Дипломдық жұмысты орындауға тапсырма Студент

«Шымкент құс» атындағы жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің шыққан қатты қалдықтардың қоршаған ортаға әсерін мына формуламен анықтаймыз:

У = γ · К · М_Т

бұл жерде γ – қатты қалдықты тастау, орналастыру үшін төлемақы, γ = 770 т.

К – аумақтың әлеуметтік-экономикалық көрсеткіші

Оңтүстік Қазақстан үшін К = 3.

М_Т – қалдықтың мөлшері, т/жыл.

У = 3 · 770 · 5,3 = 12243 теңге/жыл

Қоршаған ортаға топырақты ластағаннан тигізетін шығын 12243 теңге бір жылға құрайды.

Қорыта айтар болсақ, бұл бөлімде біз мал шаруашылығының қоршаған ортаға әсерін қарастырдық.

Өндірістің қоршаған ортаға аса қауіпі жоқ, мал шаруашылығы тиімді деп есептейміз.
VI. Экономика
6.1 Сайрам ауданы бойынша мал ауруларынан келетін шығындарды есептеу

Малдың өлімінен, мәжбүр союдан, жоюдан келген шығын келесі формуламен есептеледі:

У=МхЖхЦ-С_ф,

Мұндағы:

Ж - әр жастық-жыныстық топтағы малдың орташа салмағы, кг;

Ц - өнім бірлігінің орташа сату бағасы, теңге;

С_ф – сойылған немесе өлген малдың өнімін сатудан түскен табыс (ет, тері және т.б.), теңге.

Сайрам ауданы бойынша бруцеллез ауруынан 2007 жылғы мүйізді ірі қараның шығынын есептеу:

У = 28х180х500 - (28х24500) = 1 834 000 теңге.

Сайрам ауданы бойынша бруцеллез ауруынан 2007 уақ малдың шығынын есептеу:

У = 50х30х600 - (50х1200) = 840 000 теңге.

Барлығы: 2 674 000 500 теңге.

Мал төлінің (6 айға дейінгі бұзау, 4 айға дейінгі қозы, лақ) өлуі немесе сойылуынан келетін экономикалық шығын көбірек болады, себебі төл алуға және оны өсіруге еңбек және материалдық ресурстар көбірек жұмсалады.

Малдың бұл жастық тобынан келетін экономикалық шығын келесі формуламен есептеледі:

У = М х (С_п + В_п х Т х Ц) - С_ф

Мұндағы:

С_п- туған кездегі төлдің құны (туған кездегі төлдің құнын анықтау әдістемесін қара);

Вп – орта тәуліктік тірі салмағының өсуі, кг;

Т- өлген, мәжбүр сойылған, жойылған малдың жасы, күн.

Сүтті сиырлардың төлі:

У = 10 х (25270 + 10 х 21 х 70) – 0 = 399700 теңге.

Етті сиырлардың төлі:

У = 5 х (44000 + 10 х 21 х 500) – 0 = 745000 теңге.

Уақ малдың төлі:

У = 25 х (4587,27 + 2 х 21 х 600) – 0 = 744681,75 теңге.

Барлығы: 1 889 381,75 теңге.

Өнім сапасының төмендеуінен келген экономикалық шығын келесі формуламен анықталады:

У = В_р х (Ц_з -Ц_б),

Мұндағы:

Ц_з және Ц_б – сәйкесінше сау және ауру малдан алынған өнімнің сату бағалары, теңге.

Сүтті сиырлар үшін:

У = 4500 х (70-45) = 112500 теңге.

Етті сиырлар үшін:

У = (43х130) х (500-400) = 559000 теңге.

Уақ малдар үшін:

У = (75х20) х (600-400) = 300000 теңге.

Барлығы: 971500 теңге.

Малдың ауыруына байланысты төлден айырылудың экономикалық шығыны келесі формуламен анықталады:

У = ( К_р х Р_в - Р_ф ) х С_п ,

Мұндағы:

Р_в – мал түрлері бойынша туатын аналықтардың мүмкін саны, бас.

Р_ф – нақты туылған төл саны, бас;

С_и – бір төл басының туылған кездегі шартты құны, теңге.

Алынбаған төл санын 3 әдіспен анықтауға болады:

• 
  қандайда бір ауру кезінде өлі туған төл санын нақты есепке алу арқылы;
  
• 
  біртектілік принципін сақтай отырып, ауру тараған және тарамаған шаруашылықтардағы әр 100 аналықтан алынған төл санын салыстыру арқылы;
  
• 
  шаруашылықтағы әр 100 аналықтан алынған төл санын облыстық, республикалық көрсеткіштермен салыстыру арқылы.
  

