Сіз ең танымал әдіс – Тэммпл-Амен-Дорки тестіне сүйене отырып, мазасыздық деңгейін болжамдауға болады.
Тестің мәні ұсынылған және суреттерде көрсетілген 14 жағдайға баланың мінез-құлық реакциясын білу:
1.Баланың өзінен жасы кіші баламен ойнауы. Бұл кезде ол көңілді ме, жабырқау ма?
2. Бала арбадағы сәбиді сүйреп келе жатқан анасымен бірге келеді, Баланың үлкені осы кезде қуанышты ма, жоқ па?
3. Бір бала екіншісіне агрессивті мінез-құлық көрсетеді - оған қарсы жүгіріп, қолын сермелейді.
4. Бала ұйығы пен бәтеңкесін өзі киеді. Бұл оған ұнап тұр ма?
5. Бала үлкен балалармен ойнайды. Бұл кезде ол бақытты ма, жоқ па?
6. Ата-аналар теледидар қарап отыр, ал бала бұл кезде ұйықтауы керек. Қуаныш па, реніш пе?
7. Бала өз бетімен жуынады. Жуынған кезде оның бет-әлпетіндегі эмоция қандай?
8. Балаға әкесі немесе анасы ұрсады. Бұл кезде оның бет-әлпетіндегі эмоция қандай?
9. Әкесі жаңа туған нәрестемен ойнайды, осы кезде үлкен баласына назар аудармайды. Ол осы кезде көңілді ме жабырқау ма?
10. Бір бала екінші баланың ойыншығын тартып алмақшы. Бұл көңілді ойын ба әлде жанжал ма? Көңілді ме, көңілсіз бе?
11. Анам баланы бөлмеде шашылып жатқан ойыншықтарды жинауға мәжбүрлейді. Бұл кезде бала не сезінеді?
12. Құрдастары баланы тастап кетеді. Бұл қайғылы жағдай ма әлде қуанышты жағдай ма?
13. Отбасы портреті: бала ата-анасымен бірге. Баланың жүзі бақытты ма?
14. Бала жалғыз тамақтанады. Ол қайғылы ма, әлде көңілді ме?
Әр тұжырымға қатысты баланың нені - қуанышты немесе қайғыны сезінетінін «+» таңбасымен белгілей отырып, баланың жауаптарын кестеге енгізу керек.
«Басс-Дарки» әдісі бойынша балалардың бойындағы агрессивтілікті болжау:
1. Кейде мен басқаларға зиянымды тигізгім келметін ниетімді ауыздықтай алмаймын (иә-жоқ).
2. Кейде ұнамайтын адамдарымды өсектеймін (иә немесе жоқ).
3. Мен тез ашуланамын, бірақ тез сабама түсемін (иә-жоқ).
4. Егер менен жалынып сұрамаса, мен оны істемеймін (иә-жоқ).
5. Менің өзіме тиесілі нәрсеге үнемі қолым жете бермейді (иә-жоқ).
6. Мен туралы адамдардың не айтатынын білмеймін (иә-жоқ).
7. Егер мен достарымның мінез-құлқын құптамасам, оларға мұны сездіремін (иә-жоқ).
8. Мен біреуді алдаған жағдайда, ар-ұятым қинайды (иә-жоқ)
9. Мен біреуді ұрып жібере алмайтын сияқтымын (иә-жоқ).
10. Мен ешқашан заттарды лақтырып ашулана алмаймын (иә-жоқ).
11. Мен әрдайым басқалардың кемшіліктеріне кешіріммен қараймын (иә-жоқ).
12. Егер маған белгіленген ереже ұнамаса, мен оны бұзғым келеді (иә-жоқ).
13. Басқалар әрқашан қолайлы жағдайларды қолдана алады (иә-жоқ).
14. Мен маған өзім күткеннен де мейірімді қарайтын адамдардан өзімді аулақ ұстаймын (иә-жоқ).
15. Мен адамдармен жиі келіспеймін (иә-жоқ).
16. Кейде маған ұялатындай ойлар келеді (иә-жоқ).
