Диплом жұмысының өзектілігі. Тіл адамзат қоғамында қатынас құралы, сөйлесім пікір алысудың құралы ретінде қызмет атқаратын құбылыс, біріншіден, тілсіз ешбір қоғам өмір сүре алмайды. «Тілсіз ұлт құрымақ»
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ойынның мақсаты
- Ойын ұзақтығы
- Ойынның қатысымдық қызметі
- Бұл тестің мақсаты
- Бұл тест т ің мақсаты
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- 1961.стр.407.
Жауабы: Әсемпаз болма әрнеге, Өнерпаз болсаң, арқалан. Сен де бір кірпіш дүниеге, Кетігін тап та бар, қалан. Бұл ойын оқушылардың қазақ тілі дыбыстарын дұрыс игеру дағдыларын жетілдірумен қатар, олардың сөздің қорын дамытады, логикалық ойлауға үйретеді. Оқушылар жасырылған өлең шумағының мағынасын, оның тәрбиелік мәнін жете түсінеді. Келесі «Қадам бас» ойыны оқушылардың тапқырлығын дамытуға, У дыбысының өзіндік ерекшелігін терең түсінуге негізделеді. Бұл ойын қазақ тілінің дауыссыз дыбыстарын меңгеріп болғаннан кейін, білімдерін бекіту мақсатында қолданылады. Ойынның мақсаты: Оқушылар баспалдақ күйінде берілген тор көздегі сөздерді дұрыс табуы қажет. Тор көздің санына қарай табылған сөз толық мағыналы болуы шарт. Ойын ұзақтығы: 10 минут Ойынның кезеңдері: Ойынның алғашқы кезеңінде мұғалім оқушыларға ойын ережесін түсіндіріп, у дыбысының өзіндік белгілерін атауды тапсырады. Келесі кезеңде оқушылар тапсырманы орындайды. Ойынның қатысымдық қызметі: Оқушылар сөздерді дұрыс құрауға үйренеді. Ойынның тиімділігі: Оқушылардың фонетикалық дағдыларын жетілдіреді.
Жауабы: у, ау, тау, ауру, жырау, атырау, қоңырау, көкшетау, маңғыстау. Ойын барысында оқушылардың фонетикалық дағдылары жетіліп, сөздік қоры дамыды. 5-сыныпта оқушыларға дыбыс жүйесін меңгертуде бұл ойындардан басқа да көптеген ойындар ойнатылды. Осының әсерінен оқушылар дыбыстардың түрлерін, олардың негізгі ерекшеліктерін жете ұғынды. Бұл жұмыстардың барлығы да сөз тіркесін тиімді меңгертуге көмектесті. Оқушының сөз тіркесі туралы түсінігі кеңейтті, терең білім алуға жәрдемдесті. IV. Жаттығу жұмыстармен катар, оқудың тиімділігін аттырудың алғы шарттарының бірі — оқушы білімін жүйелі тексеру. Алған білімді жүйелі тексеріп отыру - оқушының оқу белсенділігін көтеру. Оның оқу матеиалын жетік меңгеруіне, оны тілде, іс-жүзінде қарым-қатынастық бағытта қолдануына мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда оқушының белсенділігін, білімін тексерудің тиімді жолдарының бірі — тест жолы арқылы бақылау. Тест, біріншіден уақытты үнемдейді, екіншіден, сынып оқушыларының білімін аз уақытта толық тексеруге жағдай жасайды. Әрине, тесттің тиімділігі оның оқу материалының мазмүмнын дәл, толық аша алуына және оны түрлендіріліп жүргізілуінде екені сөзсіз. Тестің әртүрлі жкітелі белгілері бар. Атап айтқанда, тест жүргізудің мақсаты, бақылау түрлері, тапсырманың құрылысы, тест тапсырмаларының мазмұны, орындалуы, жүргізілуі т,б.