Сүтті (С_т1) және етті (C_T2) сиырлардан алынған бұзаудың құнын келесі формулалар бойынша анықтайды:

С_т1 = 3,61 х Ц,

Мұндағы:

0,88 - етті сиырлардан бұзау алу үшін шығындалған азық есебінен алуға болатын өсім көлемі;

Ц – базалық майлылығы бар 1ц сүттің сату бағасы, теңге, немесе жақсы семірген ірі қара малдың 1ц тірі салмағының бағасы, теңге.

С_т1 = 3,61х7000 = 25270 теңге.

С_т2 = 0,88 х Ц, С_т2 = 0,88 х 50000 = 44000 теңге.

Жүнді (С_я1), жүнді-етті және етті (С_я2) қойлардан алынған қозының құнын келесі формулалар бойынша анықтайды:

С_я1 =0,84 х Ц / П_я

Мұндағы:

8,41- жүнді-етті немесе етті қойдың бір аналығынан қозы алу үшін шығындалған азық есебінен алуға болатын қойдың тірі салмағының өсім көлемі;

Ц - 1 кг жүннің сату бағасы, немесе жақсы семірген қойдың 1кг тірі салмағының бағасы, теңге;

П_я – аналық басына шаққандағы төл саны, бас.

С_я2 = 8,41 х Ц/ П_я= 8,41 х 600/1,1 = 4587,27 теңге.
6.2 Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары және оны есепке алу әдістемесі

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары келесі шығындардан құралады:

-ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысы;

- ветеринарлық құрал-жабдық, приборлардың және басқа ветеринарлық өндірістік қорлардың баланстық құнынан амортизациялық төлемдер;

- техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету шығындары;

- шығындалған ветеринарлық препараттардың, құралдардың, жанар-жағар майлардың құны;

- уақытша сою алаңдары, пастеризациялық қондырғылар, шлагбаум, сою өнімдерін, өлекселерді залалсыздандыру шығындары.

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысына (ветеринарлық дәрігерлер, фельдшерлер, дезинфекциялық қондырғылардың жүргізушілері және т.б) олардың еңбекақысы, 21% әлеуметтік сақтандыру төлемдері, еңбекақы қорының 6,8% мөлшеріндегі ақылы демалыс, мамандардың іс-сапар шығындары кіреді.

1 айлық еңбекақы шығындары:

Е = 4 х 26500 + 6 х 23600 + (4 х 26500+6 х 23600) х 0,21 + (4х26500 + 6 х 23600) х 0,068 = 247600 + 51996 + 16836,8 = 316412,8 теңге.

Күндік еңбекақы айлық еңбекақыны 25,6 күнге бөлу арқылы, ал сағаттық – күндік еңбекақыны 7 сағатқа бөлу арқылы есептеледі.

Іс-сапар шығындары нақты мәліметтерден алынады.

Амортизациялық төлемдер белгіленген номативтер бойынша жүзеге асырылады.

1 кесте

Құрал-жабдық аталуы	Саны	Бірлігінің бағасы	Жалпы сметалық құны	Амортизациялық төлемдер
				%	теңге
Ветеринарлық емхана	1	1200000	1200000	5	60000
Ветеринарлық дезинфекциялық қондырғы	3	1500000	4500000	10	450000
Ла­бораториялық дөңгелек тербелткіш	1	24000	24000	15	3600
Суытатын қондырғы	1	45000	45000	10	4500
Центрифуга	1	50000	50000	10	5000
Сефадексе О-150	1	65000	65000	10	6500
Спектрофотометр СФ-46	1	48000	48000	10	4800
Магниттік араластырғыш	2	8000	16000	15	2400
Барлығы			5948000		536800

Материалдар мен шикізат шығындары:

Энергетикалық шығындар:

У₂= 316412,8+536800+11180+198616= 1063008,8

Республиканың аймақтарында (облыс, аудан) ауыру коэффициентін (К₃₂) аймақтағы ауырған мал санын жалпы мал санына бөлу арқылы есептейді.

Сайрам ауданы үшін:

Ірі қара мал бойынша:

К₃₂ = 43/129060 = 0,0003

Уақ мал үшін:

К₃₂ = 75/211640 = 0,00035

Өлу коэффициентін (К_л1) өлген мал санын ауырған мал санына бөлу арқылы есептейді.

