Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыптары мен тезистері Сағат көлемі №1 дәріс Мәдениеттануға кіріспе
Жаһандану жағдайындағы әлемдік және қазақ мәдениеті
жүктеу/скачать 127,49 Kb.
|
Д ріс тезистері № апта Д ріс та ырыптары мен тезистері Са ат к л
| Жаһандану жағдайындағы әлемдік және қазақ мәдениеті.
Қарастырылатын проблемалық мәселелер (дәрістер жоспары): 1. Жаһандану жағдайында қазақ халқының мәдени мұрасын сақтау мәселелері. 2. Жастар субмәдениеті және рухани моральдық, эстетикалық және діни құндылықтар мәселелері. 3. Отанға деген патриотизмді, мәдени бірегейлік пен ынтымақты, қазіргі қазақстандық жастардың білім алуына, прагматизмі мен бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудағы және тәрбиелеудегі мәдени институттардың рөлі.Осы дәрістің қысқаша мазмұны: Қазіргі еуропалық және отандық мәдениеттің құрылымы күрделілігімен ерекшеленеді, онда әртүрлі деңгейлерді (қарапайым және мамандандырылған), әртүрлі түрлерді (элиталық, жаппай, классикалық және халықтық мәдениеттер), сондай-ақ өнер, техника, дін, ғылымды қамтитын көптеген мәдени құбылыстарды бөлуге болады. Қазіргі мәдениеттің күрделілігі, көп өлшемділігі әлемдегі барлық дамыған елдердің қоғамына тән екі процестің әсерінен туындайды: урбанизация және жаһандану. Қазіргі адамзат дамуының сипаты мен динамикасын анықтайтын құбылыстардың ішінде мәдениеттің жаһандануы деп атауға болады. Жаһандану-коммуникация, Көлік және экономикалық өзара іс-қимыл құралдарын дамыту негізінде жекелеген этникалық мәдениеттерді біртұтас әлемдік мәдениетке біріктіру (біріктіру, кіру) процесі. Жаһандық қаржы және тауар нарықтары, БАҚ, көші-қон ағындары мәдени алмасулардың тез өсуіне, барлық көріністерде әртүрлі мәдениеттер арасындағы тікелей байланыстарға әкеледі. Осы байланыстар барысында өмірдің көптеген дәстүрлі формалары мен ойлау тәсілдері жоғалады, сонымен бірге жаңа мәдени формалар мен өмір салты пайда болады. Ақпараттың, көптеген тауарлар мен идеялардың кең қол жетімділігінің арқасында жергілікті мәдениеттер өзгеріп, ерекше комбинацияларға енеді. Жаһандану бүгінде адамзат дамуындағы басты үрдістің рөлін атқарады, өйткені ол өмірдің барлық жақтарын және барлық мәдени компоненттерді: экономиканы, өнерді, саясатты, білім беруді және т. б. қамтиды. мәдениеттердің ұқсастығы, сәйкестігі, өйткені бұл дамудың қайнар көзі болып табылатын мәдени айырмашылықтар. Урбанизация (лат. Urbanus-қалалық) - қоғамның дамуындағы қалалардың рөлін арттыру, қалалардың өсуі, қала халқының үлес салмағын арттыру. Урбанизацияның себептері: - өнеркәсіп қалаларында шоғырлану; - қаланың мәдени және саяси функцияларын дамыту; - аумақтық еңбек бөлінісін тереңдету. Урбандалу үшін: қалаларға ауыл халқының ағыны; ірі қалалардағы халықтың шоғырлануы; халықтың өсіп келе жатқан маятниктік көші-қоны; қалалық агломерациялар мен мегалополистердің пайда болуы тән. Субмәдениет-бұл үлкен әлеуметтік топқа жататын және өзіндік құндылықтар жүйесімен, мінез-құлық нормаларымен және әдет-ғұрыптарымен ерекшеленетін үстем (ұлттық) мәдениеттің бір түрі. Субмәдениет қоғамның белгілі бір әлеуметтік немесе демографиялық бөлігінің мәдениеті болуы мүмкін (балалар мәдениеті, жастар, қарттардың субмәдениеті). Көбінесе субмәдениеттер жабық, автономды, мәдениеттің басым түрін алмастыруды талап етпейді, олардың нормалары мен құндылықтарын жарнамаламайды, өйткені бұл олардың өзіндік ерекшелігі мен тәуелсіздігін сақтауға мүмкіндік береді. Бірақ субмәдениеттерді оқшаулау процестері қоғам мен жалпыұлттық мәдениет үшін қауіпті болуы мүмкін, өйткені олар орталықтан тепкіш бағытқа ие, яғни қоғамның қарама-қарсы топтарға бөлінуіне ықпал етеді. Теріс салдардың жарқын мысалы-маргиналды мәдениет. Маргиналды мәдениет-бұл мәдени және тарихи дәуірлер, дүниетанымдар, тілдер, этникалық мәдениеттер мен субмәдениеттер шегінде пайда болатын шекаралық мәдениеттер. Маргиналды тұлға-бұл мәдениеттер тоғысындағы өзінің қосарлы, тұрақсыз жағдайын білетін және нәсілдік немесе әлеуметтік антагонизмді өткір сезінетін тұлға. Жанжал жағдайы аз беделді топтың өкілдері беделді топқа кіруге ұмтылған кезде пайда болады. Психологтар 14-15 жастан 35 жасқа дейінгі адамдарды жастарға жатқызады. Бұл адам өмірінің әлеуметтік рөлдерді игеру кезеңі. Жастар мәдениетінің ерекшеліктері жастардың әлеуметтік топ ретіндегі қасиеттерімен анықталады: Жастардың басты белгілерінің