Проф. Қ.Қадашева: «Жаңаша жаңғыртып оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері деп аталатын өзге тілі дәрісхалардағы қазақ тіл такырыбына жазған докторлық дисертақиясында тест түрлерін жетіге бөледі. Соңғы кезде әдіскер-ғалымдар тестердің мынадай түрлерін саралап көрсетіп жүр:
Анықтаушы тест - сынаушының дайындық деңгейін салықтыру және оны есінде сақтау мен қабылдау мүмкіншілігін анықтауға құрылады. Аудиклоуз тесті - грамматикалық түрде беріледі. Таспа арқылы тындалған мәнінің ішінен түсіріліп, жазылмаған сөздерді, әріптерді, сөз тіркестерін тиісті орынға қойып, толтырып жазуға арналған. Аудитест тестісі - естігенін қабылдауға арналған. 2-3 тыңдап түсінгенін жазбаша жазып береді. Диагностикалық тест - бұрынғы алған білімінің сапасын анықтайды, қандай нәтижеге жеткенін тексереді. Үйретуші тест - Оқу материалдарын тегіс қамтитын тапсырмалардан тұрады. 1 .Мын сөздерден сөз тіркестерін табыңдар. а). Жүрек жұтқан; ә). әдепті бала б). хат пен дәптер 2. Сөз тіркесі мен тұрақты тіркестің айырмашылығы бар ма? а). бар ә). жоқ б). мүмкін 3. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр? Биіктен түсу, мұғалімнен сұрау, қиыннан қорықпау, жаманнан жирену, жақсыдан үйрену, лекциядан қалмау. а). барыс септік ә). шығыс септік б). жатыс септік 4. Сөз тіркесі құрамындағы сөздердің жалғаулар арқылы
5. Сөз тіркесін құрауда ерекше рөл атқаратын қай жалғаулар? а). септік жалғаулары ә). сөз табы б). сын есім д) қабысу 6. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр? Жолмен жүру, балтамен жару, көзбен көру, қолмен ұстау, кезекпен сөйлеу, инемен тігу. а). барыс септік ә). шығыс септік б). көмектес септік 7. Мына сөз тіркестерінің бірінші сыңары қай септікте тұр? Суда
а). барыс септік ә). жатыс септік б). ілік септік 8.Мына сөз тіркестері қай сөз табынан жасалып тұр? Қол сағат, көз әйнек, түлкі тымақ, қой қора, киіз үй, жез шәугім, қыш қүмыра. а). зат есім ә). сын есім б). үстеу 9. Есімді сөз тіркесін табыңыз? а). сүрте сал ә). жазып қой б). болып тұр д). Жиырма екі бала 10. Етістікті сөз тіркесін табыңыз?
Сөз тіркесін оқыту барысында оқушылардың сөз тіркесі синтаксисі туралы алған білім деңгейін анықтау, тексеру мақсатында алған тестілерді әлементтерін пайдалана отырып, тестілер үш түрлі нүсқада жүргізілді: 1. Жалпы сөз тіркесі туралы алған білімдерін қай деңгейде