Мәжбүр сою коэффициентін сойылған мал санын ауырған мал санына бөлу арқылы есептейді.

Өнімді жоғалту коэффициентін жалпы жоғалтылған өнім көлемін ауырған мал санына бөлу арқылы есептейді.

Болдырылмаған шығынды есептеу кезінде экономикалық шығыннның келесі үлестік мәндерін қолданады: 1 ауырған, өлген, ауырып жазылған, мәжбүр өлтірілген және қолда бар малға шаққанда.

1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәнін (К_у1) анықтаған кезде жалпы шығын сомасын ауырған мал санына бөледі.

971500+1 889 381,75+2 674 000 / 128 = 43241,63 теңге

1 қолда бар малға шаққандағы (K_y5) шығынның үлестік мәнін анықтаған кезде жалпы экономикалық шығынды қолда бар мал санына бөледі.

5534880,16/129060+211640 = 16,22 теңге.

Аймақта аурудың алдын алу және салдарын жою нәтижесінде болдырылмаған экономикалық шығынды келесі формула бойынша есептейді:

П_у3 = ( М_о х К_з2 - М_з) х К_у1,

Мұндағы:

К_з2, - аймақтағы малдардың ауыру мүмкіндігі коэффициенті;

М_з – аймақтағы ауырған мал саны, бас;

К_у1, - 1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәні.

(34700х0,0065 – 128) х43241,63 = 4218221 теңге.

Аурудың алдын алу, сауықтыру және емдеу шараларының нәтижесінде алынған экономикалық тиімді Э_в келесі формула бойынша есептейді:

Э_в= П_у + Д_с + Э_з-З_в,

Мұндағы:

Д_с - өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құн, теңге;

Э_з - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу, теңге;

З_в - ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары, теңге.

Э_в= 4218221 + 2480,4 + 1715,75 - 1063008,8 = 3159408,3 теңге

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құнды Д_с келесі формула бойынша есептейді:

Д_с = (В_по - В_пэ) х А_н ,

Мұндағы:

А_н –емделген мал саны (жұмыс көлемі), бас.

Д_с = (432,6-427,3) х 468 = 2480,4 теңге

Ветеринарлық іс-шараларға жұмсалған өндірістік шығындар немесе күрделі қаржылардың өзгеруі есебінен нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу (Э_з), теңге, келесі формула бойынша есептеледі:

Э_з =[(С_б + Е_н х К_б) - ( С_н + Е_н х К_н )] х А_н ,

Мұндағы:

Е_н– капитал салымдарының тиімділігінің нормативтік коэффициенті, 0,15;

К_б и К_н –сәйкесінше базалық және жаңа вариант бойынша жұмыс бірлігіне үлестік капитал салымдар;

А_н - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолданып атқарылған ветеринарлық жұмыс көлемі, теңге.

Э_з =[(26,6 + 0,15х54654) - (22,7 + 0,15х43241,63)] х 1063008,8 = 8224,7 - 6508,95 = 1715,75 теңге

1 теңге шығындарға шаққандағы ветеринарлық іс-шаралардың экономикалық тиімділігі (Э_т) экономикалық тиімділікті ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалғын шығындарға бөлу арқылы есептеледі:

Э_т = Э_в / З_в

Э_т = 3159408,3 / 1063008,8 = 2,97 теңге.

Капитал салымдарының тиімділігін олардың қайтарымдылығы, қацтарылу мерзімі, капитал салымдарының ең жақсы варианты және 1 теңге капитал салымына үнемделген шығындар бойынша белгілейді.

Қосымша капитал салымдарының қайтарымдылығы (О_кв) келесі формула бойынша есептеледі:

О_кв = Э_в / К_д

Мұндағы:

К_д - ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалған қосымша капитал салымдары, теңге. Ол келесі формула бойынша есептеледі:

К_д = Е_н х (К_н - К_б),

Мұндағы:

К_н – жаңа капитал салымдары, теңге;

К_б – базалық капитал салымдары, теңге.

К_д = 0,15 х (1063008,8 – 926540,3) = 20470,275 теңге.

О_кв = 3159408,3 / 20470,275 К_д = 154,34

Ветеринарлық іс-шараларға жұмсалған қосымша капитал салымдарының қайтарылу мерзімі (Т_кв) келесі формула бойынша есептеледі:

Т_кв = К_д /Э_в

Т_кв = 20470,275 / 3159408,3 = 0,0065.

