ѓылыми таным дењгейлері ретінде бір бірімен диалектикалыќ тұрғыдан тығыз байланысты, сондықтан да жеке дамымайды. жүктеу/скачать 69,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|