2. Сөз тіркесін өзіне ұқсас тұлғалардан ажырата білуін анықтау; Бұл тесттің мақсаты — оқушылардың сөз тіркесін өзіне үқсас тұлғалардан, сөйлемнен, күрделі сөздерден, атаулық тіркестерден, тұрақты тіркестен, сөздердің салалас қатарларынан ажырата алатындыктарын тексеру. 3. сөйлемдерді сөзтіркесіне талдау мүмкіндіктерін тексеру; Бұл тесттің мақсаты - оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, сөз тіркесі туралы алған білімдерін іс жүзінде қолдана алтындықтарын байқау, анықтау (тест үлгілері қосымшада берілді). Қорыта айтқанда, бастауыш мектепте сөз тіркесін осындай әдіс-тәсілдермен оқыту жұмыстары нәтижелі болады. Қорытынды Синтаксисті, соның ішінде сөз тіркесінің ерекшеліктерін анықтап, оны дұрыс тани біліп, сөз тіркесінің өзіне үқсас тілдік кұбылыстарын ажыратып, оның басты қасиеттерін нақтылай түсіу қазақ тілі оқыту процесінде жүргізілетін практикалық жұмыстардың түрлеріне, мазмұнына, тиімділігіне байланысты. Аталған тілдік құбылысты игерту оқушының логикалық ойлау қабілетін, олардың ауызша және жазбаша тілін дамытуда маңызды роль атқарады. Қазақ тілі сабағында орындалатын практикалық жұмыстар негізінде оқушылар грамматикаын, оның ішінде синтаксистік құбылыстарды игере отырып, оны сөйлеуде, әр түрлі сөйлеу жағдаяттарында қолдана білуге дағдыланады. Оқушы алдымен тілдік жаттығулар орындау арқылы синтаксистік ұғымдар мен ережелерді, олардың тілде дұрыс қолдану ерекшеліктерін меңгереді. Сөз тіркестері құрамындағы өзгерістер олардың құрылымдық ерекшеліктерінен, яғни, байланысу формасынан, байланысу амалдары мен құрылымдық түрлерінен көрінеді.Сөз тіркесінің байланысу формалары мен тәсілдеріндегі өзгерістер, шындап келгенде, морфологиялық, яғни әрбір сөз тобы құрамында кейін пайда болған құбылыстармен тығыз байланысты. Екінші сөзбен айтқанда, сөз тіркесіндегі өзгерістер, түптеп келгенде, әрбір сөз табының тарихи дамуымен тығыз байланысып жатады. Қорыта келгенде, сөз тіркесін меңгертуде қолданылатын жұмыстардың барлығы оқушыға сөз тіркесі синтаксисінен жан-жақты, терең білім беруге септігін тигізді. Сөз тіркесі, сөйлем құрау дағдыларын жетілдірді. Сауатты сөйлем құрау дағдыларын жетілдіріп, шешендікке баулыды. Жаттығулар, көрнекіліктер, рөлдік ойындар, тест үлгілері арқылы сөз тіркесін етән қасиеттерді меңгертіп, оқушылардың ойлау жүйесін дамытты. Тұрақты тіркестер мен сөз тіркестерінің өзіндік белгілерін анықтап. Оларды ауызекі сөйлеу және жазба тілінде орынды кірістіріп, колдана алуға септігін тигізді. Тіл фактілері арқылы оқушының рухани дүниесін жетілдіруге, адамгершілікке, ұлтжандыққа тәрбиелеуге, таным белсенділігін күшейтуге көмектесті. Оқушының сауаттылығын арттырды. Әрбір тілдік бөлшектердіңжалпы тіл жүйесіндегі орнын, маңызы мен ерекшеліктерін ажырата білуіне қажетті іскерлік дағдыларын қал ыптастыр ды. Сөз тіркесін оқытумен орай жүргізілген практикалық жұмыстардың негізінде оқушылар грамматиканы, оның ішінде синтаксистік құбылыстарды игере отырып, көптеген практикалық дағдыларды меңгерді. Қолданылған әдіс-тәсілдер оқушылардың белсенділігін арттырып, сапалы, тиянақты білім алуларына негіз болды.