Бизнес-жоспар тақырыбы: Сайрам ауданы бойынша ауылшаруашылығы малдарының бруцеллез (сарып) ауруының алдын алу және онымен күресу шараларында жасалатын бизнес-жоспары

Фирма аты: «Көлкент» ӨК

Мекен-жайы: Оңтүстік Қазақстан Облысы, Сайрам ауданы, көлкент ауылы

Байланыс сымтетігі : 37 250

Кіммен жасалған: Нишанбаев Абдусалам Абдиваитович

Бизнес сферасы: Тамақ өнеркәсібі және қызмет саласы

Қызметтің негізгі түрлері: Өндіріс

Басталу мерзімі: 2008 жыл

Бизнес-жоспар қандай мерзімге есептелініп жасалған: 3 жыл

Өндірістік кооперативтің басты даму бағыты болып мал шаруашылығы, оның ішінде ет өнімі, мал шаруашылығының бизнес-жоспары, өзіндік өндіріс басқару жүйесі бойынша қалыптасқан. Шығарылған өнімді аудан және облыс орталықтарына жеткізіп отырады. Шаруашылық әр жылдары әртүрлі көлемде мемлекетке, базарларға, шағын коммерциялық орындарға өз өнімдерін бөліп отырады. Бұл жерде етті бағыттағы бұқалар мен жылқылар өсіріліп, олардан мейлінше жоғары сапалы ет алу басты мақсат болып отыр. Біздің мақсатымыз осы өндірістік кооперативтегі бұқалар мен жылқы шаруашылығындағы өнімділігін арттыру бірінші кезекте тұрады. Кәдімгі бұқалар тірідей салмағы 450-500 кг, ал жылқының тірідей салмағы 350-400 кг. Осы мақсатқа жету үшін біз шетелден асыл тұқымды, етті көп беретін 20 бұқа мен 25 жылқы әкелуге қаржы жұмсадық. Қаржы көлемі 35 000 АҚШ доллары.

Инвесторлармен жұмыс жасау әлі жолға қойылмаған. Олармен жұмыс жасайтын болсақ қаржы жағынан да, техника жағынан да оңай әрі тиімді болар еді.
7.3 Кәсіпорынның сипаттамасы

Соңғы 3 жыл мерзімде негізгі қаржылық көрсеткіш негіздері кестедегі 1 бас бұқадан және жылқыдан алынатын ет өнімін жылдық табысын есептейміз.

Негізгі нысаны: өз шығындарын азайта отырып, пайда табу.

Кәсіпорынды қаржыландыру көздері:

- өнімдерді сатудан, тауарлардан, қызмет көрсетуден түскен пайда есебінен;

Жобаның жақсы кадрлармен қамтамасыз етілуі: лауазымды орынға ие болу үшін қызметкердің орта стажы бес жылдан кем болмау керек.

Алға қойылған мақсат ет өнімін арттыру, мал тұқымдарын асылдандыру, бизнестің күшті жақтары ол өз тұтынушыларымы, тұрақты клиенттеріміз көп қожалақтың негізгі мақсаты ет бағытындағы бұқа мен жылқы тұқымдарын көбейтуді алға қойып отыр. Бұқа мен жылқы еті қоңды болуы үшін оны құнарлы азықтармен азықтандыру керек.

«Көлкент» ӨК 15 адам қызмет атқарады. Бас директор, бас есепші, менеджер-консультант, инженер-механик. Кәсіпорынның қалған қызметкерлері қарапайым жұмысшылар. Әкімшілік қызметкердің жалақысы 55 мың теңгеден жоғары, ал жұмысшылардікі 35 мың теңге айлық көлемінде.

Жақсы кадрлармен қамтамасыз етілу: әкімшілік қызметкер орнына қызметке тұру үшін қызметкердің орташа жұмыс стажы 3 жылдан кем болмауы керек.

Қызмкеткердің аты-жөні: Нышанбаев А.А.

Жасы: 25.

Мекен-жайы: Сайрам ауданы, Көлкент ауылы.

Байланыс сымтетігі: 37 250.

Бизнестегі орны: Директор.

Жалақысы: 75 000.

Жұмыс тәжірибесі: 3 жыл.

Жасы: 26.

Мекен-жайы: Сайрам ауданы, Көлкент ауылы.

Байланыс сымтетігі: 37 478.

Бизнестегі орны: Менеджер-консультант.

Жалақысы: 55 000.

Жұмыс тәжірибесі: 4 жыл.