17. Мені біреу бірінші болып ұрса, мен оған жауап бермеймін (иә-жоқ).
18. Мен ашуланған кезде есікті тарс жабамын (иә-жоқ).
19. Мен ойлағаннан гөрі әлдеқайда ашуланшақпын (иә-жоқ).
20. Егер біреу өзін бастық ретінде көрсеткісі келсе, мен оған әрдайым қарсы шығамын (иә-жоқ).
21. Менің тағдырыма қапа боламын (иә-жоқ).
22. Меніңше, көп адамдар маған жақтырмайды (иә-жоқ).
23. Егер адамдар менімен келіспесе, мен олармен дауласпай тұра алмаймын (иә-жоқ).
24. Жұмыстан жалтаратын адамдар өздерін кінәлі сезінуі тиіс (иә-жоқ).
25. Мені және отбасымды қорлаған адам төбелеске сұранады (иә-жоқ).
26. Мен дөрекі әзіл айта алмаймын (иә-жоқ).
27. Олар мені мазақ еткенде қатты ашуланамын (иә-жоқ).
28. Адамдар өздерін бастық секілді көрсеткен кезде мен олардың дандайсып кетпеуі үшін бәрін де жасаймын (иә-жоқ).
29. Әр апта сайын дерлік мен өзім ұнатпайтын адамды көремін (иә-жоқ).
30. Көп адам мені көре алмайды (иә-жоқ).
31. Мен адамдардың мені құрметтеуін талап етемін (иә-жоқ).
32. Мені ата-анам үшін көп ештеңе жасамайтыным қатты мазалайды (иә-жоқ)
33. Сізді титықтатып қорлаған адамдар «мұрнынан шерткенге» болуға лайық (иә-жоқ).
34. Мен ашудан ешқашан түнеріп жүрмеймін (иә-жоқ).
35. Егер мені жазықсыз күстәналайтын болса, оған ренжімеймін (иә-жоқ).
36. Егер біреу менің әбден жыныма тисе де, мен оған назар аудармаймын
(иә-жоқ).
37. Мен кейде көрсетпесем де, қызғаныш ішімді тырнайды (иә-жоқ).
38. Кейде маған күлетін сияқты болады (иә-жоқ).
39. Мен ашулансам да, мен «боқтық» сөздерді айтпаймын (иә-жоқ).
40. Мен күнәларымның кешірілгенін қалаймын (иә-жоқ).
41. Мен біреу-міреу мені ұрса да, қарымтасын сирек қайтарамын (иә-жоқ).
42. Мен өзімнің айтқанымдай болмаса, кейде ренжимін (иә-жоқ).
43. Кей адамдарды көргеннің өзіне ашуланамын (иә-жоқ)..
44. Мен шынымен де жек көретін адамдар жоқ (иә-жоқ).
45. Менің ұстанымым: «Ешқашан «бөтен адамдарға» сенбеу керек» (иә-жоқ).
46. Егер біреу мені ренжітсе, мен ол туралы не ойлайтынымды айтып салуға дайынмын (иә-жоқ).
47. Мен көп жағдайда бір нәрсе істеп алып, кейін өкінемін (иә-жоқ).
48. Егер мен ашулансам, біреуді ұрып жіберемін (иә-жоқ).
49. Мен бала кезімнен мен ешқашан ашуланған емеспін (иә-жоқ).
50. Мен өзімді көбінесе жарылуға дайын оқ-дәрі салынған бөшкеге секілді сезінемін (иә-жоқ).
51. Егер бәрі менің не сезінетінімді білсе, олар менімен жұмыс істеу оңай емес деп санар еді (иә-жоқ).
52. Адамдарды мені қуантатындай нәрсе жасауға қандай құпия себептер мәжбүр ететіні туралы әрдайым ойлаймын (иә-жоқ).
53. Маған біреу айқайласа, мен де оған айғайлай бастаймын (иә-жоқ).
54. Сәтсіздіктер мені ренжітеді (иә-жоқ).
55. Мен басқалардан артық та емес, кем де емес төбелесемін (иә-жоқ).
