Дипломдық жұмыс Гректің классикалық дәуірінің мәдениеті Ғылыми жетекші тарих ғылымының кандидаты
жүктеу/скачать 0,6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттер тізімі
Диоген Лаэрций Лаэрций өзіне дейінгі өмір сүрген үлкенді – кішілі жүзге жуық филоофқа арнап тұжырнамалық трактаттар жазған. Бас – аяғы он кітаптан тұратын бұл енбектерде ол өзіне дейінгі өмір сүрген сонғы философ ретінде Сатурниннің есімің атайды. Ал сатуриннің 200 – жылдары өмір сүріп; енбек еткен секст Эмпириктің шәкірті екені белгілі, сондықтан Диоген 203-269 –шы жылдар аралығында өмір сүріп, енбек еткен де түспалайды. Диоген енбектері арқылы Сократ, Платон; Гераклит, Аристотель; Пифагор, Эпикур сияқты философия алыптарымен бірге көптеген үлкенді – кішіні ғалымдардың ата-жөні бізге келіп жетті. Олардың қашан, қайда сүргендігі ғана емес, философия пәнінің қай бағытында енбек еткендігі, қандай енбектер қалдырғандығы Лаэрций назарынан тыс қалмаған. Диоген – ен әуелі өз заманның перзенті, өз халқының ұлы. Сондықтан он томдық түындысының алғашқы беттерінде – ақ бүкіл адамзат баласының да, мәдениеттің де бастауында гректер түр деп есептесе, бұл түсінігі үшін оны айыптауға болмайды. Айталық ол өзге халықтар мәдениеттің мүлде жоққа да шығармайды. Ол парсыларда сыйқыршылар мен дуагерлер ілімі барынша дамығандығың мойындайды. Сондай – ақ, ассириялықтар, египеттіктер мен үндістер арасындағы оқу тоқудың ерекшеліктеріне тоқталады. Және бұл елдерде философияның ертеден қаланғаның әнгімелейді. Әнгімелеп қоймай, ол елдердің грек мәдениетнің еркендеуіне, гүлденуіне елеулі ықпал еткендігін мойыедайды. Асылы, ғалымдар жүйесіз, ғылыми негізі жоқ трактакттар тізбегі деп танытан он томдық енбектің алғашқы қітабінда – ақ Диоген гректердің қүллі философиялық мектебің италиялық және ионшілік бағыттағы мектептер деп екіге бөлуге тырысады. Ал өз негізінде ионшілік мектептің 3 бағытың атап көрсетеді. Лаэрцийдің тарихи – философиялық туындысының бірінші кітабында негізгі нелі – варварлар философиясы мен 7 данышпан қалыптастырған мектеп, екінші – төртінші кітаптар, тұтастай алғанда, ионийлер мектебі өкілдеріне арналған т.б. Сонау ықылым заманның тарихи қатпарында қылмай, гректің жүзге жуық философияның аты жөні ғана емес, ғылыми туындылары да бүгінгі күнге келіп жетсе, мұнда Диоген Лаэрцийдің үлкен енбегі бар екендігін айту қажет. Әдебиет Грек комедиясының классигі Аристофан /б.з. дейнгі 450-388 ж.ж./ еді. Оның комедияларының мазмұны сол кездегі грек өмірінің нағыз энциклопедиясы болып табылады. Аристофан комедияларында атақты саяси қайраткерлер де, қайасшыларда, қолөнершілер да, шаруалар да, құлдар да әрекет үстінде көрінеді. Сол кездегі өмірдің Аристофан назар аудармаған бірде – бір құбылысы жоқ деуге болады. Әсіресе оның « Бейбітшілік», «Әйелдер халық жиналысында», «Салт аттылар», «Ақша булттар», «Қурбақалар» комедиялары саяси өткір мазмұнды болды, олардың бірқатары ауыз екі әнгіме тілімен жазылған памфлеттер еді. Кратил, Евполид, Аристофан творчествосында комедия жанры өріс алды. Проза жанры бұл дәуірде ғылыми – философиялық жаңе тарихи – баяндау формаларымен өркендеді. Софистік мәдениет тұсында проза көркем сөз сипатына ие болып, шешендік өнерге айналды, риторика пайда болды. Философ Платон; Сократ заманында шешендік сөздің абыройы артса, Аристотель поэтикалық сөздің кадір – қасиетің өзінің «Ақындар тұралы» трактаты мен әйгілі « Поэтикасында» баяндап оның тарихи және теориялық сыр – сипатын ашты. Қорытынды Сонымен Грецияның классикалық мәдениеті 3 кезенге бөлінеді: ерте, жоғары және кейінгі. Әр кезен өзінің мәдениетінің ерекшеліктерімен өзгешелінеді. Грек –парсы соғыстарында гректердің жеңіске жетуі Персия державасына жақын аудандардың тұрғындарын езіп – жаншу, тонау Грецияда құл иеленушілердің және құл иеленушілік экономиканың одан әрі күшті өсуіне әкеліп жеткізді. Осыныны негізінде б.