бірі-соматикалық және ақыл-ой дамуының сәйкес келмеуімен күрделене түсетін психикалық процестердің қалыптаспауы. Көбінесе ата-аналарға немесе аға буынның басқа өкілдеріне толық экономикалық тәуелділік түрінде болатын экономикалық тұрақсыздық. Салдары-қоғамдағы төмен мәртебе. Ымыраға келудің айқын үрдісі жеке көзқарастар мен құндылықтар жүйесінің қалыптаспауымен байланысты. Динамизм, ұтқырлық, жаңа технологияларды тез және тиімді игеру мүмкіндігі. Жетілмеуі эмоционалдық-еріктік саласының соқтыратын қабілетсіздігі өз бетінше шешім қабылдау және жауап беру үшін оның сезімі, сенімсіздік төмендетуге және, сындылық өзіне. Осы факторлардың барлығы жастардың әлеуметтік шындыққа, аға буын өкілдеріне теріс, тым сыни көзқарасына айналады. Қазіргі қоғамда жастар мәдениеті егде жастағы адамдардың субмәдениетіне қарсы мәдениет ретінде әрекет етеді, бұл ұрпақтар арасындағы күрделі проблемалардың бар екендігінің көрсеткіші болып табылады. Екі субмәдениеттің өкілдері көбінесе бір-біріне наразылықтарын ашық айтады: өмір салты, мінез-құлық және құндылықтар жүйесі. Жастар субмәдениеті белгілі бір дәрежеде ұлттық мәдениетке қарсы тұрады,дегенмен бұл даулы мәселе. Қарама– қарсы мәдениет-бұл үстемдікке қарсы бағытталған ерекше субмәдениет. Мәдениетке қарсы тенденциялар жергілікті мәдени құндылықтар өздерінің мәдени ортасынан асып, кең әлеуметтік қауымдастықтардың жалпыға бірдей танылуын талап еткен кезде пайда болады. "Қарсы мәдениет" ұғымы Батыс әдебиетінде қоғамның хиппи, битники, андеграунд сияқты мәдени құбылыстарға қатынасын көрсету үшін пайда болды. Өнердегі, өмір салтындағы осы ағымдардың барлығы "әкелер әлеміне", аға ұрпаққа деген теріс көзқарастың көрінісі болды. Олар конвенциялардан бостандыққа деген ұмтылысты және қоғамдық пікір, мораль, этикет және басқа "қалдықтар"талаптарын білдірді. 3. Қазіргі мәдениет түрлілігімен ерекшеленеді. Қазіргі мәдениеттің негізгі түрлері-элиталық, жаппай, классикалық, ұлттық және этникалық (халықтық) мәдениеттер. Мәдениеттің "Барлығына арналған мәдениетке" және "таңдаулыларға арналған Мәдениетке" бөлінуі әрдайым дерлік болды: тіпті алғашқы кездерде де шаман немесе діни қызметкер ерекше білімі мен дағдылары бар элитаның өкілдері болған. Жазудың пайда болуымен білімді адамдардың мәдениеті мен этникалық, халықтық мәдениеттің арасында айырмашылықтар пайда болды. Осылайша, адамзат тарихында мәдениеттің қарапайым және мамандандырылған деңгейі арасында айырмашылықтар қалыптасты. 20 ғ. батыс қоғамында бұл айырмашылық элиталық және жаппай мәдениеттер арасындағы қарама-қайшылыққа әкелді. Бұқаралық мәдениет-бұл күн сайын үлкен көлемде өндірілетін мәдени өнімнің бір түрі. Жаппай мәдениетті тұратын жері мен еліне қарамастан барлық адамдар тұтынады деп болжанады. Бұл бұқаралық ақпарат құралдары мен коммуникацияларды қоса алғанда, әртүрлі арналар арқылы кең аудиторияға ұсынылатын күнделікті өмір мәдениеті. "Адамдар массасы" немесе" адам массасы " ұғымы уақыт өте келе өзгерді. Сонымен, 20 ғасырдың ортасында зерттеуші Белл қорытынды жасайды: масса-бұл табынның, бірізділіктің, шаблонның көрінісі. "Бұқаралық адам" - бұл өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға, өркениет беретін барлық материалдық тауарларды пайдалануға бағытталған, шығармашылық және өндірістік қызметте пассивті, өзіне жүктелген нормалар мен құндылықтарды оңай қабылдайтын тұлға түрі. Мұндай адамның барлық ойлары ләззат алуға бағытталған. Бүгінгі таңда масса жалпы теріс нәрсе ретінде қабылданбайды. Массалар білімді, ақпараттандырылған болды. Бірақ бұқаралық мәдениет ұғымы келесі мазмұнға толы:" Бұқаралық мәдениет " осы мәдениетті жаппай тұтынуға арналған қазіргі постиндустриалды қоғамдағы мәдени құндылықтарды өндірудің ерекшеліктерін сипаттайды. Бұқаралық мәдениеттің тән белгілері: 1. қол жетімділік, 2. қабылдау жеңілдігі, 3. ойын-сауық бағыты, 4. нысаны мен мазмұнын оңайлату, 5. тікелей эмоционалды реакцияларға, кейде инстинкттерге жүгіну (мысалы, зорлық-зомбылық пен кісі өлтіру көріністері нақты өмірде агрессияны тудырады және оның көріну формаларын ұсынады), 6. сюжеттердің, жағдайлардың, кейіпкерлердің қайталануы және жанрлардың танылуы, 7. сұраныс пен тұтыну арасындағы тығыз байланыс (телебағдарламалардың рейтингтері, мысалы, хабарлардың көрсетілу уақытын айқындаушы болып табылады). жүктеу/скачать 127,49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|