56. Мен қатты ашуланған кезде қолыма түскенді алып, сындырған жағдайларды есіме түсіре аламын: (иә-жоқ).
57. Кейде мен төбелесті бұрын бастауға дайын екенімді сезінемін (иә-жоқ).
58. Кейде өмір маған әділетсіздік танытатындай сезінемін (иә-жоқ).
59. Мен бұрын көп адамдар шындықты айтады деп ойлаған едім, бірақ қазір мен оған сенбеймін (иә-жоқ).
60. Мен тек ашуланған кезде ұрсамын (иә-жоқ).
61. Қателік жасаған кезде мені ар-ожданым қинайды (иә-жоқ).
62. Егер сіз өзіңіздің құқығыңызды қорғау үшін күш қолдану керек болса, мен оны қолданамын (иә-жоқ).
63. Кейде мен ашуланғанымды үстелді жұдырықтау арқылы білдіремін (иә-жоқ).
64. Мен өзіме ұнамайтын адамдарға дөрекілік танытамын (иә-жоқ).
65. Маған зиянын тигізгісі келетіндей жауларым жоқ (иә-жоқ).
66. Мен тіпті егер оған лайық болса да, адамды орнына қоюды білмеймін, (иә-жоқ).
67. Мен көбінесе қателесіп өмір сүрдім деп ойлаймын (иә-жоқ).
68. Мені төбелесуге дейін апара алатын адамдарды білемін (иә-жоқ).
69. Мен ұсақ-түйектерге ренжімеймін (иә-жоқ).
70. Адамдар мені ашуландырғысы немесе қорлағысы келеді деген ой басыма сирек келеді (иә-жоқ).
71. Мен адамдарға шын мәнінде қоқан-лоқы көрсетпейтін болсам да, жиі қоқан-лоқы жасаймын (иә-жоқ).
72. Соңғы кезде мен беймаза адамға айналдым (иә-жоқ).
73. Дауласқан кезде мен дауысымды жиі көтеремін (иә-жоқ).
74. Мен әдетте адамдарға деген жаман көзқарасымды жасыруға тырысамын (иә-жоқ).
75. Мен таласқаннан гөрі кез келген нәрсемен келісетін едім (иә-жоқ).
Сауалнаманы құрастырған кезде авторлар мынадай қағидаттарды қолданды:
1. Сұрақ агрессияның бір ғана түріне қатысты болуы мүмкін.
2. Сұрақтар қоғамның мақұлдауының бұл сұраққа әсерін төмендететіндей етіп жасалады.
Жауап сегіз шкала бойынша бағаланады:
Физикалық агрессия:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 1, 25, 31, 41, 48, 55, 62, 68; «Жоқ» = 1, «иә» = 0: 9, 17
2. Жанама агрессия:
«Иә» = 1, «жоқ» - 0: 2, 10, 18, 34, 42, 56, 63; Жоқ = 1, иә = 0: 26.49
3. Ашулану:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 3, 19, 27, 43, 50, 57, 64, 72; «Жоқ» = 1, «иә» = 0: 11, 35.69
4. Негативтілік:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 4, 12, 20, 28; Жоқ = 1, иә = 0: 36
5. Реніш:
«Иә» - 1, «жоқ» = 0: 5, 13, 21, 29, 37.44, 51, 58
6. Күдік:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 6, 14, 22, 30, 38, 45, 52, 59; «Жоқ» = 1, «иә» = 0: 33, 66, 74, 75
7. Ауызша агрессия:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 7, 15, 23, 31, 46, 53.60, 71, 73; «Жоқ» = 1, «иә» = 0: 33, 66.74, 75
8. Кінәлілік сезімі:
«Иә» = 1, «жоқ» = 0: 8, 16, 24, 32, 40,47, 54, 61, 67.
Дұшпандық индексі 5 және 6-шкаланы, ал агрессивтілік индексі 1, 3, 7-шкалаларды (тікелей және уәждемелікті) қамтиды.
Мектеп жасына дейінгі балалардың эмоционалды-себептік мінез-құлқын зерттеу
Достарыңызбен бөлісу: |