Дәріс Тұтыну тауарларын сараптаудың теориялық негіздері
жүктеу/скачать 40,7 Kb.
|
Д ріс Т тыну тауарларын сараптауды теориялы негіздері
|
Дәріс 1. Тұтыну тауарларын сараптаудың теориялық негіздері. Сараптама-құзыретті тұлға (сарапшы / сарапшылар тобы) жүргізетін, арнайы білімге және практикалық тәжірибеге негізделген және белгісіздік немесе қақтығыстар жағдайында объект туралы жаңа білім алу мақсаты бар, қорытынды түрінде ресімделген объектіні теориялық және (немесе) эксперименттік зерттеу. Тұтынушылық тауарлар бойынша көптеген сарапшылар бар, өйткені тұтынушылық тауарлардың әр тобы өзінің құрамымен, мақсатымен, қасиеттерімен және т. б. сипатталады. Тауар сараптамасы-бұл сарапшының тауарлардың негізгі сипаттамаларын, сондай-ақ шешім қабылдау, түпкілікті нәтиже ретінде қызмет ететін тәуелсіз және құзыретті қорытындылар беру үшін тауарларды бөлу процесінде олардың өзгеруін бағалауы. Тауар сараптамасының мақсаты-тауардың негізгі сипаттамаларын, сондай-ақ оларға әсер ететін процестерді сандық және реттік бағалауды жүргізу, бірақ көбінесе тікелей өлшеуге болмайды және сарапшы мамандардың пікіріне негізделеді. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет: 1) сараптаманың нақты мақсаттарын ескере отырып, тауарлардың қасиеттерін, ассортиментінің көрсеткіштерін және сапасын дұрыс таңдау. 2) көрсеткіштердің нақты мәндерінің белгіленген талаптарға сәйкестігін анықтау. 3) сапа көрсеткіштерінің болжамды мәндерін және (немесе) олардың салмақтық коэффициенттерін айқындауға міндетті. 4) тауарлардың сандық сипаттамаларын өлшеуге және құндық сипаттамаларын айқындауға міндетті. 5) қажетті ақпаратты іздестіруді жүзеге асыруға және оны сараптама мақсаттары үшін пайдалануға міндетті. 6) қорытындылар немесе ұсынымдар жасау үшін алынған деректерді талдауға және бағалауға міндетті. Тауарды сараптамалық зерттеу объектісі ретінде әр түрлі сараптама түрлерінің субъектілері әр түрлі жағынан зерттей алады. Әрбір сарапшы сараптама объектісінде өзінің таным пәнін құзыреттілігіне және білім саласына сәйкес бөледі. Демек, тауарлық сараптаманың әртүрлі түрлері бар. Сараптама тақырыбы-сарапшы зерттеу кезінде анықтаған және қорытындыда тұжырымдалған сипаттамалар мен жағдайлар. Тауарлық сараптама тақырыбы көбінесе мыналарды қамтиды: * тауардың атауы, тағайындалуы және таңбалануы мен ілеспе тауар-көлік құжаттарына сәйкестігі; * тауар сапасының қолданыстағы мемлекеттік стандарттарға, жеткізуші мен сатып алушы арасындағы шарттық талаптарға сәйкестігі; * өндіріс және тасымалдау процесінде тауарлардың сорттылығын төмендету; * тауар сапасының Прейскуранттық немесе шарттық бағаға сәйкестігі; * тауарды арзандату және қайта бағалаудың дұрыстығы; * табиғи кему мөлшері; * тауарлардың ақау себептері; * ұйымның шаруашылық қызметінің нәтижелеріне материалдық жауапты тұлғалардың есебінен бүлінген тауарларды есептен шығарудың негізділігі және т. б. Тауар сараптамаларын жүргізу кезінде сараптамалық бағалауды пайдаланады. Сараптамалық бағалау-бұл тауарлардың немесе басқа объектілердің кешенін немесе жеке сипаттамаларын таңдау, осы сипаттамалардың нақты мәндерін анықтау және сарапшылардың олардың белгіленген талаптар мен тауарлық ақпаратқа сәйкестігін растау бойынша операциялар жиынтығы. Сараптамалық бағалау кезінде тауарлардың немесе өзге де объектілердің сипаттамаларына қойылатын талаптар нормативтік құжаттармен ғана емес, сарапшылармен де белгіленуі мүмкін. Сараптамалық бағалауға тауарлардың бір даналары, буып-түю бірліктері, тауар партиялары жатады. Көбінесе тауарлық партияларға тауарлық сараптама жасалады. 