Атап айтқанда, жаттығулар жүйесін жаңаша құрастырудың үлекн маңызы болды. Грамматикалық жаттығулар жұмысын орындау сипатына қарай екі топқа бөліп жүргіздік: ауызша және жазбаша орындалатын жаттығулар. Ауызша жаттығу үш топқа бөлінді: аналитикалық, синтетикалық, шығармашылық сипаттағы жаттығулар. Жазбаша жаттығуларды да осылай үш топқа бөлдік. Бұл жаттығу жұмыстарының қай-қайсысы болса да өздерінің тиімділігін байқатты. Әр оқушы ізденуге , алдына қойған мақсаттарын орындауға тырысты. Сондай-ақ, теориялық материалдарды бсрік , саналы меңгерулеріне жол ашты. 2. Сөз тіркесін оқытуда ең тиімді әдіс — кескінделген көрнекі
3. Сөз тіркесіне арналған мәтіндерді магниттаспасы аркылы талдау жасату да оқушы зейінін аударып, олардың белсенділігін артыруға себепші болды. 4. Бір тақырыпты оқытуда грамматикалық ойын түрлерін де қолдандық. Мысалы: сөзжұмбақ, ребус, сөздік лото, жұмбақтар шешу, жанылтпаштар айту т.б. 5. Жоғарыдағы әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы сабақтың тиімділігін арттыра отырып, оқушының алған білімін тексеру де маңызды жұмыстардың бірі. Соның бірі - оқушы білімін тест тапсырмалары арқылы тексеру. Бұл әдістің тиімділігі де орасан зор. Біріншіден, уақытты үнемдейді, сыныптағы әр оқушының теориялық білімін тольқ тексеруге мүмкіншілік жасайды. Ол арқылы оқушының ойлау қабілеті дамиды. Жинақтай келгенде, сөз тіркесін меңгертуде үғынып отырған әдіс-тәсілдер сөз тіркесі синтаксисін жан-жақты, терең білім беруге септігін тигізеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Шведова Н.Ю. Активные процессы в современном русском синтаксисе. М., 1966. стр. 5 Қордабаев Т.Р. Қазақ жазбалары тілінің синтаксисі. Алматы, 1966, 13-6. Исаев С. Қазақ әдеби тілінің совет дәуірінде дамуы. Алматы, 1973. Серебренников Б.А, Гаджиева Н.З. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. М., 1979 стр.256. Шербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (Имя). Л., 1977, стр. 97-98. Мусаев К. Некоторые наблюдения над развитием морфологии казахского языка, в послеоктябрьский период. Исследования по тюркологии. Алма-Ата, 1969, стр. 214. Шербак А.М. Грамматика староузбекского языка. М-Л, 1962, стр. 113 Қордабаев Т, Томанов М. Тарихи грамматикалық мәселелері, Алматы, 1975, 118-119-6. Шербак А.М. Грамматика староузбекского языка. М-Л, 1962, стр. 122. Ю.Шербак А.М. Грамматика староузбекского языка. М-Л, 1962, стр.185-186. 11. П.Қордабаев Т.Р. Қазақ жазба тілінің синтаксисі, Алматы, 1966, 46-47-6. 12. Дмитриев Н.К. Русские предлогии и татарские послелоги. Строй тюркских языков. М., 1962, стр. 169. ІЗ. Гуломов А.Г., асқарова М.А. Хозирги узбек адабий тили. Синтаксис. Ташкент, 1965, стр.12. 14. Аханов Қ. Грамматика теориясының негіздері. Алматы 1972, 195-6. 15. Ысқақов А, Қазіргі қазақтілі. Морфология. Алматы, 1974. 174-6. 16. Ысқақов А, Қазіргі қазақ тілі. Морфология. Алматы, 1974. 198-6. 17. Борковский В.И., Дузнеқов П.С. Историческая грамматика русского языка. М. 1963 стр.313. 18. Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языков. М.,-Л., 1948, стр. 120.
19. Казем-Бек М.А. Общая грамматика турецко-татарского языка. Казань, 1939,318-6 20. Баскаков Н.А. Каракалпакский язык, П-М., 1952 21. Батманов И.А. Грамматика киргизкого языка. вып. П.Фрунзе, 1940. 22. Искаков А. Наречие в совремменном казахском языке. Алма-Ата, 1950, Современный казахский язык. Алма-Ата, 1950. 23. Мұсабаев Ғ. Қазақ тіліндегі сын есімнің шырайлары. Алматы, 1951. 24. Шәкенов Ж. Қазак тіліндегі сын есім катергориясы. Алматы 1961. 25. Реформатский А.А. Число и грамматика. Вопросы грамматики. Сб. Статей к 70-летию академика И.И.Мещанинова, М.-Л., 1960. стр.384. 26. Балақаев М, Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. Синтаксис, 1962, 43-6. 27 .Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языков. М.,-Л., 1948, стр.120. 28. Искаков Г.Ф. Имя числетельное. Исследование по сравнительной грамматика тюркских языков. П.Морфология, М., 1955. 29.Убрятова Е.И. 29. Исследование по синтаксису якутского языка. М.-Л., 1950. 30. Балақаев М.Б. Структурные особенности словосочетания в тюркских языках. (Казахский Государственный университет им. С.М. Кирова к 40-летию республики). Сборник статей, Алма-Ата, 1961.стр.407. 31. Хасенов Ә. Қазақ тіліндегі сан есімдер. Алматы.1957, Қазіргі қазақ тілі, 1954. 55-6. 32. Қордабаев Т. Тарихи синтаксис мәселелері. Алматы, 1965, 66-6.