з.б. У ғасырда ежелгі гректің классикалық мәдениетінің қысқа мерзімді гүлденуі жүзеге асырылды, мұның өзі ежелгі грек құл иеленушілігк қоғамының ішінде асқынған қайшылықтар арқылы құрделене түсті. Грек – персиялық соғыстары кезінде классикалық мәдениеттің бірінші кезені – ерте классика басталды. Бұл кезен жалпылаған типті образдарды іздеумен, адамның шын көрінісін бейнелеу әдістері және әртүрлі қозғалыстарды тасымалдаумен ерекшеленеді. Бұл кезенде сәулет өнерінің ен өзық үлгілері Гера және Зевс ғибадатханалары салынды. Мүсін өнерінің шығармаларының өтпелі мінездемелері кен көлемде белгілі Эгей аралындағы Афина Афай ғибадатханасының фронтонды топтарында көрініс тапты. Ерте классикадан белгілі мүсіндер Критиб мен Несиот туындысы «Тиранды өлтіруші Гармодия мен Аристогитон»; « Дельфы тасушы»; «Посейдон» мүсіні « Людовиз тағы!, Миронның « Афина мен Марсий» мүсінді тобы т.б, Сол сияқты көзе өрнекшілері Евфимид, Евроний Брит қумылары асқан шеберлікті көрсетеді. Грек театрында, ен бірінші трагедия, содан соң комедия туындылары пайда болған. Ерте классика әдебиет өкілдеріне Эсхил, Софоклды жатқызамыз. Олар трагик ақындар. Жоғары классика – барлық өнер түрлерінің өркендеу кезімен сипатталады. Осы кезеннің ерекше ғимараттарына Афины акроплі, Парфенон, Пропилей, Ника Аптерос ғибадатханасың және т.б. жатқызамыз. Мүсін өнерінің ірі өкілдері – Фидий; Поликлет. Сүрет өнері өкілдері – Аполлодор, Зевксис, Парфасий, Эфесский, Тимант Полигнот және т.б. Архаиқалық кезеннің өзінде керініс тапқантабиғатты жәңе адамдар қызметің бақылаудың нәтижелерің талдап қорытута ұмтылу классикалық дәуірде философиялық эстетикалық ойдын гүлденуіне әкеліп жеткізді. Ірі өкілдері: Анаксагор, Демокрит, Потогор, Сократ және т.б. Әдебиет өкіліне үшінші трагик ақың -* Еврипидті жатқызады. Грецияның театр мәдениеті дүние жүзілік театрдың дамуына зор әсер етті. Құрделі қоғамдық – саяси, философиялық және этикалық мәселелерді қозғау зорлық пен өзгіге қарсы құресу, көрермендердің азаматтық ой – санасын тәрбиелейтің қаһармандық түлғалар жасай білу, осының бәрі – Греция театр өнерінің өміршен қуатың танытады. Кейнгі классиканың неғұрлым шабытты көркем ескерткіштері әлі де сол жоғары мінездіқ белғілерімен көзге түседі. Данқы архитектура тұындыларына мавзол патшаның ғибадатханасын жатқызамыз. Ол әлемнің жеті кереметіні бірі болып саналады. Кейінгі классиканың ен ұлы мүсіншеріне Скопас, Пракситель; Лисипп жатады. Ұлы философтарға: Платон, Аристотель, Диоген Лаэрций және т.б. жатады. Осы кезенде Кратил, Евпалид; Аристофан творчествосында комедия жанры өріс алды. Бүгінгі замангы мәдениеттің көптеген құбылыстарының туп тамыры ежелгі Грецияның сан қырлы мәдениетінен алынған грек классикалық мәдениеті бүкіл әлемдік мәдениеттің дамуынын манызды кезені болып табылады.
8. А.Ф.Лосев История античной эстетики / ранняя классика/ Москва, 1963. 136-138 стр 9. А.С.Шофман Древний мир в лицах и образах. Казанский унив. 1990, 114-117 стр. 10. Б.Канал Сократ «Ақиқат N 1, қантар 1995 ж 89-90 б. 11. Б.Канал «Диоген Лаэрций» Ақиқат N 10 қазан 1995 ж, 83-84 б. 12. В.И.Успенский Мифы Древней Греции Ленинград 1989 7-9 стр. 13. М.К.Каратаев Қазақ совет энциклопедиясы Алматы 1973 ж, 385-390 б. 14. Любимов л. Ежелгі дүние өнері Алматы., 1980 ж. 245-270 б. 15. Б.Ливкин Өнердің ықшаси тарихы Алматы, 1988 ж 105-194 б. 16. Б. Мекішев Әлемнің жеті кереметі Алматы, 1982 ж 48 б. 17. Аян Гомер « Егемен қазақстан 25 сәуір 1997 ж жүктеу/скачать 0,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|