2. Бағалау қызметі-бұл байқау, сынау, өлшеу немесе басқа әдістермен жүзеге асырылуы мүмкін объективті тексеру. Тауартанушы келесі бағалау түрлеріне қызығушылық танытады: * сәйкестікті бағалау; * сапаны бағалау; * сараптама. Сәйкестікті бағалау-бұл объектіге қойылатын талаптардың сақталуын анықтауға байланысты қызмет. Өнімнің сәйкестігін бағалау әртүрлі тәсілдермен жүргізіледі (бақылау, сәйкестікті растау және т.б.), оларды жүргізу рәсімдері мен құжаттамалық ресімдеуі жақсы әзірленген. Сәйкестікті бағалаудың бірнеше түрлері бар: * қорытынды құжаты бақылау актісі болып табылатын мемлекеттік бақылау; * қорытынды құжаты тіркеу куәлігі болып табылатын тіркеу; * қорытынды құжаты сәйкестік сертификаты немесе сәйкестік декларациясы болып табылатын сәйкестікті растау; * қабылдау, оның қорытынды құжаты қабылдау актісі болып табылады. Сапаны бағалау-бұл тауарлардың сапалық сипаттамаларын белгілеу және оларды негізгі сипаттамалармен салыстыру. Сапаны бағалаудың келесі түрлері бар: 1) тұтынушылық бағалау.Бағалау қызметінің субъектісі-тұтынушы. Қорытынды құжат-сауалнама парағы. 2) тауартану бағасы.Бұл бағалау маманның (тауартанушының) білімі мен тәжірибесіне негізделеді. Бағалау қызметінің субъектісі-маман.Қорытынды құжат-есеп, акт. 3) сараптамалық бағалау. Бұл бағалау тауардың сипаттамаларын анықтау кезінде сарапшылардың пікірлерін пайдалануға негізделген. Бағалау қызметінің субъектісі-сарапшы. Қорытынды құжат-сауалнама парағы, хаттама, шешім. Сараптама-қабылданатын шешімдердің негізділігін арттыру мақсатында объектілерді зерттеу үшін сарапшыны (сарапшылар тобын) тарта отырып орындалатын іс-қимылдар жүйесі. Тауардың қасиеттерін бағалау түріне байланысты сараптама сапалық және сандық болып табылады. Сапаны сараптау және сараптамалық бағалау сарапшылардың пікіріне негізделеді. Сапаны сараптамалық бағалаудың жоғары сапалы сараптамамен ұқсастығы бар (зерттеу пәні – тауардың сапалық сипаттамасы). Алайда, сапаны сараптамалық бағалау кезінде сарапшының пікірі тек көрсеткіштердің мәндерін анықтау үшін, мысалы, дәм тату кезінде қолданылатындығын ескеру қажет. Нәтижелерді өңдеуді жұмыс тобы жүргізеді. Бірақ егер сарапшы тауардың сипаттамаларын анықтаудан басқа, зерттеу, талдау жүргізіп, қойылған сұраққа сарапшының жауабы болып табылатын сараптамалық қорытынды жасаса, мұндай қызмет сапа сараптамасы ретінде анықталады. Бұл жағдайда сараптама субъектісі-сарапшы. Қорытынды құжат-сарапшының қорытындысы. Санитариялық-гигиеналық сараптама мәселелерін реттеу саласындағы санитариялық нормалар, қағидалар және гигиеналық нормативтер, мысалы, "азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдеріне қойылатын талаптар" санитариялық нормалары мен қағидалары және "азық-түлік шикізаты мен тамақ өнімдерінің адам үшін қауіпсіздігі мен зиянсыздығы көрсеткіштері"гигиеналық нормативі. Бұл құжаттарда сарапшылардың тауарлық сараптама саласындағы құқықтары мен міндеттері көрсетілген. Белгілі бір сараптаманы жүргізу кезеңдері, қорытынды құжаттардың нысандары және т. б. көрсетілген. Сараптама қызметі қолданыстағы техникалық нормативтік құқықтық актілер негізінде де жүзеге асырылады, оларға мыналар жатады: Кеден одағының техникалық регламенттері (КО ТР 022/2011"таңбалау бөлігіндегі тамақ өнімі", КО ТР 021/2011 "тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы"), техникалық кодекстер, стандарттар (республикалық, мемлекеттік және мемлекетаралық) және техникалық шарттар. Әдебиет: 1. Уварова, В.И. Социологические методы исследования в товароведении пищевых продуктов: Учебное пособие /В.И. Уварова, О.В. Евдокимова; Под ред. Т.Н. Иванова. - М.: ИД ФОРУМ, НИЦ ИНФРА-М, 2013. - 256 c. 2. Елисеев, М. Н. Товароведение и экспертиза вкусовых товаров / М.Н. Елисеев, В.М. Позняковский. - М.: Академия, 2015. - 304 c. 3. Парфентьева, Т. Р. Мясные и рыбные товары. Товароведение / Т.Р. Парфентьева, З.А. Стародубцева. - М.: Экономика, 2017. - 264 c. жүктеу/скачать 40,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|