казахского языка, в послеоктябрьский период. Исследования по тюркологии. Алма-Ата, Наука, 1969, стр. 214.
стуктуруры тюркских языках. М., 1973, стр.65 35. 0ралбаева Н. Қазіргі қазақ тіліндегі етістіктің аналиткалык форманттары, 1975, 20-6. З6. Айдаров Г. Язык орхонского памятника билькагана. Алма-ата, 1966, стр.49. 37. Қордабаев Т. Тарихи синтаксис мәселелері. Алматы, 1965, 146-6.
Алма-Ата, 1957 стр.19. 39. Джапаров А. Грамматическая структура словасочетания в современном киргизском языке. М., 1955. 40. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. 1975,390-бет. 41. Сергалиев М.Синонимия синтаксических конструкқий в современном казахском литературном языке. Наук. Алма-Ата, 1987. 42. 0ралбаева Н, Мадина Г, Әбілқаев А. Қазак тілі. Алматы, 1982. 43. Балақаев М.Б. «О комбинированном управлении прямого дополнения в казахском языке». Тюркологический сборник. 1951, № 7, 37-6. 44. Қазақ тілінің гармматикасы. Синтаксис. II. 1967. 45. Балақаев М., Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. Алматы, 1971. 46.Ә.Әбілақов. меңгерудің өзіндік ерекшеліктері, қазақстан мектебі, 1965, № 6, 37-6.
47. Әміров Р. Жай сөйлем синтаксисі. Алматы, 1983, 37-6. 48. Балақаев М.Б. «О комбинированном управлении прямого дополнения в казахском языке». Тюркологический сборник. 1951, № 7, стр.46. 49. Балақаев М, Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. А., 1971, З-б. 5О. Балақаев М, Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. Синтаксис, 1971. 51. Төлегенов О. Қазіргі қазақ тіліндегі жалпы модельді және мақсат мәнді жай сөйлем типтері. 1968.
пунктуация. 1974. 53. Сауранбаев Қазақ тілі. Педучилищелерге арналған. 1953.
54. Төлеуов Ә. Қазақ тіліндегі есімдіктер. 1963. 55. Сайрамбаев Т. Есім пысықтауыш. Алматы, 1976. 56. Асылов Ү., М.Қ.Сұлтанғазина. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - Алматы: «Атамұра», 2000 ж 42 бет. 57. Асыл сөз. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы — Алматы: «Жалын», 1987 ж 24-34 бет. 58. Әлімжанов Д. Қазақ тілінде морфологияны
59 бет.
59. Әуелбеков Ш., Қонақбекова Қазақ тілінен дидактикалық материалдар. 2-сыныпқа арналған - Алматы: «Мектеп», 1984ж .
60. Балақаев М. Қазақ тілі 2-сынып (оқулық) - Алматы: «Мектеп», 1990.
61. Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқыту методикасы. - Алматы: «Мектеп», 1997 ж 42 бет. 62. Бастауыш мектеп 1997. №16, 17, 18, 19 бет. 63. Бәкірова «Қазақ тілі» оқулығына методикалық нүскау - Алматы: 1987ж48бет. 64. Балақаев М., Әмірова Р. Қазақ тілі 3-сынып (оқулық) - Алматы: «Мектеп», 1990 ж 57 бет.
сөздігі Шымкент обл. Баспаха 1990 ж. 66. Қазақ тілінің грамматикасы, «Ғылым» баспасы, II том, Синтаксис, Алматы, 1967, 18-6. 67. Нұрмаханова Ә. Қазіргі қазақ тілі. 1982,133-6. 68. Балақаев М., Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. Синтаксис, 1977, 81-6. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|